Zmienność mutacyjna jest spowodowana utworzeniem nowej informacji genetycznej. Zachodzi dzięki nagłym, skokowymi bezkierunkowym zmianom DNA, czyli mutacjom. Osobnik posiadający zmienione w wyniku mutacji cechy to mutant.
Mutacje można podzielić, stosując różne kryteria.
– mutacje spontaniczne – powstają bez ingerencji określonych przyczyn zewnętrznych (przypadkowe błędy w replikacji DNA lub transkrypcji RNA). – mutacje indukowane wywołane są przez różne czynniki fizyczne lub chemiczne (mutageny).
– mutacje niekorzystne – zmniejszają zdolność przystosowawczą do środowiska, są letalne lub półletalne; – mutacje korzystne – zwiększają zdolności adaptacyjne organizmu do środowiska; – mutacje neutralne – nie mają wpływu na zdolności przystosowawcze organizmu do środowiska, gdyż na ogół nie ujawniają się w fenotypie (mogą mieć charakter milczących mutacji punktowych, zachodzić w częściach intronowych genów, prowadzić do powstawania tzw. pseudogenów lub dotyczyć materiału...
– mutacje somatyczne – zachodzą w komórkach ciała osobnika. Są przekazywane tylko wtedy, gdy zmutowane zostały komórki, które dają początek komórkom rozrodczym lub gdy organizm rozmnaża się bezpłciowo; – mutacje generatywne – zachodzą w gametach, stąd są dziedziczone.
– mutacje genowe – polegają na zmianie, jaka zachodzi w obrębie jednego genu, często są to mutacje punktowe; – mutacje chromosomowe – dotyczą zmiany, jakiej ulega jeden lub większa liczba chromosomów. Mutacje genowe uwarunkowane są zmianami, jakie dotyczą jednej lub kilku par zasad azotowych (a zatem i nukleotydów) w danym genie. Substytucje polegają na zastąpieniu pojedynczej zasady azotowej w danym nukleotydzie inną zasadą, przy czym w tranzycji następuje zamiana jednej...
- mutacje synonimiczne (milczące) – wymianie ulega zasada azotowa, która zajmuje trzecie miejsce w triplecie, ale sens tego tripletu nie ulega zmianie, np. GUU → GUC (oba triplety kodują aminokwas walinę); - mutacje zmiany sensu – zmiana zasady w triplecie powoduje zmianę sensu tego tripletu, np. w anemii sierpowatej GAA (triplet kodujący kwas glutaminowy) → GUA (triplet kodujący walinę); - mutacje nonsensowne – na skutek zmiany jednej zasady w trójce powstaje triplet...
Materiał opracowany przez eksperta
