Błazen
Błazen, błazenada
Dla średniowiecznej kultury śmiechu charakterystyczne są figury błaznów i głupców. Byli oni jakby stałymi, utrwalonymi w codziennym (to znaczy niekarnawałowym) życiu nosicielami zasad karnawału. Błaźni i głupcy, tacy jak np. Trybulet, błazen Franciszka i (występujący również w powieści Rabelais’go), nie byli bynajmniej aktorami odgrywającymi na scenie role błazna czy głupca (jak to później czynili aktorzy komiczni grający na scenie role Arlekina, Hanswürsta i in.). Pierwsi pozostają...
Kreacja na błazna
Błaznem zwykło się też nazywać człowieka, który absolutnie się ośmiesza i... rozśmiesza towarzystwo. Zdarza się, że bohater literacki sam kreuje się na błazna. Np. uchodzi za niego Papkin z Zemsty Aleksandra Fredry, wypowiadający długie i niewiele mające wspólnego z rzeczywistością tyrady... Kreuje się w nich na bogatego, odważnego męża rycerskiego rodu – faktycznie zaś jest tchórzliwym biedakiem o niejasnym pochodzeniu, mocnym jedynie w gębie. Błazeństwo jest też typową cechą zachowania...
Postać mądrego błazna
Bardzo ważny w polskiej literaturze jest motyw mądrego błazna, związany nieodłącznie z postacią Stańczyka (który był błaznem na królewskim dworze). Pojawi się on w Weselu Wyspiańskiego, na obrazie Jana Matejki Stańczyk czy w piosence Jacka Kaczmarskiego. Postać ta jest ucieleśnieniem cech kontrastujących ze strojem błazna. Strój sugeruje głupotę i brak powagi (śmieszne buty, dzwonki przy zabawnej czapce). Jednakże przypisywana jest Stańczykowi głęboka mądrość i troska o losy ojczyzny. Na...
Błazenada jako odwrócenie ról
Element błazenady odgrywa bardzo istotną rolę w nieoficjalnym, plebejskim nurcie kultury średniowiecza, a potem renesansu i baroku. Ludowa kultura śmiechu to, zdaniem Michaiła Bachtina, ważny nurt kultury średniowiecza, współistniejący z oficjalnym. W owej kulturze śmiechu odwrócone zostają role: to, co wysokie, zostaje poniżone, niskie zostaje wywyższone, przenikają się sfery sacrum i profanum , odwróceniu lub degradacji ulega (niby na żarty, ale jednak) – hierarchia społeczna. Bachtin...
Czaszka Yoricka
Dwuznaczność błazeńskiej roli: śmiech, ale podszyty rozpaczą eksponuje William Szekspir w Hamlecie . To właśnie wydobycie czaszki Y oricka z przygotowywanego dla Ofelii grobu staje się pretekstem do snucia rozważań o sensie istnienia. Rzadko pamiętamy, że to właśnie czaszkę błazna trzyma Hamlet w najbardziej znanej scenie tragedii, kiedy to wymawia słowa: „być albo nie być, to wielkie pytanie”. Wspomina Yoricka jako życzliwego mu, radosnego człowieka, który towarzyszył dziecięcym zabawom...