Przyczyny wybuchu rewolucji francuskiej

Francja za czasów Ludwika XVI była nękana przez kryzys gospodarczy spowodowany nieurodzajem i niekorzystnym traktatem handlowym z Anglią , który obniżał cło na towary angielskie, spowodował zalanie francuskiego rynku tanimi produktami z fabryk. W rezultacie rodzime manufaktury nagminnie bankrutowały. Były wówczas trzy stany, z których dwa miały przywilej nie płacenia podatków (duchowieństwo i szlachta) i żyły z wyzysku stanu trzeciego (mieszczanie, chłopi, inteligencja, burżuazja).
Chłopi francuscy stanowiący 80% społeczeństwa byli w ciężkim położeniu, ponieważ byli wyzyskiwani przez pozostałe stany, musieli płacić przeróżne podatki. Duchowieństwo i szlachta pochłaniały większość tych dochodów powiększając swoje skarbce. W skład mieszczaństwa wchodziła burżuazja (handlowcy) i proletariat (klasa robotnicza). Burżuazja miała duże dochody, ale nie miała najmniejszego wpływu na politykę państwa. Była uważana za ludzi niższego stanu, szlachta silną ręką dzierżyła władze i nie uśmiechało się jej nią z kimś dzielić.
Inteligencja miała wiedzę i chciała ją zamienić na pieniądze. Takie dążenie do władzy nieuchronnie zmierzało w stronę konfliktu.
Francuzi byli również niezadowoleni z nieudolnych rządów Ludwika XVI był nie lubiany. Ludziom nie podobały się inwestycje króla (np. budowa pałacu Petit Trianon, który wbrew swej nazwie petit franc. – mały był ogromny i potrzebował dużo służących.) Usługi tych wyżej wymienionych też sporo kosztowały skarbiec królewski. Król potrzebował kilka tys. służby, aby utrzymać dwór. Był to wydatek niebanalny.
Lud chciał obalić absolutyzm patrząc na monarchię parlamentarną w An-glii.
Ludwik XVI miał także kłopoty z budżetem, co spowodowane było prowadzonymi przez niego wojnami. Aby naprawić kulejący budżet zaczął nakładać większe podatki na chłopów, a gdy okazało się, że to już za mało postanowił obłożyć podatkami stany uprzywilejowane. Aby uzyskać ich zgodę musiał zwołać parla-ment (Stany Generalne). Stan trzeci chciał wykorzystać parlament do reform, gdyż król musiał im przyznać większość miejsc w parlamencie. Skłoniła go do tego broszura „Czym naprawdę jest stan trzeci” autorstwa Sieye. Stany pierw-szy i drugi dostały po 300 miejsc w parlamencie, a stan trzeci uzyskał 600 miejsc. Obrady były jednak osobne, co powodowało, że zawsze stan trzeci zostawał przegłosowany. Stany Generalne zebrały się 5 maja 1789. Po Francji krążyły zeszyty skarg, w których lud wypisywał żądania dla parlamentu. Stan trzeci był niezadowolony z osobnych obrad, więc zbuntował się ogłaszając się narodowym zgromadzeniem ustawodawczym.

Król bał się ludu i nie był pewien swego wojska, więc tymczasowo zgodził się na połączenie stanów w parlamencie. 9 lipca powstał nowy parlament – Konstytuanta (jedno zgromadzenie wszystkich stanów). W tym samym czasie król bojąc się przewrotu gromadził wojsko pod Wersalem. Zwalniał ze służby tych, którzy wywodzą się z mieszczaństwa bojąc się zdrady. W tej sytuacji 14 lipca 1789 roku wybuchła rewolucja. Na ulicach Paryża pojawiły się barykady. Rewolucjoniści mieli Gwardię Narodową po swojej stronie, której dowódcą był Jan Maria De La Foyete). Lud dokonał szturmu na Bastylię – symbol absolutyzmu. W tym więzieniu nie było wówczas więźniów politycznych, znajdowali się tam pospolici przestępcy i cenna dla rewolucjonistów broń. Twierdza została rozebrana po kilku dniach.
Ludwik XVI przestraszył się tego wystąpienia i porozumiał się z La Fayettem, który miał umiarkowane poglądy. Zaakceptował konstytuantę i Gwardię Narodową. Francja stała się monarchią parlamentarną.

