Dane personalne
Bolesław Krzywousty (niewiadomo do końca skąd ten przydomek - prawdopodobnie doznał jakiegoś urazu twarzy, ale co to było dokładnie - nie mam pojęcia) urodził się 20 sierpnia 1086 roku. Był synem Władysława I Hermana, księcia Polski, oraz Judyty, córki Wratysława, władcy Czech. Miał starszego brata Zbigniewa, z którym toczył wojny o tron. Był dwukrotnie żonaty, posiadał dwanaścioro dzieci. Pierwsza żona, Zbysława, córka Świętopełka II, wielkiego księcia kijowskiego, urodziła mu zaledwie jednego syna - Władysława Wygnańca. Druga żona, Salomea, córka Henryka, hrabiego Bergu, wydała na świat resztę potomstwa: pięć córek i sześciu synów (m.in. Bolesława IV Kędzierzawego, Mieszka III Starego, Henryka Sandomierskiego i Kazimierza Sprawiedliwego). Zmarł w 1138 roku.
Wojna braci
W 1102 roku zmarł Władysław Herman - władca bardzo nieudolny i poddany całkowicie Sieciechowi - możnowładcy, który sprawował za niego rządy w kraju. Jeszcze przed śmiercią ojciec podzielił ziemie swojego kraju po równo na dwóch synów: trzydziestoletniego wówczas Zbigniewa i szesnastoletniego Bolesława. Bolesławowi przypadły ziemie Małopolska i Śląsk. Zbigniew wziął resztę. Taki stan rzeczy nie podobał się obu braciom. Mimo iż w 1106 roku doszło do zawarcia pokoju między Bolesławem a Zbigniewem, już w następnym roku obaj bracia szukają za granicami Polski sojuszników, który pomogliby im objąć władze w całym państwie. Zbigniew dążył przede wszystkim do utrzymania pokojowych układów z graniczącymi z jego ziemiami Pomorzanami. Uznał też lenną zależność od Cesarstwa Niemieckiego, dzięki czemu cesarz zawsze chętnie popierał Zbigniewa. Poza tym władca niemiecki liczył na korzyści terytorialne dla swojego państwa. Z kolei Bolesław udał się w celu rozmów sojuszniczych na Węgry - do wrogów Rzeszy. Urządzał również liczne wyprawy rycerskie, głównie łupieskie, na Pomorze. Grabiono wsie, porywano jeńców i zdobywano bogate łupy. Wkrótce doszło do nieuniknionego konfliktu. Silniejszym okazał się Bolesław, który objął władze w kraju, a Zbigniew został z niego wygnany. Udał się wówczas po pomoc do swojego sojusznika, cesarza Rzeszy, Henryka V. Przybycie Zbigniewa do Niemiec było dla niego doskonałym pretekstem do wmieszania się w sprawy wewnętrzne Polski. Poza tym Henryk V chciał zemsty na Bolesławie, który sprzymierzył się z wrogim mu Kolomanem, władcą węgierskim, oraz który próbował usunąć z tronu czeskiego przyjaciela Niemiec - Świętopełka.
Wojska niemieckie: liczniejsze od wojsk Bolesława, lepiej uzbrojone i wyszkolone oraz doświadczone, wkroczyły na ziemie polskie w 1109 roku. Bolesław unikał stoczenia wielkiej bitwy na otwartym polu, gdyż zdawał sobie sprawę z niemożności pokonania wojsk Rzeszy. Jednak starał się osłabić jak najmocniej te wojska, na przykład poprzez utrudnienie zaopatrzenia czy rozbijanie mniejszych oddziałów. Podobno został nazwany przez Niemców "Bolesławem, który nie śpi" - nikt nie mógł się spodziewać kiedy wojska zaatakują znowu w celu wyniszczenia armii niemieckiej. Do największej bitwy tej wojny doszło pod Wrocławiem, na Psim Polu (obecnie jest to dzielnica tego miasta). Z bitwą tą związanych jest więcej legend niż faktów. Jedna z nich podaje, ze wojska polskie jednak pokonały niemieckie, a ciałami Niemców żywiły się okoliczne psy - stąd nazwa upamiętniająca wielkie zwycięstwo. Jednak współcześni historycy wątpią w autentyczność tej opowieści. Według nich wojska cesarstwa były zbyt mocna do pokonania. Zastępom niemieckim stawiały też opór polskie grody. Nie podały się ani Bytom, ani Wrocław, ówczesne potęgi państwa Polskiego. Do najważniejszej obrony grodu doszło w Głogowie. Obrońcy tego grodu strzelali nawet do swoich krewnych, których Niemcy wzięli jako zakładników i podczas szturmu przywiązali do machin oblężniczych, licząc, ze w ten sposób złamią opór głogowian. W czasie II wojny światowej rozpowszechniano informację, jak najbardziej fałszywą, że tymi zakładnikami były głównie dzieci. Niestety, Niemcy przeliczyli się. Głogów nigdy nie został zdobyty, a wojska Rzeszy musiały opuścić kraj. Rozpoczęto rokowania pokojowe. Zdecydowano, że starszy brat Krzywoustego wróci do Polski, dostanie kilka grodów, którymi będzie rządził i wszyscy będą szczęśliwi.
