Przyjaźń
Nietypowy przykład Wokulskiego
W literaturze polskiej eksponowano przede wszystkim przemoc, wypadki i nieludzkie warunki pracy w fabrykach oraz upadek moralny wielkich i małych kapitalistów. Jedynym chyba pozytywnym przykładem kapitalisty w literaturze polskiej jest Stanisław Wokulski, który robi wielką finansową karierę, nie zapomina jednak o najbiedniejszych, nie przestaje być wrażliwy na los potrzebujących pomocy i opieki, nie wypiera się też uboższych i nie zawsze dobrze radzących sobie w życiu starych przyjaciół...
Przyjaźń
„Nieszczęście! – myślał. – Dlaczego ten Stach nie jedzie do Paryża i jeszcze zniechęca do siebie Suzina?... Jaki zły duch spętał go z tymi Łęckimi... Czyżby?... Ech, przecież on taki głupi nie jest... A swoją drogą, szkoda tej podróży i może dziesięciu tysięcy rubli... Mój Boże! Jak się to ludzie zmieniają...” Schylił głowę i posuwając palcem z dołu do góry albo z góry na dół sumował kolumny cyfr długich jak Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście. Sumował bez błędu, nawet z cicha mruczał, a...
Przyjaźń dziewcząt
Specjalistkami od przyjaźni wydają się kobiety. Pensjonarską przyjaźń pokazuje np. Tadeusz Konwicki w Kronice wypadków miłosnych . Młoda Nałęczówna, ukochana Wicia, ma nieodłączną przyjaciółkę, która przekazuje chłopakowi informacje, np. wtedy, gdy Alina jest chora. Dziewczyna jest cieniem przyjaciółki, razem jeżdżą do szkoły, razem przebywają w klasie i po lekcjach razem chichoczą w parku. To właśnie jest rozchichotana pensjonarska przyjaźń, wypełniona zwierzeniami i „strzelaniem oczami”...
Przyjaźń dojrzałych mężczyzn
Pięknym przykładem przyjaźni jest relacja Hamleta i Horacja z Szekspirowskiej tragedii. Horacy dzielił smutek, troski i radość Hamleta oraz jego wątpliwości dotyczące okoliczności śmierci ojca. Pomagał Hamletowi odkryć prawdziwego królobójcę. W odróżnieniu od innych fałszywych przyjaciół był wobec księcia lojalny i wierny. Gdy Hamlet umierał, chciał odebrać sobie życie, jednak książę przekonał go, że powinien żyć i świadczyć o tym, co się stało: o zbrodni Klaudiusza, jego podstępach i o...
Przyjaźń rycerzy
Wzorem przyjaźni są w literaturze antycznej bohaterowie Iliady Achilles i Patroklos (Patrokles) walczący razem pod Troją (Ilionem). Achilles, najsławniejszy w tej wojnie rycerz, syn króla Tesalii Peleusa i boginki Tetydy, wchodzi w konflikt z potężnym Agamemnonem, gdy naczelny wódz Greków zabiera mu brankę Bryzejdę. Urażony dumny Achilles odmawia dalszego udziału w walce, mimo przeprosin Agamemnona i obietnicy zwrotu kobiety. Wówczas przyjaciel Achillesa Patroklos (Patrokles) pożycza od...
Przyjaźń małżonków
Niekiedy literatura przedstawia także małżonków, a zarazem przyjaciół. Są nimi Barbara i Michał Wołodyjowscy czy Zenon Ziembiewicz i jego dawna koleżanka, potem żona Elżbieta Biecka, wreszcie Barbara i Bogumił Niechcicowie. Tych ostatnich nie łączy zbyt silna więź erotyczna, zwłaszcza pani Barbara w marzeniach widzi często u swego boku młodzieńczą miłość– Józefa Toliboskiego, który porzucił ją dla posażniejszej panny. Relacja, która łączy małżonków – wzajemne wspieranie się, lojalność,...
