Wigierski Park Narodowy

Utworzenie Wigierskiego Parku Narodowego miało miejsce w 1989 roku. Ochrona obejmuje powierzchnię 14956 ha, w tym: lasy - 61%, wody - 19% oraz użytki rolne - 15%. Ochroną ścisłą objęto 386 ha (3%). W 1979 roku zespół jezior wigierskich wpisany został do międzynarodowego projektu AQUA.

Park położony jest na północno - wschodnich krańcach Puszczy Augustowskiej, na Pojezierzu Suwalskim. Ten północno - wschodni skrawek naszego kraju leży już w dorzeczu Niemna i wyróżnia się najdalej zaznaczonym kontynentalizmem klimatu. Młodoglacjany obraz urozmaicają wzgórza moren czołowych (wys. do 35 m), ozy, kemy, rynny lodowcowe i wytopiskowe misy licznych jezior, z największym jeziorem Wigry (pow. 2187 ha, max głębokość 73 m), przez które przepływa Czarna Hańcza. Osobliwością przyrodniczą Parku są liczne i obfite źródliska przybrzeżne, m. in. małe jeziorka śródleśne zwane sucharami, otoczone mszarami torfowiskowymi.

Dominują tu zbiorowiska leśne (16 zespołów), w większości o charakterze borealnym, z przewagą świerka i sosny. Najbardziej naturalny charakter mają olsy i bory bagienne, a także łęgi i grądy. Istotny udział w krajobrazie mają torfowiska (30 zespołów), zbiorowiska wodne (11 zespołów) i zespoły łąkowe.

Flora Parku jest reprezentowana przez około 800 gat. roślin naczyniowych, 200 - mszaków, 300 - porostów. Stwierdzono stanowiska ponad 47 gatunków roślin chronionych, a wśród nich: 10 storczyków z bardzo rzadkim obuwikiem Cypripedium calceolus, 4 widłaki, sasankę otwartą Pulsatilla patens, arnikę górską Arnica montana i brzozę niską, Betula humilis. Dominują tutaj gatunki północne, wśród nich rzadkie rośliny bagienno - torfowiskowe, m. in. turzyca delikatna Carex tenella, skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus i wełnianeczka alpejska Trichophorum alpinium.

Fauna Parku liczy około 54 gatunków ssaków, m.in. występują tu wilk Canis lupus, łoś Alces alces, bóbr Castor fiber i wydra Lutra lutra. Gnieździ się tu około 190 gatunków ptaków. Najrzadsze z nich to: krzyżodziób świerkowy Loxia curvirostra, droździk Turdus iliacus, orlik grubodzioby Aquila clanga, puszczyk mszarny Strix nebulosa. Spośród 17 gatunków gadów żyje tu żółw błotny Emys orbicularis, a w wodach 25 gatunków ryb, m.in. sieja, sielawa, troć jeziorowa. Faunę bezkręgowców reprezentują: 13 gatunków pijawek, 46 - mięczaków, 50 - skorupiaków oraz ok. 500 gatunków owadów, m.in. ogromna rzadkość - latająca w dzień ćma - sówka Diachrysia zosimi.

Utworzony 1 stycznia 1989r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27.06.1988R. (Dz. U. Nr 25, poz. 173 z późna. Zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie suwalskim - obecnie województwie podlaskim. Starania objęcia ochroną zespołu jezior Wigierskich sięgają lat 20-tych naszego stulecia.

Powierzchnia 15.113,49 Ha, z czego ochroną ścisłą objęto 1343 ha.

Wokół Parku wyznaczono strefę ochronną o powierzchni - 11283,81 ha

Obejmuje faliste i pagórkowate tereny w środkowej części Pojezierza Wschodniosuwalskiego, przechodzące na południu w obszary Równiny Augustowskiej.

Charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, ukształtowanym przez lodowiec w czasie ostatniego zlodowacenia. Na północy z licznymi wzgórzami moreny czołowej, ozami i kemami na południu z fragmentem przyległego sandru (naniesionego przez wody wypływające spod czoła topniejącego lodowca).