No właśnie, ale nie do końca... Niby Zbigniew nie miał prawa do rządzenia krajem, ale mimo to Bolesław nie zamierzał oddać znienawidzonemu bratu nawet tych kilku grodów. Już po powrocie Zbigniewa, Bolesław oskarżył go o spiskowanie, uwięził go w celi, oślepił, a wkrótce potem Zbigniew zmarł. Wywołało to oburzenie ludu, ale przede wszystkim Kościoła, który zagroził mu narzuceniem klątwy. Bolesław wiec, by uniknąć zatargu z duchowieństwem, poddał się publicznej pokucie, wyraził skruchę i wynagrodził swój grzech bogato obdarzając liczne kościoły. dzięki temu nie doszło do wojny domowej ani odsunięcia go od władzy czy wypędzenia.
Walka o Pomorze
Stosunki z Pomorzem Gdańskim osłabły już za panowania Mieszka II. Za następnych władców znikły zupełnie. Dopiero Krzywousty postanowił przyłączyć ziemie pomorskie do swojego kraju. Swój podbój Pomorza zapoczątkował zdobyciem ziem nadnoteckich. Nie było łatwo. Szczególnie trudności przysparzał gród Nakło, ponieważ okoliczne bagnie nie pozwalały Bolesławowi na zbudowanie machin oblężniczych. Kilkakrotnie tez próbował zdobyć Białogard nad Parsętą i Kołobrzeg.
Znaczące zwycięstwa były możliwe jednak dopiero po sukcesie wojsk polskich w czasie najazdy Henryka V. Przyłączono całe Pomorze Gdańskie do Polski w 1119 roku i rozpoczęto tam misję chrystianizacyjną. Utworzono nawet biskupstwo kujawskie z siedzibą w Kruszwicy. Bolesław Krzywousty zwrócił się o pomoc w nawracaniu wiary wśród tych pogańskich ludów do Ottona (później świętego), biskupa niemieckiego miasta Bambergi, który rozpoczął swoją kilkuletnia misję. Najpierw niszczył posągi bogów oraz świątynie pogańskie, nauczał lud, a bardziej nakazywał im postępowanie zgodnie z religią chrześcijańską. Ludność najpierw odczuwała żal i nadzieje, że bóstwa pogańskie pokonają niechcianych katolików. Z czasem jednak, gdy tak się nie stało, zaczęto nienawidzić misjonarzy i liczyć na zagarniecie bogactw z powstających świątyni.
Walki na Pomorzu Zachodnim natomiast trwały aż do 1123 roku, ale niestety nie udało się go przyłączyć do Polski. Za to książę pomorski, Warcisław I złożył hołd Krzywoustemu, płacić trybunt, obiecał pomoc zbrojną i przyrzekł, że na swoich ziemiach również będzie szerzył chrześcijaństwo.
Testament Krzywoustego
Krzywousty, jak już wspomniałam, miał wielu synów. Dwóch z nich, Leszek i Kazimierz Stary zmarli jeszcze przed śmiercią ojca. W chwili śmierci jego żona była w ciąży z najmłodszym - Kazimierzem Sprawiedliwym. Bolesław bał się, że wojna braci może się powtórzyć, dlatego też w swoim testamencie podzielił swoje państwo na sześć części (każda dla każdego syna oraz jedna jako ziemia senioralna) pomiędzy swoich synów. Wprowadził tym rozbicie dzielnicowe kraju. Każdy z synów otrzymał swoją dzielnicę: Władysław Wygnaniec - Śląsk, Bolesław Kędzierzawy - Mazowsze i część Kujaw, Mieszko Stary - Wielkopolskę, Henryk Sandomierski - ziemię sandomierską, a Kazimierz Sprawiedliwy - ziemia sieradzka i łęczycka. Przed narodzeniem ostatniego syna ziemiami tymi kierowała jego matka, księżna Salomea. Ziemia senioralna, to jest ziemia krakowska, sieradzka, część łęczyckiej, Pomorze Gdańskie, należeć miała do najstarszego z panujących w kraju książąt. Pierwszym seniorem był Władysław Wygnaniec.