Bolesław III Krzywousty

Bolesław III Krzywousty (ur. 20 sierpnia 1085 lub 1086 zm. 28 października 1138) ? książę Polski 1107-1138, w latach 1097-1107 panował na Śląsku, w Małopolsce i ziemi lubuskiej, podczas gdy jego brat Zbigniew w Wielkopolsce, a po śmierci ich ojca Władysława Hermana w 1102 również na Mazowszu.
Był synem Władysława I Hermana i Judyty Czeskiej.
Dzieciństwo i młodość
W 1085 władza Władysława Hermana w Polsce została zagrożona poprzez koronację Wratysława II na króla Czech i Polski, oraz sojusz tego ostatniego z królem węgierskim Władysławem I. Władca polski zmuszony był przywołać z węgierskiego wygnania Mieszka Bolesławowica, jedynego syna Bolesława II Szczodrego i dziedzica korony polskiej. Za cenę uznania swojej władzy Herman powierzył mu prawdopodobnie dzielnicę krakowską. Sytuację księcia polskiego komplikował dodatkowo brak własnego dziedzica - pierworodny syn Zbigniew nie mógł być brany pod uwagę ponieważ pochodził z nieuznanego przez kościół małżeństwa. Jak pisze anonim zwany Gallem w swojej Chronica Polonorum Herman i Judyta wyprawili do sanktuarium św. Idziego w Saint-Gilles w Prowansji poselstwo z darami wotywnymi (m. in. złoty posążek wielkości dziecka), w intencji narodzenia potomka.[1][2]
Po narodzeniu Bolesława Krzywoustego zmianie uległa sytuacja polityczna w Polsce. Pozycja młodszego syna Hermana była teraz zagrożona przez Mieszka Bolesławowica i to było prawdopodobnie przyczyną jego otrucia w 1089.
Samodzielna władza
Bolesław wygnał brata w 1107 r. i objął samodzielną władzę. W obronie Zbigniewa wystąpił król niemiecki Henryk V i w 1109 r. dokonał najazdu na Polskę. Działania wojenne toczyły się na Śląsku (obrona Głogowa, Bytomia Odrzańskiego, Wrocławia). Bolesław Krzywousty miał zwyciężyć Niemców w bitwie na Psim Polu. Jednak jest to prawdopodobnie legenda. Jak pisze prof. Stanisław Trawkowski, wzięła się ona z błędnego tłumaczenia nazwy Psie Pole, które było prawdopodobnie terenem przeznaczonym dla książęcej psiarni. Ostatecznie cesarz wycofał się, a Zbigniew po powrocie do Polski został z rozkazu brata oślepiony i wkrótce zmarł.
Klątwa
Za zbrodnię tę Bolesław został obłożony klątwą kościelną, co zwalniało wszystkich poddanych z obowiązku posłuszeństwa. By klątwa została zdjęta, Bolesław zaczął pościć i rozdawać jałmużnę. To jednak nie wystarczyło i zdesperowany książę udał się z pielgrzymką na Węgry do klasztoru świętego Idziego. Musiał jednak szybko wracać, gdyż pod jego nieobecność w kraju wrzało. Ostatecznie boso podążył do Gniezna do grobu św. Wojciecha, gdzie przez 4 dni pościł, leżąc w popiele i włosiennicy, nie rozmawiał z ludźmi rozdając jałmużnę ubogim i możnym. Poświęcenie to pomogło i klątwa została zdjęta.
Pomorze Gdańskie i Szczecińskie
Bolesław Krzywousty odzyskał w 1119 r. Pomorze Gdańskie (dopuszcza się również możliwość, że stało się to w roku 1116), a w latach 1121-1122 zhołdował Pomorze Zachodnie, czyniąc tamtejszego księcia Warcisława swym lennikiem. Aby silniej związać Pomorze z Polską, Bolesław zorganizował misję chrystianizacyjną. Pierwsza, prowadzona przez Bernarda Hiszpana nie przyniosła żadnych efektów. Dwie następne w latach 1124-1128 odbył biskup Otto z Bambergu. Udał się on m.in. do Pyrzyc, Stargardu, Wolina, Szczecina i Kołobrzegu.
Panowanie Bolesława
W 1118 stłumił bunt wojewody Skarbimira, oślepiając go i przejmując jego majątek. W 1129 zawarł sojusz z Danią. Pod koniec życia Bolesław musiał walczyć o utrzymanie niezależności polskiego Kościoła. Spotkanie w Merseburgu z cesarzem Lotarem III w 1135 potwierdziło niezależność polskiej organizacji kościelnej od arcybiskupstwa w Magdeburgu. Na jego dworze pisał Gall Anonim ? pierwszy polski kronikarz.
Ustawa sukcesyjna
W swym testamencie, zwanym również statutem lub aktem, Krzywousty wprowadził w Polsce zasadę senioratu, chcąc w ten sposób zachować jedność państwa i zapobiec walkom o władzę między synami. Wydzielił im dziedziczne dzielnice: Władysławowi Wygnańcowi ? Śląsk (ze stolicą we Wrocławiu), Bolesławowi Kędzierzawemu ? Mazowsze (ze stolicą w Płocku), Mieszkowi Staremu ? Wielkopolskę (ze stolicą w Poznaniu), Henrykowi Sandomierskiemu ? ziemię sandomierską (Sandomierz). Najstarszy z Piastów miał być seniorem (princepsem), władającym dzielnicą senioralną ? Małopolską i Pomorzem Gdańskim, oraz być zwierzchnikiem krewnych oraz książąt Pomorza Zachodniego. Być może część terytorium (najprawdopodobniej ziemię łęczycką) otrzymała wdowa po Bolesławie ? Salomea, jako tzw. oprawę wdowią. Ziemie te miały być po jej śmierci włączone do dzielnicy senioralnej.
Rozbicie dzielnicowe
Testament Bolesława Krzywoustego zapoczątkował w Polsce okres rozbicia dzielnicowego zwanego również rozdrobnieniem feudalnym. Rozbicie dzielnicowe było częstą sytuacją w średniowiecznej Europie ? występowało m.in. na Rusi, Węgrzech i w Niemczech. Po śmierci Bolesława władzę jako książę zwierzchni objął Władysław II Wygnaniec