W jego granicach znalazły się 42 jeziora (Wigry, Pienty, Mulaczysko, Krusznik, tworzące tzw. "Zespół Jezior Wigierskich") i 6 rzek, stanowiące najcenniejsze elementy przyrody Parku. Jeziora i rzeki zajmują łącznie 2932 ha powierzchnia Parku.

Przez środek Parku przepływa rzeka Czarna Hańcza, płynąca szeroką zatorfioną doliną, tworzącą liczne zakola. Rzeka przecina jezioro Wigry i łączy się z Kanałem Augustowskim. Roślinność Parku reprezentuje strefę północno-wschodniej Europy.

Większa część Parku jest zalesiona. Dominują tu bory sosnowe oraz sosnowo - świerkowe. Ponadto występują tu: bory i lasy mieszane leszczynowo - świerkowe, grądy, podmokłe olsy i liczne torfowiska.

Wyodrębniono tu 16 zespołów leśnych, reprezentujących prawie wszystkie typy zbiorowisk leśnych północno-wschodniej Polski, 30 zespołów szuwarowych, 13 wodnych, 5 łąkowych, 8 torfowiskowych.

Florę Parku stanowią 893 gatunki roślin naczyniowych, w tym: widłak jałowcowaty, bagnica torfowa, lilia złotogłów, orlik pospolity, wawrzynek wilczełyko, zimoziół północny, pełnik europejski, rosiczka okrągłolistna, brzoza niska, żurawina drobnolistkowa, bagno zwyczajne, konwalia majowa, paprotka zwyczajna. 50 Gatunków objętych jest ochroną całkowitą i 15 częściową.

Faunę Parku tworzą

Bezkręgowce:
- 1000 gatunków owadów, m.in.: dzikie pszczoły, biegacze, muchówki,
- 46 gatunków mięczaków,
- 50 gatunków skorupiaków,

Kręgowce:
- 25 gatunków ryb, w tym: sieja, sielawa, troć jeziorowa,
- 17 gatunków płazów i gadów,
- 190 gatunków ptaków, w tym: orzeł bielik, orlik krzykliwy, myszołów, rybołów, bocian czarny, perkoz dwuczuby, łyska, kania ruda i czarna, błotniak stawowy, jastrząb, puchacz, sowa uszata.
- 40 gatunków ssaków: jeleń, sarna, łoś, dzik, kuna, wilk, jenot, wydra, bóbr, lis.

Jezioro Wigry

Wigry - powierzchnia 2186,7 ha, długość 17,5 km, szerokość 3,4 km, maksymalna głębokość 73 m - średnia 15,8 m, długość linii brzegowej 72,2 km. Przepływa przez nie rzeka Czarna Hańcza, wpada doń Struga Kamionka,

Ma 18 wysp o łącznej powierzchni 70 ha, w tym: Ostrów, Ordów, Kamień, Mysia, Krowa. Liczne półwyspy: (Wysoki Wągiel, Rosochaty Róg, Klasztorny) i zatoki.

W 1979r. jezioro Wigry zostało wpisane do międzynarodowego projektu "Aqua", mającego na celu chronić najcenniejsze pod względem przyrodniczym i naukowym akweny świata. Wigry wyróżniają się wyjątkowo skomplikowanym kształtem misy jeziornej i niezwykłym bogactwem rzeźby dna. Większe pobliskie miejscowość: Stary Folwark, Magdalenowo, Rosochaty Róg, Czerwony Krzyż.

Ważniejsze zabytki:
- pokamedulski zespół klasztorny na Półwyspie Klasztornym nad Wigrami
- liczne kwatery prywatne, m.in.: Stary Folwark, Gawrych Ruda, Bryzgiel, Rosochaty Róg.

W starym Folwarku znajduje się ośrodek PTTK, który m.in. organizuje spływy kajakowe Czarną Hańczą, regaty żeglarskie na jeziorze Wigry, prowadzi pola namiotowe oraz wypożyczalnię kajaków, rowerów wodnych i żaglówek. Ośrodek Edukacji Środowiskowej nad Wigrami umożliwia grupom do 50 osób wycieczki po parku z przewodnikiem, przejażdżki bryczką oraz naukę jazdy konnej.