Mrożek - biografia.

Sławomir Mrożek, pseudonim Damian Prutus, dramatopisarz, prozaik, satyryk, urodził się 29 czerwca w 1930 roku w Borzęcinie. Absolwent gimnazjum im. Nowodworskiego w Krakowie już w 1950 roku odniósł pierwszy sukces, otrzymując nagrodę „Szpilek” za swe żarty rysunkowe, od 1953 systematycznie publikował cykle satyrycznych rysunków. Dzięki nim, a także pełnym komizmu opowiadaniom, wcześnie stał się autorem niezwykle popularnym, zajmującym osobne miejsce we współczesnej polskiej literaturze. Mrożek tropił i podważał absurdy życia w kraju realnego socjalizmu, ale też zbanalizowane, najczęściej postromantyczne, stereotypy, kształtujące świadomość Polaków. W języku potocznym na stałe zagościła fraza "jak z Mrożka", określająca szczególnie bezsensowne, wynaturzone aspekty codzienności. Przykładami zaczerpniętymi z jego utworów posługiwano się dyskusjach. Studiował architekturę, filozofię orientalną i sztukę
Również.w roku 1950 rozpoczął współpracę z „Dziennikiem Polskim”, a za publikowane w nim artykuły, reportaże, felietony i recenzje teatralne został uhonorowany w 1954 roku Nagrodą im. Juliana Bruna. Jego debiutem książkowym stały się wydane w 1953 roku zbiory satyrycznych opowiadań – Opowiadania z Trzmielowej Góry i Półpancerze praktyczne. Od 1955 roku współpracował z głośnymi i ważnymi nie tylko w latach odwilży środowiskami artystycznymi: Krakowskim Teatrem Satyryków, studenckim teatrem satyrycznym „Bim – Bom” z Gdańska, kabaretem „Szpak”, „Piwnicą pod Baranami”.W roku 1956 ukazała się powieść satyryczna Maleńkie lato, w 1957 tom opowiadań Słoń, za który otrzymał doroczną nagrodę „Przeglądu kulturalnego”, oraz zbiorek rysunków Polska w obrazkach. Mrożek - dramaturg debiutował wystawioną w Teatrze Dramatycznym w Warszawie w 1958 roku sztuką Policja, ukazującą rzeczywistość państwa totalitarnego, w którym kluczową rolę odgrywają właśnie "policjanci" - funkcjonariusze jawnych i tajnych sił bezpieczeństwa. Aby utrzymywać władcę i społeczeństwo w przekonaniu o swojej niezbędności, Mrożkowa policja sama kreuje opozycjonistów, będących uwierzytelnieniem jej działalności.

Do 1963 roku, w którym podjął decyzję o pozostaniu poza granicami kraju (przebywał kolejno w USA, we Włoszech, w Paryżu, w Niemczech i w Meksyku), wydał powieść satyryczną dla młodzieży Ucieczka na południe (1961), kolejny tom opowiadań – Deszcz (1962) – i sztuki teatralne, m.in. Męczeństwo Piotra Oheya (1958), Indyk (1961), Karol (1961), Na pełnym morzu (1961), Zabawa (1962), Kynolog w rozterce (1962), Czarowna noc (1963), Śmierć porucznika (1963).

Twórczość Mrożka znano już była w tym czasie w Europie. W 1963 roku w Niemczech wydano trzytomowy zbiór jego dramatów; we Francji za Słonia otrzymał „Prix de l’Humour Noir”, a trzy lata później ukazało się dwutomowe wydanie jego sztuk.

Rok 1964 przyniósł Mrożkowi nie tylko Tango, ale i Nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku (której laureatem został także w 1985 roku). Do 1968 roku – w którym ogłosił w paryskiej „Kulturze” list protestacyjny w sprawie udziału Polski w inwazji na Czechosłowację i poprosił o azyl we Francji – opublikował opowiadanie Moniza Clavier (1967) i sztuki: Poczwórka (1967), Dom na granicy (1967), Testarium (1967), Drugie danie (1968), tomik rysunków Przez okulary Sławomira Mrożka (1968).

Od 1968 do 1972 roku w kraju obowiązywał zakaz publikacji utworów i wystawiania sztuk Mrożka. W tym czasie w Zurychu odbyła się premiera Vazlava (1970), a Tango uznane za najlepszą sztukę zagranicznego autora, uhonorowane zostało nagrodą hiszpańskiej krytyki (1970).

Lata następne wiązały się ze zniesieniem w Polsce zakazu publikacji jego utworów. Ukazały się wówczas Szczęśliwe wydarzenie (1973), Rzeźnia (1973), Emigranci (1974), zbiór opowiadań Dwa listy (1974), Garbus (1975), w 1977 – Krawiec, Lis filozof, Polowanie na lisa, Serenada, Amor, w 1980 – Pieszo, w 1981 – Ambasador.