Siostrzana przyjaźń
Przyjaźnią w pewnym sensie można nazwać relacje niektórych sióstr. Przykład? Barbara Niechcicowa i Teresa Kociełłowa. Ich przyjaźń przetrwa młodzieńcze lata, jako dojrzałe kobiety, żony i matki, będą się spotykać, np. na wakacjach, odwiedzać w weekendy (Basia nawet zazdrosna będzie o względy Bogumiła wobec siostry). Jednak nawet Barbara nie pozna za życia Teresy jej mrocznej tajemnicy, dopiero po jej śmierci, z listów powierzonych przez siostrę, dowie się o romansie Kociełłowej.
Przyjaciel domu
Mianem przyjaciół domu, ale już nie ubogich odwiedzających czy biednych rezydentów, a równoprawnych partnerów można określić z całą pewnością żywo uczestniczącego w życiu Wołodyjowskich Zagłobę, jednego z bohaterów Trylogii Henryka Sienkiewicza, a także doktora Ranka z Domu lalki Henryka Ibsena, stałego gościa w domu Helmerów. Zagłoba najpierw towarzyszy zacnym kawalerom, takim jak Pan Michał czy Kmicic w ich biesiadach i walkach (z przewagą tych pierwszych), potem jako skuteczny swat...
Przyjaźń dorosłych kobiet
Dorosłe przyjaźniące się kobiety zostały opisane np. w Trylogii Henryka Sienkiewicza.Nieodstępnymi towarzyszkami są przez pewien czas Krzysia Drohojowska (potem żona Ketlinga) i Basia Jeziorkowska (później Wołodyjowska). Obie są sierotami, więc wychowują się wspólnie u państwa Makowieckich. Jako panny też przebywają razem pod opieką stolnikowej, która czuwa nad ich dobrą opinią i szuka im odpowiednich mężów. Prócz wspólnego losu i miłości tego samego mężczyzny (obie, najpierw Krzysię,...
Dziecko a dorosły
Osobny temat stanowią relacje dorosłych dzieci z rodzicami, które omawiamy pod hasłami: matka, macierzyństwo; ojciec; syn. Ważnym zagadnieniem jest też powrót do epoki dzieciństwa, traktowanego jako idylliczna kraina młodości, kraina korzeni – w takim sensie należy postrzegać Dolinę Issy Miłosza, traktowaną przez autora jako swoistą terapię poety emigranta. Warto też wspomnieć o motywie przyjaźni pomiędzy dzieckiem a dorosłym, ukazanym m.in. w filmie Jana Svěráka Kola.
Fałszywi przyjaciele
Odrębną kategorię stanowią fałszywi przyjaciele. Spotykamy ich już w Biblii . Otaczają Hioba i sugerują mu, że to z jego winy dosięgają go nieszczęścia. Określenie „przyjaciel Hioba” oznacza fałszywego przyjaciela. Niegodny zaufania okazuje się też uczeń Chrystusa – Judasz, który sprzedaje swego nauczyciela, pocałunkiem wskazując strażom Mesjasza (Judaszowy pocałunek). Motyw fałszywej przyjaźni niejednokrotnie wykorzystywała literatura piękna: fałszywymi przyjaciółmi są niektórzy znajomi...
Przyjaźń ubogiej krewnej
Specyficzną, bo niejako kaleką przyjaźnią są relacje pomiędzy znudzonymi,wymagającymi opieki i towarzystwa bogatymi damami a ich zamożnymi krewnymi. Taka więź łączy np. bohaterkę Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej – Emilię Korczyńską i jej ubogą damę do towarzystwa, niegdyś nauczycielkę jej córki, Terenię. To ona wysłuchuje wsz ystkich skarg Emilii dotyczących życia z dala od świata, niezrozumienia przez męża i rozmaitych dolegliwości. To ona pierwsza spieszy z buteleczką lekarstwa i...
