Plan Balcerowicza

PRZED
Pierwszy, niekomunistyczny rząd - prezydent - Jaruzelski, premierem T. Mazowiecki, ministrem finansów L. Balcerowicz (z zawodu ekonomista, ukończył SGH, swoją wiedzę pogłębiał również na zachodzie. Został wicepremierem i ministrem finansów. Opracował pakiet ustaw, które zostały szybko zatwierdzone) wykładał na uniwersytecie w Anglii.

CELE PLANU
1. Wprowadzenie programu mającego ustabilizować sytuacje ekonomiczną w Polsce oraz transformacje Polskiej gospodarki do systemu WOLNORYNKOWEGO (brak kontroli państwa, swoboda wejścia na rynek i wyjścia z rynku, autonomia działania podmiotów gospodarczych, swoboda branży, równe prawa, brak przywilejów, cena kształtowana przez mechanizm rynkowy).

2. Zmiana ustroju społ - ekonom.(z gosp.planowanej na kapitalistyczną) - narzędziem wprowadzenia była prywatyzacja.3.RÓWNOWAGA RYNKOWA - równowaga między popytem, a podażą - narzędziem walka z inflacją.Wprowadzenie prawdziwego wymienialnego pieniądza.Wprowadzenie Polski do UE.

SYTUACJA MAKROEKONOMICZNA
1. Wysoki wskaźnik cen towarów i usług.

2. Stopa inflacji wynosiła w 1989 340% i nadal wykazywała tendencje wzrostowe (nawet do 1000%!) nabierając cech hiperinflacji.Przyczyna to wprowadzanie do obiegu tzw.pustych pieniędzy, nie mających żadnego pokrycia w towarach na rynku.

3. Niedobory na rynku ze względy na to, że produkcja nie była weryfikowana przez popyt - kolejki, załatwianie po znajomości; oraz produkcja niechciana.

4. Złoty polski niewymienialny (ani na obce waluty, ani na towary) - system wielu różnych kursów walutowych - kurs oficjalny kilkakrotnie wyższy od czarnorynkowego.

5. Transakcje w dewizach - brak zaufania do zł.

6. Realna stopa procentowa była ujemna, usztywniano stawki płac, ceny produktów i marże.

7. Budżet państwa wykazywał wysoki deficyt. W 1989 roku wynosił on 3% PKB.8.Niski ogólny poziom życia społeczeństwa.SYSTEM GOSP - gosp.nierynkowa i zdominowana przez sektor państwowy, a zwłaszcza przez wielką państwową własność (ogromne przedsiębiorstwa przemysłowe, transportowe i budowlane, państwowy system bankowy i większość usług). Państwo dotowało i regulowało zarówno sferę produkcji jak i konsumpcji. Czyniło to gospodarkę mało elastyczną i nieefektywną. Producenci nie kierowali się realnym popytem, tylko odgórnymi nakazami. Cały system był ponadto nastawiony na produkcję antyimportową, istniał powszechny protekcjonizm państwowy - stawki celne i inne ograniczenia praktycznie uniemożliwiały sprowadzanie na większą skalę towarów z zagranicy.

PLAN
Podzielił całą operację transformacji na dwa etapy:
- pierwszy (krótki - w granicach kilku miesięcy) - miał na celu osiągnięcie stabilizacji gospodarczej, czyli przede wszystkim likwidację inflacji;
- drugi(dłuższy - mierzony nie w miesiącach, a w latach) - zakładał przekształcenia instytucjonalne i rzeczowe polskiej gospodarki.

PAKIET B - akty prawne - Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych.Ustawa o prawie bankowym.Ustawa o kredytowaniu.Ustawa o podatku od wzrostu wynagrodzeń.Ustawa o nowych zasadach opodatkowania.Ustawa o działalności gospodarczej prowadzonej przez inwestorów zagranicznych.U.o prawie dewizowym.U.o prawie celnym.U.o zatrudnieniu.U.o szczególnych warunkach zwalniania pracowników.

KOTWICE ANTYIFLACYJNE - (stabilizatory) - restrykcyjna polityka dochodowa państwa, rest.pol.pieniężna NBP, twarda polityka pieniężna państwa, otwarcie na handel zagraniczny i zmiana polityki dewizowej.

