Sądy - władza sądownicza

Władza sądownicza – sądy

Organami wymiaru sprawiedliwości są:
• Sąd Najwyższy
• sądy powszechne ( sądy rejonowe, sądy wojewódzkie i sądy apelacyjne)
• sądy szczególne ( wojskowe i administracyjne – Naczelny Sąd Administracyjny wraz z ośrodkami zamiejscowymi)
• trybunały (Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu)
• organy kontroli państwa i ochrony prawnej (Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw obywatelskich, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, prokuratura)

Sądy rozstrzygają sprawy kolegialne, w postępowaniu jawnym, na zasadzie równości, z zapewnieniem stronom prawa do obrony oraz możliwością odwołania się do sądu wyższej instancji.


Sąd Najwyższy

Jest to naczelny organ sądowy w RP, w skład którego wchodzą: pierwszy prezes (jest powoływany przez Prezydenta RP na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego), jego zastępcy oraz sędziowie. Są oni powoływani na czas nieokreślony przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Sąd Najwyższy dzieli się na następujące oddziały:
- Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,
- Izba Cywilna,
- Izba Karna,
- Izba Wojskowa

Zadania:
* główne  sprawowanie nadzoru nad działalnością sądów powszechnych szczególnych zakresie orzekania
* rozpoznawanie spraw w zakresie przekazanym szczególnymi przepisami ustawowymi (np. protest wyborczy)
* opiniowanie niektórych projektów ustaw

W Sądzie Najwyższym może orzekać 3, 5, 7 sędziów zawodowych lub cały skład danej Izby.

Sądy powszechne

W skład sądu powszechnego wchodzą: prezes, wiceprezes lub w przypadku większych sądów wiceprezesi i sędziowie (powoływani przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa).

Zadanie ogólne:
* rozpatrywanie spraw z zakresu karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem spraw ustawowo przewidzianych dla innych sądów.

Sądy rejonowe

Są to sądy pierwszej instancji, stanowiące najniższy stopień w hierarchii wymiaru sprawiedliwości.

Zadania:
* rozpatrują sprawy z zakresu karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądów wojewódzkich.

Skład orzekający w sprawach cywilnych i karnych tworzy sędzia zawodowy i dwóch ławników, którzy są reprezentantami społeczeństwa.


Sądy wojewódzkie

Są to sądy drugiej instancji.

Zadanie:
* rozpatrują między innymi odwołania od orzeczeń wydawanych przez sądy rejonowe oraz w pierwszej instancji niektóre sprawy cywilne i sprawy karne (popełnienie zbrodni zagrożonej kar powyżej trzech lat więzienia)

Skład orzekający w sprawach cywilnych i karnych tworzy sędzia zawodowy i dwóch ławników, którzy są reprezentantami społeczeństwa.


Sądy apelacyjne (dla kilku województw)

SA to sądy trzeciej instancji.

Zadanie:
* rozpoznają odwołania od orzeczeń wydawanych przez sądy okręgowe w pierwszej instancji.

Skład orzekający to 3 sędziów zawodowych.

Sądy szczególne

Zadanie:
* rozpatrywanie spraw wykraczających poza uprawnienia sądownictwa powszechnego

Sądy wojskowe

System sądów wojskowych tworzą:
- sądy okręgów wojskowych
- sądy garnizonowe

Podlegają one Izbie Wojskowej Sądu Najwyższego.

Zadanie:
* rozpatrywanie spraw dotyczących przestępstw związanych z obronnością państwa, np. szpiegostwo.

Naczelny Sąd Administracyjny

Składa się z prezesa, wiceprezesów, prezesów izb, prezesów ośrodków zamiejscowych sędziów.
Są oni powoływani przez Prezydenta RP na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na:
- Izbę Finansową
- Izbę Ogólnoadministracyjną
- należą do nie również ośrodki zamiejscowe: Białystok, Gdańsk, Katowice, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Rzeszów, Szczecin i Wrocław.

Nadzór nad działalnością NSA sprawuje Sąd Najwyższy

Zadania:
* sprawowanie wymiaru sprawiedliwości poprzez kontrolę administracji publicznej
* rozstrzyga spory między obywatelami a organami administracji publicznej poprzez rozpatrywanie odwołań i skarg na:
~ decyzje administracyjne,
~ postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym,
~ postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym,
~ uchwały organów gmin stanowiące przepisy gminne,
~ akty terenowych organów administracji rządowej stanowiące przepisy prawa miejscowego,
~ akty nadzoru nad działalnością organów samorządu terytorialnego