Z Paryża rewolucja przeszła na całą Francję. Na wsi nazwano ją „wielka trwoga” lub „wielki strach”, ponieważ chłopi wyżynali szlachtę biorąc odwet za lata pańszczyzny i ucisku.
Konstytuanta wprowadziła reformy po tych wydarzeniach (4 - 5 sierpnia). Zniesiono poddaństwo chłopów. Mieli oni nadal płacić czynsze, ale nie było już pańszczyzny. Zniesiono uprzywilejowanie stanów. Wszyscy mieli powszechny dostęp do urzędów. Usunięto tytuły szlacheckie i wszyscy byli obywatelami.Nastąpiła równość. Szlachta i arystokracja zmieniała nazwiska aby uniknąć gilotyny.

26 sirpnia konstytuanta opublikowała Deklarację Praw Człowieka i Obywatela. Autorem był Lafoyette(dawny Foyete- zmienił nazwisko). Określała ona podstawowe prawa obywateli:
1. Prawo do wolności.
2. Równość wobec prawa.
3. Prawo oporu wobec ucisku.
4. Prawo własności.
W latach 1789-91 Konstytuanta zarządziła podział kraju na 83 departamenty. Zdecentralizowano to władzę, gdyż departamenty były niezależnie. Wprowadzono nowy system metryczny – dziesiętny. Zniesiono cechy rzemieślnicze oraz istniejące od średniowiecza cła wewnętrzne. Skonfiskowane majątki ziemskie kościoła i sprzedano je za grosze, co długo było im wypominane. W 1790 r. wprowadzono konstytucję cywilną kleru. Duchowieństwo podlegało państwu. Był jeden biskup w każdym departamencie. Kler zaprotestował przeciwko tej ustawie i był za to represjonowany.
Ukoronowaniem wszystkich reform była konstytucja uchwalona 3 września 1791 r. Wprowadziła trójpodział władzy Monteskiusza. Władza wykonawcza była w rękach króla i rządu. Król nie miał inicjatywy ustawodawczej, miał tylko słabe prawo veta. Parlament był jednoizbowy i nosił nazwę legislatywy. Posłów wybierano bezpośrednio, a prawo wyborcze mieli tylko bogaci, aby uniknąć przekupywania biednej szlachty przez bogatą. W ten sposób decyzje były bardziej demokratyczne. Konstytucja gwarantowała, wcześniej wspomniane, podstawowe prawa naturalne Lafoyetta.
Legislatywa zebrała się na jesieni 1791 roku. W jej skład wchodziły następujące ugrupowania:
- Fejranci – umiarkowani monarchiści, opowiadali się za monarchią parlamentarną, przywódcami byli Lafayette, Mirabeau, Barnave, zajmowali prawą stronę w parlamencie,
- Żyrondyści (ich siedzibą był departament Girond, stąd nazwa) – opowiadali się za republiką, chcieli rozciągnąć rewolucję na Europę, nie byli za jednością społeczną, reprezentowali bogatą burżuazję, przywódcą był Brissot,
- Jakobini (zajmowali klasztor św. Jakuba, stąd ich nazwa) - byli za republiką, przywódcą był Maksymilian Robespier,
- Kordylierzy (zajmowali klasztor franciszkanów)- mieli podobne poglądy do jakobinów i wraz z nimi zajmowali górne ławy w parlamencie, ich przywódcami byli Danton i Marat,
- centrum zajmowali ludzie bez określonych poglądów politycznych, nazywano ich pogardliwie bagnem lub błotem.
Istniały także ugrupowania, które nie zasiadały w parlamencie:
- Hebertyści – przywódcą był Hebert, opowiadali się za równością społeczną, byli ateistami,
- Wściekli - opowiadali się za równością społeczną, chcieli ścinać wszystkich bogatych, ich polityka opierała się na zemście na ich czele stał Jakub Roux,
- Sankiuloci – radykałowie, mieli zmienne poglądy, wyróżniali się ubiorem – nosili długie spodnie, czerwone czapki z narodową kokardą francuską.
Wszystkie te kluby polityczne nie były sformalizowane. Często je zmieniano i czasem łączyły się ze sobą.
W 1792 r. Francja wypowiedziała wojnę Austrii, gdyż dążyły do niej różne ugrupowania oraz król, który widział w wojnie własne kożyci mianowicie chciał ją przegrać żeby stłumić rewolucję. Żyrondyści także widzieli swoje korzyści-reprezentanci burżuazji chcieli się na wojnie wzbogacić. Radykalni przywódcy również dążyli do wojny. Niestety złe dowodzenie (głównodowodzący Dumouriez) spowodowało, że Austria zajęła północ Francji. Latem rząd wprowadził ustawę „ojczyzna w niebezpieczeństwie”, która oznaczała to powszechny pobór do wojska. Pozwoliło to utworzyć największą wówczas armię liczącą ok. miliona żołnierzy.
Niepowodzenia na froncie przypisano królowi, któremu udowodniono spisek i umieszczono go w więzieniu Teule. 10 sierpnia 1792 r. w Paryżu miały miejsce zamieszki antykrólewskie.