Po wprowadzeniu stanu wojennego jego twórczość powtórnie znalazła się na indeksie cenzury. Nieobecna w kraju do 1987 roku doceniona została poza jego granicami, gdy w 1984 roku Mrożek otrzymał nagrodę Związku Literatów Polskich na Obczyźnie za swój dotychczasowy dorobek.
Dwa lata później opublikował Kontakt (1986), następnie Portret (1987). W 1989 roku przeprowadził się do Meksyku. Lata 90 przyniosły wydanie Dramatów, Małych próz i Rysunków (1991) oraz Miłości na Krymie (1993), w której analizował trzy oblicza Rosji: carskiej, radzieckiej i postsowieckiej i za którą otrzymał nagrodę Credit Industriel et Commercial Paris Theatre. Od 1994 r. publikuje stale rysunki, a od 1997 także felietony w "Gazecie Wyborczej", największym polskim dzienniku. W roku 1996 wrócił do Polski, mieszka w Krakowie.
Od lat 60 twórczość Mrożka należy do repertuaru teatrów na całym świecie. Stał się klasykiem dramatu współczesnego, a festiwale jego twórczości odbyły się w Amsterdamie (1988), Krakowie (1990) i Sztokholmie (1991). Niekwestionowaną pozycję twórczości Mrożka potwierdził także fakt, iż od 1991 roku zaczęły się ukazywać dzieła zebrane w Niemczech i we Francji, a od 1994 również w Polsce. Prawdopodobnie najczęściej grywany w kraju i zagranicą polski dramaturg współczesny, w Polsce przez wiele lat jeden z najpoczytniejszych, obok Stanisława Lema, rodzimych prozaików. Jego twórczość jest przekładana na kilkanaście języków i w tychże językach interpretowana.
Jego sztuki zdobywały olbrzymie powodzenie. Mrożek posługiwał się groteską, absurdalnym przejaskrawieniem, satyrą i parodią, nieodmiennie przy tym zachowując talent komiczny. Jednocześnie zawierał w swych dziełach treści, pozwalające klasyfikować je jako przypowieści, moralitety czy powiastki filozoficzne. Tyczyły one tyleż opresyjnej rzeczywistości państwa na poły totalitarnego, jakim był PRL, co międzyludzkich relacji, gier jakie rozgrywamy, najczęściej dążąc do zniewolenia innych. Często ukazywał konflikt między - jak to określił jeden z krytyków - intelektualistami, będącymi de facto jedynie bezwolnymi marionetkami; ideologami czyli świadomymi twórcami społecznych sytuacji oraz bezrefleksyjnymi prostakami, "chamami", posługującymi się jedynie siłą. Ofiarą zwykle stawał się "intelektualista", katem zaś "cham", wypełniający polecenia "ideologa".
Mrożek pokazywał świat zniewolenia i konformizmu, systematycznie przeprowadzał demontaż narodowych mitów, łączył politykę z egzystencją. W Indyku (1960) ukazywał atmosferę całkowitej niemożności, zalegającą w duszach Polaków. W Tangu (1964) rozprawiał się z dziedzictwem awangardy (zarówno artystycznej, jak i obyczajowo-społecznej), wskazując, że kiedy wszystko już wolno, tęskni się do zakazu, sztywno obowiązującej normy, zaś normą tą może stać się naga przemoc. W Rzeźni (1973) zastanawiał się nad relacją między "naturą" a "kulturą" w człowieku, ukazując naturę jako cienką zasłonę, skrywającą zwierzęcość i okrucieństwo. W Emigrantach (1974) dał znakomity szkic psychologiczny polskiej mentalności, psychomachię rozgrywająca się między dwoma Polakami, nielegalnymi imigrantami w USA - "inteligentem" i "prostakiem".
Wprawdzie śmiałem się na rozmaite sposoby, i głośno i cicho, i biologicznie i intelektualnie, niemniej jednak mój śmiech nie dochodził do samego środka. Należę do pokolenia, którego śmiech zawsze bywa zaprawiony ironią, goryczą, czy rozpaczą. - Zwyczajny śmiech, śmiech dla śmiechu, pogodny i bez problemów, pocieszna gra słów - to wydaje się nam jakby nieco staroświeckie i budzi zazdrość.
O odrębności dramatów Mrożka decyduje ich racjonalny charakter „doprowadzony do kategorii ostatecznych” i, wedle Marty Piwińskiej, płynnie przechodzący w absurd. Wnikliwa obserwacja, czuła na kłamstwo i niedomówienie łączy się w nich ze swoistą logiką myślenia i działania, swoistą, gdyż ujawniają się błędy u jej podstaw. Mrożek uzyskuje niezwykły efekt. Przerażający, okrutny, bezwartościowy świat, w którym żyć nie sposób rozbrzmiewa ironicznym śmiechem, ogromnie pojemnym językiem. Ten język w pewnym sensie uniwersalny, zawsze będzie potrzebny. Mrożek mnoży sprzeczności i paradoksy. To jego stała metoda. Zestawia je ze sobą, zderz, licząc na poczucie humoru odbiorcy; jednocześnie jest przekonany, że odkrywa ważne prawdy.
Jego postacie najczęściej nie zdają sobie sprawy, że grają w szczególnym teatrze, teatrze życia, wypełnionym gotowymi rolami, koszmarnymi maskami klownów, gdzie trudno o jakąkolwiek pewność. Bohaterom dramatów Mrożka przypisane są maski, rzeczywistość je im nakłada, a raczej sami je sobie nawzajem nakładają. Maska wyraża utratę jednostkowej tożsamości, „zwielokrotnienie tożsamości, zależność od świata zewnętrznego. Bohaterowie
dramatów Mrożka są niewolnikami wyobrażeń, gestów, stereotypów myślenia.

