Absolutyzm we Francji

Początki absolutyzmu we Francji sięgają rządów króla Henryka IV Burbona (1598 rok - edykt nantejski), także Ludwika XII i pierwszego ministra króla - kardynała Richelieu. Starał się on doprowadzić do opanowania wszelkich sił odśrodkowych państwa, jego decentralizacji.

Tym celom służyła reorganizacja aparatu państwowego, umocnienie roli rady królewskiej, przekazanie zarządu prowincjami intendentom, czyli urzędnikom powołanym przez kardynała. Likwidowano przywileje polityczne hugenotów zostawiając im swobody religijne. Richelieu starał się też o rozbudowanie floty i armii francuskiej, popierał rozwój handlu tworząc 10 różnych kompanii handlowych, wprowadzał wysokie podatki, co powodowało ubożenie najniższych klas społecznych. Francja w okresie jego rządów umacniała pozycję mocarstwową, stawała się państwem liczącym na arenie międzynarodowej. Politykę Richelieu będzie kontynuować kardynał Mazorini. Za jego rządów wzrasta niezadowolenie mas, wybucha tzw. fronda, czyli powstanie części możnych i mieszczan. Fronda została opanowana.

Rządy absolutystyczne w pełnym kształcie będą rozwijać się za król Ludwika XIV. Szczyt potęgi Francji związany był z ogromnym umocnieniem władzy centralnej, dużym ożywieniem gospodarczym kraju. Taka sytuacja ukształtuje się za króla Ludwika XIV - nazywanego “królem słońce”. (Sam monarcha miał zwyczaj mówić o sobie - “państwo to ja”.)

W tym okresie potęga Francji opierała się głównie na silnej pozycji gospodarczej. Ogromną rolę w polityce gospodarczej odgrywał minister króla Ludwika XIV - Jan Baptysta Colbert. Był on ministrem finansów i marynarki, osobistym doradcą króla. Celem działalności Colberta była dalsza centralizacja państwa oraz powiększenie dochodów państwa na tyle, by król mógł prowadzić politykę ekspansywną. Colbert dążył do ujednolicenia prawodawstwa, przeprowadził kodyfikację prawa pracy, wydawał nowe ustawy był bezwzględnym zwolennikiem absolutyzmu, z całą konsekwencją znosił przywileje prowincji i miast. Colbert realizował plan zwiększania dochodów państwa nie przez zwiększenie podatków, ucisk feudalny ale przez popieranie wszechstronnego rozwoju gospodarczego kraju.

Colbert był zwolennikiem i realizatorem polityki merkantylizm. Merkantylizm to system ekonomiczno - polityczny obejmujący wszystkie dziedziny życia społeczeństwa. Głównym celem systemu było zbudowanie potęgi państwa w oparciu o potęgę gospodarczą. Merkantylizm był doktryną służącą państwom absolutystycznym. Wprowadzając go Colbert już od 1663 roku rozpoczął badania nad zasobami naturalnymi Francji, nad przydatnością poszczególnych regionów kraju dla różnych gałęzi gospodarczych dla handlu, starał się o przygotowanie dobrych kadr dla przemysłu; wprowadził zakaz emigracji i wywozu zboża , dążył do uzyskania dodatniego bilansu gospodarczego, zwiększając eksport, ograniczając import. W kraju Colbert popierał rozwój manufaktur, wprowadził nową reformę systemu miar i wag, starał się o ujednolicenie go w całym kraju. Dążąc do wytworzenia rynku wewnętrznego zlikwidował cła wewnętrzne, dbał o rozwój rolnictwa, hodowli. W rolnictwie zaczęto uprawiać rośliny przemysłowe. Dla usprawnienia handlu wybudował kanał Langwedocki (Morze Śródziemne-Ocean Atlantycki).

Poza tym Francja w tym okresie czasu zaczynając od Richelieu stworzyła świetną flotę i armię wojenną i handlową. Armia pozwalała prowadzić państwu politykę kolonialną, w następstwie czego Francja wysunęła się na trzecie miejsce w świecie jako potęga kolonialna, po Anglii i Holandii. Dlatego Francuzi pojawiali się w różnych częściach świata (Indie, Ameryka N i Środkowa, Kanada, Louisiana, Afryka Zachodnia). Rozwijając handel oceaniczny tworzyli różne kompanie handlowe, najsilniejsze z nich to: Wschodnioindyjska, Północna, Lewantyńska.