Rozpoczęła się druga faza rewolucji. Na czele nowego rządu stanęli Danron, Robespier i Marat. Odbyły się również wybory do nowego parlamentu – konwent. Na jego ławach zasiadła lewica legislatywy, a stara prawica (Fejranci – umiarkowani rojaliści) poszli na gilotynę. Prawicę konwentu stanowili teraz Żyrondyści, a lewicę Kordylierzy. Było też wspomniane wcześniej bagno (ludzie bez określonych poglądów). 21 września Francja stała się republiką, a król został skazany na śmierć z wniosku Robespiera, którego prawą ręką był Saint-Juste. Wyrok został wykonany 23 stycznia 1793 r. Król wraz z całą rodziną (żona- Maria Antonina i syn) stracił życie na gilotynie. Władzę w państwie przejęli Jakobini, którzy od czerwca zaczęli ścinać Żyrondystów. Droga do władzy prowadziła krętymi i krwawymi ścieszkami ...
W dobie koalicji przeciw Francji Jakobini mieli w kontroli jedynie 23 z 83 departamentów. Wprowadzono ostry terror i dyscyplinę. Był tylko jeden werdykt sądu: śmierć lub ułaskawienie. Nie było obrońców w sądzie, był tylko oskarżyciel. Gdy ktoś był podejrzewany o spiskowanie, mógł zostać skazany nawet jeśli nie było przeciwko niemu żadnych dowodów. Oskarżony mógł udowodnić swoją niewinność, a jeśli mu się to nie udało, to po 20 mi-nutach procesu wędrował na gilotynę. Danton chciał zapobiec masowym egzekucjom i przypłacił za to życiem. Wkrótce Jakobini zaczęli mordować członków innych ugrupowań.
24 czerwca 1793 została ogłoszona druga już konstytucja. Wprowadzała ona powszechne prawo wyborcze. Gwarantowała również prawo pracy i opieki społecznej. Miała też być wprowadzona bezpłatna edukacja. Doszło także do prześladowań duchowieństwa, które nie złożyło przysięgi na konstytucję cywilną kleru. Kościoły zmieniano na deistyczne świątynie wiedzy. Wprowadzono podział tygodnia na dekady, a lata liczono od wprowadzenia republiki.
W roku 1794 terror był już zbyteczny, ponieważ nastał ład i porządek, ale Robespier szukał na siłę wrogów. W lipcu ogłosił, że tropi spisek wśród Jkobinów. Jego współtowarzysze przestraszyli się i gdy miał ogłosić kto jest spiskowcem, został aresztowany. Robespiera ścięto 9 lipca tego samego roku.
Władzę objęli Termidorianie wywodzący się od Jakobinów, którzy teraz byli prześladowani. Na czele nowego rządu stał Fuche i Barras. Ogłoszono nową, trzecią już konstytucję.
Wkrótce we Francji władzę objął Dyrektoriat na mocy nowej konstytucji, a na arenie dziejowej pojawił się Napoleon. Rewolucja rozszeżyła się na Europę Środkową, Południową i Wschodnią.