Gwara - dialekt

Odmiany terytorialne współczesnej polszczyzny

Język polski nie jest jednolity. Występują w nim różne odmiany terytorialne. Podstawową odmianę języka polskiego stanowią gwary ludowe, czyli mowa mieszkańców wsi, osad lub miasteczek skupionych wokół jednego ośrodka gospodarczego, administracyjnego lub kulturalnego.
Gwary różnią się od języka ogólnopolskiego we wszystkich warstwach systemu językowego (słownictwo, fonetyka, morfologia i składnia). Dla przykładu: na Mazowszu, w Małopolsce i w części Śląska występuje tzw. Mazurzenie, czyli wymawianie s, z, c, dz zamiast sz, ż, cz, dż.

Na niektórych obszarach samogłoski głosowe wymawia się tak jak samogłoski ustne „o” i „e”, np. wos zamiast wąs, gesi zamiast gęsi. W jeszcze innych gwarach wymawia się u i y zamiast głosek nosowych, np.: wusy („u” zastępuje „ą”), gysi („y” zastępuje „ę”).

Samogłoski pochylone, które istniały w języku ogólnopolskim do XV wieku, zachowały się w gwarach. Tak więc zamiast ogólnopolskiej wymowy słów brzeg i rzeka, mamy do czynienia z wymową brzyg, rzyka.

Słownictwo – zachowało się wiele wyrazów, które wyszły z użycia w języku ogólnym lub nigdy w ogólnym użyciu nie były.

Zespół gwar posiadających wspólne cechy to dialekt.
Na polskim terytorium językowym wyróżnia się 5 wielkich obszarów dialektalnych. Należą do nich obszary: wielkopolski, małopolski, mazowiecki, śląski i kaszubski. Do obszarów tych można także dodać region Podhala, który także posiada charakterystyczny dialekt.