Współczesny aspekt problemu
Literatura socjalizmu nie dotykała problemu ubóstwa, chyba że chodziło o biedę na imperialistycznym Zachodzie. O franciszkańskim w pewnym sensie ubóstwie i włóczędze z wyboru pisał outsider Edward Stachura, który w piosenkach czy Siekierezadzie opisał los człowieka o niewielkich bytowych wymaganiach, któremu wystarczy miłość i chleb... Los matki, walczącej przed wojną i po okupacji o byt i przetrwanie licznej rodziny, pokazuje książka Kazimierza Brandysa i nakręcony według niej film Matka...
Zazdrość starszej kobiety
Na ogół jednak zazdrość towarzyszy nie władzy, przyjaźni, pierworództwu, lecz... miłości. Literatura zna wiele przykładów rywalizacji starszych kobiet z młodszymi o względy tego samego mężczyzny. Telimena, bohaterka Pana Tadeusza, stara się zapobiec planom małżeństwa Tadeusza z Zosią (lub choćby opóźnić realizację projektów Sędziego), gdyż jest w młodym Soplicy zakochana. Na szczęście rozsądek i lojalność wobec Sędziego i Zosi bierze górę nad emocjami. Z kolei Podstolina z Zemsty...
Histeryczka
Histeryczną żoną niedoceniającą pracy swego życiowego partnera jest wiecznie chora Emilia Korczyńska z Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, marząca o lepszym życiu, lepszym towarzystwie, bardziej wzniosłych rozmowach. Widok męża, nieskłonnego do rozmów i wiecznie zajętego prozaicznymi sprawami gospodarstwa, napawa ją obrzydzeniem i złością. Nie wie nawet, że kochający mąż rozpieszcza ją i izoluje od kłopotów – cały ciężar domowych obowiązków dźwiga przecież jego siostra, Marta, a...
Pierwsze dziewczęce fascynacje i lesbijskie sceny inicjacji
O rodzących się pierwszych przyjaźniach i miłościach wśród uczennic opowiadają fragmenty pierwszego tomu Nocy i dni Marii Dąbrowskiej. Agnisia Niechcicówna, córka Barbary, tak bardzo fascynuje się swą nauczycielką i przyjaciółkami, że można chyba nazwać ten stan zakochaniem. Zmieni się to z czasem – Agnisia porzuci dziewczęce westchnienia kierowane ku kobietom i dziewczętom i zacznie interesować się chłopcami, w dalszej części powieści przeczytamy o narzeczonym Agnieszki. O lesbijskiej...
Homoseksualizm
Twój przyjaciel – rzekł życiowo i arystokratycznie zarazem – pede... pede... Hm... Zabiera się do Walka! Uważałeś? Ha, ha. No, żeby panie się nie dowiedziały. Książę Seweryn także lubił sobie od czasu do czasu! (...) Prawdziwie rasowa pańskość, gdy się dowie o czymś takim á la zboczenie albo nadużycie płciowe, nie inaczej manifestuje swoją męską dojrzałość życiową, nauczoną od kelnerów i fryzjerów . Lecz mnie momentalnie pieprzna restauracyjna mądrość życiowa wujaszka rozwścieczyła jak kot...
Bohatyrowicze
W Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej ukazany zostaje zaścianek Bohatyrowiczów sąsiadujący z dworem w Korczynie. Jego mieszkańcy, podobnie jak Dobrzyńscy z Pana Tadeusza , zbiednieli, schłopieli, ale pielęgnują tradycję, czują się szlachtą, mówią po polsku, chlubią się herbem i bogatą historią. Legenda mówi, że protoplastami rodu byli Jan i Cecylia – on chłop, ona szlachcianka, którzy pobrali się, osiedli w puszczy, wykarczowali ją i na jej miejscu wraz z dziećmi i ich rodzinami założyli osadę....