PRYWATYZACJA - komercjalizacja firm państwowych - zamiana firm w sółki akcyjne skarbu.Ważnym elementem planu były też przekształcenia własnościowe - prywatyzacja, reprywatyzacja i tworzenie nowych przedsiębiorstw. Stosowano dwie metody prywatyzacji:kapitałowa - Dla dużych firm w dobrej kondycji finansowej poprzez przekształcenie w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa (JSSP), a następnie sprzedaż inwestorowi lub w ofercie publicznej.Poprzez likwidację - W sytuacji braku ekonomicznego uzasadnienia dalszej działalności decydowano się na zaprzestanie działalności lub inne formy pozbycia się majątku przedsiębiorstwa np. leasing pracowniczy

PRZEBIEG
1. Równowaga rynkowa (patrz przed).

2. Walka z inflacją - popiwek - podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń; B.powiązał wzrost wynagrodzenia od wzrostu wydajności pracy. - oszczędności wydatków - firmy zaczęły sprzedawać swoją sferę nieprodukcyjną(ośrodki wczasowe, szkoły, sale kinowe itd.), oszczędzanie na służbie zdrowia i oświacie. - urealnienie cen kredytu - dawano wiele nisko% kredytów, przy inflacji 200 - 300% oproc.kredytu wynosiło 2 - 3% - Odsetki wzrosły. - ściąganie masy pieniądza. - nowy system podatkowy - podatek progresywny, PIT - y itd. - wewnętrzna wymienialność waluty - powstały kantory prywatne. - zniesienie monopolu państwa na handel zagraniczny. - obniżenie ceł lub ich likwidacja(np.na samochody używane). - popieranie małej i średniej przedsiebiorczości(55%zatrudnionej ludności).

3. Wprowadzenie prawdziwego pieniądza(narzędzia) - płaca nominalna(to ile dostaję się w nominałach).Płaca realna - siła nabywcza.Wprowadzenie popiwku, aby płace rosły proporcjonalnie z inflacją.Wymienialność wew. - kantory - wymiana walut potrzebna aby ściągnąć pieniądze z rynku.(niski wpływ, mała inflacja, proporcjonalne płace).

UJEMNE SKUTKI
Transformacja ustroju gospodarczego na wolnorynkowy zaowocowała negatywnymi skutkami związanymi z tym typem gospodarki, a więc: bezrobociem, rozwarstwieniem zamożności społeczeństwa. - Pojawienie się „szarej strefy ekonomicznej” związane głównie z nagłym wprowadzeniem „wolności gospodarczej” przy równoczesnym braku struktur państwa powołanych do skutecznego eliminowania tego typu patologii. - Rozpoczęcie prac prywatyzacyjnych i prywatyzacji bez należytego przygotowania, co zaowocowało pospolitymi aferami typu kryminalnego na skalę dotąd nie notowaną, a także prawdopodobnie utratą przez państwo kontroli nad sektorem finansowo – ubezpieczeniowym i energetycznym. - Zahamowanie inflacji dokonało się na znacznie wyższym poziomie cen niż zakładał program stabilizacyjny. - pauperyzacja, ubożenie znaczącej części społeczeństwa polskiego, w szczególności najsłabiej rozwiniętych regionów Polski. - eksplozja korupcji i oligarchizacji życia gospodarczego. - deficyt budżetowy. - pozostawiono bez reformy znaczącą część sfery gospodarki – górnictwo, hutnictwo, energetyka, służba zdrowia, rolnictwo. - zmniejszyły się zarówno nakłady inwestycyjne, jak i wielkość produktu krajowego brutto. - Wysoki wzrost cen w pierwszych miesiącach transformacji oraz spadek płac realnych.