Potęga militarna Francji w dużym stopniu była wynikiem ówczesnego ministra wojny Louwois. W organizacji armii przestrzegał wyjątkowego porządku, ścigał wszelkie nadużycia. Ogromny wysiłek skierował na podniesienie stanu liczbowego armii, ulepszenie jej uzbrojenia i na musztrę. W takiej organizacji armii kierował się przede wszystkim wzorem armii szwedzkiej. Doprowadził do tego, że w czasie pokoju armia liczyła 1450 tys., a w czasie wojny 300 tys. żołnierzy. Doskonaląc organizację wprowadził jednolite umundurowanie, wiele czasu poświęcał na musztrę, doskonalił technikę walki wprowadzając nowe uzbrojenie (bagnet i broń skałkowa).

W sztuce wojennej umocnił rolę piechoty, sztuki fortyfikacyjnej (przełomem w niej były tzw. twierdze Vaubana). W ten sposób armia stała się wzorem dla prawie całej nowożytnej Europy. Funkcjonowanie państwa oparte było na organizacji nowożytnej administracji, urzędów. Cały ustrój państwowy przejawiał się w formie rządów osobistych króla - ten objął władzę po śmierci kardynała Mazaliego (był on następcą Richelieu), mając 23 lata. Ludwik XIV od początku trzymał się zasady stworzonej przez Jana Bodina, że władza królewska pochodzi od Boga. Monarcha stał ponad prawem, stanami, orientacjami politycznymi.

Król kierował wszystkimi sprawami państwa, tym bardziej, że ministrowie też byli od niego zależni. Wykonawcami władzy były rady i urzędy centralne. Rady wyodrębniały się z dawnej tzw. Rady Królewskiej, były jak gdyby jej sekcjami. Największą pozycję miała Rada Wysoka (Rada Stanu). Składała się ona z siedmiu osób, przewodniczył jej król. Ważną rolę mieli ministrowie stanu - sekretarze do różnych spraw np. polityki zagranicznej, wojny, pokoju, do spraw wew.

Dużą rolę miała też Rada Finansów, Depesz, Prywatno- Sądownicza. W tej sytuacji zanikały urzędy dawne związane z okresem rozbicia feudalnego lub z monarchią stanową (stany generalne lub zgromadzenia notablów - szlachetnie urodzonych przedstawicieli pierwszego i drugiego stanu, czyli duchowieństwa i szlachty - stanów uprzywilejowanych). W ich miejsce powoływano nowe tj. urząd generalnego kontrolera finansów lub sekretarza stanu, dworu królewskiego , będący ministrami królewskimi. Urzędnicy, ministrowie byli powoływani i odwoływani przez króla. Na usługach Ludwika XIV stał znakomity aparat dyplomatyczny. Podstawą dla francuskiej dyplomacji stworzył Richelieu. Kierowali nią ministrowie spraw zagranicznych. Dyplomacja za Ludwika XIV stała się wzorem dla całej nowożytnej Europy. W 1685 roku Ludwik XIV ostatecznie odwołał edykt nantejski.

Absolutyzm w dobie Ludwika XIV był dyktaturą feudalną. Centralnym ośrodkiem absolutyzmu był dwór królewski - w Wersalu pod Paryżem. Tam koncentrowało się życie arystokracji, szlachty z całego kraju. Ludwik XIV wprowadził specjalny ceremoniał królewski, który też stał się wzorem dla prawie wszystkich władców europejskich. Dwór króla był też ośrodkiem kulturalnym, a król był mecenasem literatury, sztuki, muzyki. Kultura francuska rozwijała się dobrze i wywierała duży wpływ na całą Europę. Wersal jako olbrzymi pałac i przepiękny park został wybudowany pod kierunkiem inż. Mansarda. Dwór królewski żyjący w Wersalu liczył ponad 10 tys. osób, a na utrzymanie dworu przeznaczono 10% wszelkich wydatków państwa. Rządy absolutystyczne we Francji przetrwały jeszcze prawie przez wiek XVIII do wydarzeń związanych z wielką rewolucją burżuazyjną we Francji.