Pan
Sługa
Pewnego razu w okresie generalnych porządków zjawiła się niespodzianie Adela w państwie ptasim ojca. Stanąwszy we drzwiach, załamała ręce nad fetorem, który unosił się w powietrzu– oraz nad kupami kału, zalegającego podłogi, stoły, meble.Szybko, zdecydowana, otworzyła okno, po czym przy pomocy długiej szczotki wprawiła całą masę ptasią w wirowanie. Wzbił się piekielny tuman piór, skrzydeł i krzyku, w którym Adela, podobna do szalejącej Menady, zakrytej młyńcem swego tyrsu, tańczyła taniec...
Sługa – cień swego pana
Dość często występującą kreacją jest też sługa będący cieniem swego pana.Występuje on np. w Mieszczaninie szlachcicem Moliera, gdzie służąca Lucylli i sługa Kleonta kopiują gesty, słowa i zachowania swoich państwa, są w sobie zakochani, tak jak ich państwo, i ostatecznie się pobierają. Los swego sąsiada, a potem pana dzieli też Sancho Pansa z powieści Don Kichot Miguela de Cervantesa Saavedry. Jako giermek towarzyszy mu w wędrówce, ale też w odróżnieniu od swego pana ma więcej rozsądku,...
Echa konfliktów społecznych
Znajdziemy w Weselu również echa konfliktów społecznych, takich jak rabacja galicyjska, podczas której chłopi, za akceptacją władz austriackich, atakowali dwory, wyrzynali panów. W dramacie pojawia się krwawe widmo przywódcy rabacji Jakuba Szeli, by przypomnieć niechlubne karty z dziejów chłopstwa. Echa konfliktów społecznych pobrzmiewają też w Komornikach Władysława Orkana czy utworach Stefana Żeromskiego ( O żołnierzu tułaczu , Popioły – motyw zmuszania do pańszczyzny uważających...
Mezalians
Wąsal tak wzbił się w dumę łaskawym przyjęciem, Że mu się uroiło zostać pańskim zięciem. Do zamku nieproszony coraz częściej jeździł, W końcu u nas jak w domu swoim się zagnieździł I już się miał oświadczać, lecz pomiarkowano I czarną mu polewkę do stołu podano. Podobno Stolnikównie wpadł Soplica w oko, Ale przed rodzicami taiła głęboko. (Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz ) Mezalians oznacza małżeństwo z kimś z niższej sfery, znacznie uboższym lub gorzej urodzonym. Mezalianse były...
Mezalians sługi z panem
W Dolinie Issy Czesława Miłosza szlachcic Romuald Bukowski żeni się z usługującą mu chłopką Barbarką i jest bardzo szczęśliwy, choć w okolicy związek ten traktowany jest jako mezalians. Także w Bożej podszewce Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz Maria Jurewiczowa swata swoją romansującą ze wszystkimi służącą ze zubożałym starym szlachcicem – Mickiewiczem, mieszkającym w bardzo zaniedbanym gospodarstwie.
Ubóstwo w średniowieczu
Choć literatura średniowiecza skupiała się na rycerzach, panach i świętych ascetach, nie ubogich chłopach, którym sytuacja społeczna nie pozwalała na rozkoszowanie się dobrami materialnymi, odnajdujemy w utworach tej epoki temat ubóstwa z wyboru. Święci wyrzekają się bogactw, by się umartwiać, stawać się ascetami i zasłużyć na życie w niebie. Tak jest w przypadku tytułowego bohatera przetłumaczonej na język polski Legendy o św. Aleksym , który mimo iż jest księciem, synem zamożnych...