PLUSY PLANU
Uruchomienie i rozwój mechanizmów rynkowych kształtujących odtąd polską gospodarkę. Ceny ustalały się na poziomie równowagi podaży i popytu, zniknął problem powszechnych niedoborów, po wprowadzeniu wolnego rynku towarów konsumpcyjnych doszło do zjawiska najbardziej spektakularnego - likwidacji kolejek. - Zahamowanie inflacji, będącej ogromnym niebezpieczeństwem dla całej gospodarki. - Umocnienie złotego, wprowadzenie jego wymienialności wewnętrznej, a potem także zewnętrznej, ustabilizowanie kursu dolara. - Likwidacja deficytu budżetowego - w roku 1990 udało się nawet osiągnąć niewielką nadwyżkę budżetową. - Otwarcie gospodarki na świat. Dodatnie saldo wymiany handlowej z zagranicą oraz napływ zagranicznych inwestycji. - Rozpoczęcie procesów prywatyzacyjnych i demonopolizacyjnych w gospodarce. - Powstanie rynku kapitałowego. - Pozytywne zmiany w strukturze gospodarki - zarówno pod względem działowo - gałęziowym, własnościowym jak i organizacyjnym.Od roku 1992 w polskiej gospodarce, po okresie recesji i tzw. urealniania produkcji (stała się ona kategorią ekonomiczną) nastąpił okres stałego wzrostu gospodarczego. W roku 1993 PKB wzrósł o 3.8%, a w 1994 o 5.2%.

ZARZUTY WOBEC BALCEROWICZA
Zbyt duży zakres liberalizacji handlu zagranicznego. Bardzo duża skala ulg mających przyspieszać rozwój sektora prywatnego oraz brak przeciwdziałania powstawaniu majątków tzw.nomenklaturowych kapitalistów.Zerwanie przez państwo z polityką protekcjonizmu i jednolite traktowanie wszystkich podmiotów gospodarczych a także brak preferencji - np. w formie korzystnie oprocentowanych kredytów - dla niektórych, najwrażliwszych gałęzi gospodarki.

CZYNNIKI ZEW. - RECESJA - załamanie się eksportu do ZSRR.Aneksja Kuwejtu przez Irak i wojna w Zatoce Perskiej. Proces jednoczenia się Niemiec. Sytuacja polityczna w Polsce - czyli wywołana przez Lecha Wałęsę wojna na górze. W obozie solidarnościowym narastały spory. Coraz częściej krytykowano rząd, w tym oczywiście także ministra finansów i stosowane przez niego metody. Nie mogło to sprzyjać konsekwentnemu wprowadzaniu w życie reform gospodarczych.MIECZYSŁAW RAKOWSKI - premier od 1988, redaktor naczelny „Polityki”, autor ustawy o działalności gospodarczej.Uwolnił ceny - wszystko drożało.

MINISTERSTWA SIŁOWE - MSWiA, MON, resort sprawiedliwości.

SKUTKI BEZROBOCIA
Powoduje nasilanie się zjawisk izolacji, napięć i konfliktów społecznych. Bezrobocie jest czynnikiem wpływającym na wzrost patologii społecznej oraz prowadzi do istotnego pogorszenia warunków życia całych społeczności lokalnych. Przy dłuższym okresie pozostawania bez pracy rozpoczyna się proces destrukcji.Wyraża się on izolacją społeczną, brakiem zaufania do samego siebie, niskimi dochodami, stresem w rodzinie, pogorszeniem zdrowia psychicznego i fizycznego i zwiększonymi trudnościami znalezienia nowej pracy.Społeczne koszty bezrobocia wynikają z niepełnego wykorzystania zasobów pracy w gospodarce oraz konieczności wspierania osób pozostających bez pracy ze środków publicznych, zwłaszcza w sytuacji bezrobocia przymusowego, gdy gospodarka produkuje mniej dóbr niż wynoszą jej potencjalne zdolności. Koszty bezrobocia najczęściej rozpatrywane są w rozbiciu na koszty prywatne i społeczne. Koszty prywatne zależą od charakteru bezrobocia. W przypadku bezrobocia dobrowolnego prywatny koszt jest mniejszy niż prywatne korzyści z bycia bezrobotnym tzn. zasiłki są stosunkowo wysokie do zarobków w proponowanej pracy. Jeżeli bezrobocie jest przymusowe, to cierpienia ludzi są większe i argumentacja na rzecz udzielania im pomocy staje się silniejsza.