Skrót np. jako notatka do zeszytu
Mrożek Sławomir (1930-) pseudonim Damian Prutus, polski dramatopisarz, satyryk, prozaik, rysownik.. 1950 debiutował jako dziennikarz reportażem w Przekroju. 1950-1954 w redakcji krakowskiego Dziennika Polskiego, 1956-1958 w tygodniku Życie Literackie. 1959 przeniósł się do Warszawy. W 1963 osiadł we Włoszech, w 1968 zamieszkał w Paryżu, następnie w 1990 przeniósł się do Meksyku, od 1996 w Krakowie.
Współpracownik eksperymentalnego teatru studenckiego Bim-Bom w Gdańsku. 1956-1960 prowadził w różnych gazetach i czasopismach parodystyczno-satyryczną rubrykę Postępowiec, w Przekroju zaś 1953-1968 cykl rysunkowy Przez okulary S.M.
Jako prozaik opublikował: Opowiadania z Trzmielowej Góry (1953), opowiadania satyryczne: Półpancerze praktyczne (1953), Słoń (1957), Wesele w Atomicach (1959), a także Monizę Clavier (Twórczość 1967, Paryż 1970), Dwa listy i inne opowiadania (Paryż 1970, wydanie krajowe 1974).
W swoich utworach łączy absurdalny komizm i parodystyczną stylizację językową z wieloznaczną metaforyką i akcentami polemiki z tradycją literacką zwłaszcza romantyczną: Maleńkie lato (1956), Ucieczka na południe (1961). Ukazuje świat zniekształcony, podlegający schematyzacji, w którym przewagę zyskuje frazes nad znaczeniem, tworzy modele schematów ludzkich; groteskowo- satyryczne farsy i komedie; melofarsa Indyk (Dialog 1960, wystawienie 1961), Zabawa (Dialog 1962), farsa Męczeństwo Piotra Oheya (Dialog 1959, wystawienie 1959).
Znane i grywane w wielu krajach świata dramaty, jak: Policja. Dramat ze sfer żandarmeryjnych (1958, wystawienie 1958, wydanie w Utworach scenicznych 1963), Czarowna noc (Dialog 1963), Śmierć porucznika. Sztuka w 1 akcie wraz z prologiem i epilogiem (Dialog 1963), Tango (Dialog" 1964, wystawienie 1965), Poczwórka (Dialog 1967), Vatzlav (powstał ok. 1968, wydanie angielskie 1970, wydanie polskie 1982), Szczęśliwe wydarzenie (Paryż 1971), Emigranci (Dialog 1974), Garbus (Dialog 1975), Pieszo (1983), Miłość na Krymie (1994).
Także m.in. wydania albumowe rysunków Polska w obrazach (1957) i Przez okulary Sławomira Mrożka (1968), Utwory sceniczne (1963), Zebrane utwory sceniczne (tom 1-2, 1973), Utwory sceniczne nowe (1975), dramaty i scenariusze: Amor (1979), Wybór dramatów (1987), Wybór opowiadań (1987), Małe prozy (1990), Dramaty (1990).
Mrożek jest jednym z najbardziej znanych w świecie polskich pisarzy XX w. Jego twórczość podejmuje zarówno problemy związane z polską historią i tradycją kulturalną, np. krytyczne oświetlenie romantyzmu, jak również uniwersalne, dotyczące wolności oraz niebezpieczeństw, jakie niesie współczesna cywilizacja.