Działalność morza.

1. Na rodzaj wybrzeża ma wpływ:
- rodzaj skał budujących wybrzeże
- kierunek i siła fal wiatrowych
- wielkość pływów

2. Działalność akumulacyjna morza zaznacza się na wybrzeżu. Płaskie formy, które pozostają w wyniku tej działalności mogą być trwałe lub okresowe. Zależy to od długości fal oraz stopnia rozdrobnienia materiału.

3. Rodzaje wybrzeży
a) wysokie - stromo wznoszące się na dużą wysokość ponad poziom wody, o dnie głębokim. Działanie fali przyboju prowadzi do podcinania brzegu, obrywania się podciętych stoków i powstawania stromych ścian, zwanych klifem. Ściany te nadal atakowane przez morze cofają się. U ich podnóża rozbudowuje się platforma brzegowa, zwana abrazyjną.Wybrzeża wysokie powstają najczęściej wskutek zanurzania obszarów wyżynnych lub górskich. Wśród nich wyróżnia się wybrzeża:
- dalmatyńskie – powstaje wskutek zalania pasm górskich równoległych do wybrzeża – wybrzeża Chorwacji
- riasowe – powstają wskutek zalania pasm górskich prostopadłych do wybrzeża – wybrzeże Irlandii
- fiordowo-skierowe – fiordy (zalane doliny polodowcowe), szkiery ( wygładzone przez lodowiec wysepki) – wybrzeże Norwegii
- klifowe – powstałe wskutek niszczenia obszarów wyżynnych
- limanowe – powstają gdy lejkowate ujścia rzek odcinane są przez mierzeje - wybrzeże Morza Czarnego

b) W wyniku cofania się wybrzeży wysokich i nadbudowywania niskich powstaje wybrzeże wyrównane.
Strefa brzegowa wybrzeża niskiego i płaskiego nazywana jest plażą, obejmuje obszar pomiędzy zasięgiem fal sztormowych a najniższym poziomem wody. Do niszczenia plaży przyczyniają się silne fale sztormowe, które mogą zabierać więcej pisaku niż go przyniosły, oraz prądy przybrzeżne. Z materiału wyrzuconego na brzeg przez fale sztormowe powstają wały burzowe, a z piasku z piasku tych wałów zbudowane są wydmy nadmorskie.

Działalność fal w obrębie plaży powoduje wahadłowy ruch ziarn piasku. Przy prostopadłym do linii brzegowej uderzeniu fali ziarna powracają na dawne miejsce. Gdy fala uderza skośnie, osady odbywają drogę zygzakowatą - przesuwają się wzdłuż brzegu. Dzięki tej wędrówce osadów plażowych powstają wąskie półwyspy piaszczyste, zwane kosami lub mierzejami. Powstają często w miejscach, gdzie długie wybrzeże z wałem plażowym skręca w kierunku zatoki, np. Płw. Helski, Mierzeja Wiślana. Wybrzeże mierzejowe - powstaje gdy linia brzegowa jest niewyrównana, a osady przesuwają się wzdłuż brzegu. Osadzają się w postaci półwyspu, mierzei zamykającej stopniowo zatokę. Odcięta mierzeją zatoka staje się zalewem, a całkowicie zamknięta zatoka - jeziorem. W strefie przybrzeżnej, poniżej najniższego poziomu morza, powstają ławice zbudowane z piasków lub żwirów. Wybrzeża lagunowe - powstaje w płytkich zatokach, w których podwodne wały plażowe przekształcają się wynurzone wały, zwane lido, odcinające część zatoki zwanej też laguną. Z czasem płycizny w lagunie wynurzają się tworząc liczne wyspy. Na takich wyspach w lagunie zbudowano Wenecję, w której kanały zastępują ulice. Ruchy wody między laguną a morzem odbywa się tylko wąskimi przejściami - przerwami w lido, zwanymi porto lub kanałami.

Na wybrzeżach płaskich zaznacza się więc przede wszystkim budująca działalność morza na brzegu kosztem niszczenia dna. Wybrzeża te kształtowane są również przez procesy zachodzące na lądzie. Np. rzeki budujące delty wysuwające się w morze zmieniają ukształtowanie wybrzeża, tworząc wybrzeża deltowe. Wybrzeża namorzynowe - występują tylko w strefie ciepłej. Są to wybrzeża płaskie porośnięte często lasami i zaroślami namorzynowymi. Roślinność wkracza nawet w ten obszar dna, który odsłania się w czasie odpływu, osłaniając brzeg przed działalnością fal.

Wybrzeża koralowe - występują tylko w strefie ciepłej, w ciepłych morzach . Na dnie tworzą się rafy koralowe. Rafy tworzą też bariery w pewnym oddaleniu od brzegu, a wtedy na nich skupia się największa energia fal i brzeg jest chroniony przed ich niszczącą działalnością. W wyniku cofania się wybrzeży wysokich i nadbudowywania niskich powstaje wybrzeże wyrównane. Działalność morza przyczynia się także do kształtowania ujść rzecznych. Np. w strefach pływów morze zabiera materiał niesiony przez rzeki, niszczy i rosszerza ujście nadając kształt lejka. Ukształtowanie wybrzeży i procesy na nim zachodzące wpływają w dużym stopniu na możliwości wykorzystania gospodarczego. Powstają ośrodki wypoczynkowe, porty powstają zwykle w zacisznych miejscach chronionych przed falami w głębi zatok, także często u ujścia rzek. Warunki takie występują np. na wybrzeżach: lagunowych, riasowych, dalmatyńskich lub mierzejowych.

4. Osady denne
Działalność morza w strefie brzegowej przyczynia się również do formowania i transportowania osadów składanych później na jego dnie. Osady denne, jakie gromadzą się w strefie przybrzeżnej, składają się z materiału okruchowego, osadów organicznych i osadów wytrąconych z wody morskiej.
W strefie przybrzeżnej powstają zatem zlepieńce, piaskowce, mułowce, a także wapienie i margle, gipsy, dolomity, sole.

5. Osadami głębokowodnymi są głównie iły i muły. Głębokomorskie iły i muły tworzą się z osadów pochodzących z niszczenia lądu, opadających na dno pyłów wulkanicznych i szczątków organizmów.
Miejscem koncentracji wielu metali pochodzących z wulkanów podmorskich są grzbiety śródoceaniczne.