Doktryna komunistyczna traktowana była w XIX wieku jako odmiana idei socjalistycznej. Twórcami i największymi propagatorami nowożytnego komunizmu byli Karol Marks i Fryderyk Engels. Swoje poglądy, a zarazem fundamenty doktryny komunistycznej, ogłosili w 1848 roku w Manifeście komunistycznym
Twórcy komunizmu w wydarzeniach historycznych dopatrzyli się prawidłowości,których głównym czynnikiem była walka dokonująca się pomiędzy zróżnicowanymi klasami społecznymi. Walka klasowa trwała od zarania ludzkości i toczyła się o kontrolę nad środkami produkcji, czyli własnością. Walka związana była także z panowaniem ekonomicznym klasy posiadaczy nad klasą robotniczą zwaną proletariatem. W XIX-wiecznym społeczeństwie klasą, która posiadała w państwie największą kontrolę nad własnością, było bogate mieszczaństwo (zwane burżuazją) i właśnie tę klasę należało pokonać w walce z klasą robotniczą, która od czasów rewolucji przemysłowej stała się awangardą społeczeństwa. Przejęcie środków produkcji może się dokonać tylko na drodze rewolucji, która zniszczy klasę posiadaczy i sprawi, że własność stanie się nieważna, gdyż każdy człowiek żyjący w komunizmie będzie mógł realizować swoje pragnienia w myśl hasła „każdemu według jego potrzeb”. Równolegle z zanikiem klas społecznych samolikwidacji będą ulegać państwa narodowe na rzecz wspólnoty ponadnarodowej skupionej wokół idei komunizmu.
Widmo krąży po Europie – widmo komunizmu. Wszystkie potęgi starej Europy połączyły się w świętej nagonce przeciw temu widmu. (...) Czas najwyższy, aby komuniści wyłożyli otwarcie wobec całego świata swój punkt widzenia, swoje cele,swoje dążenia i bajce o widmie komunizmu przeciwstawili manifest samej partii. [Karol Marks, Fryderyk Engels, Manifest Komunistyczny, 1848]
Według komunistów człowiek nie jest w stanie utrzymać swojej autonomii,gdyż jest ciągle określany i ograniczany przez różne czynniki, np. historię, ekonomię i struktury społeczne. Jako jednostka człowiek nie przestawia w świetle doktryny komunistycznej dużej wartości: dla dobra grupy i idei można go poświęcić.
Człowiek ukształtowany przez klasę, do której należy, w strukturze społecznej jest wyobcowany – jego byt jest określany przez przynależność do klasy i wynikające z tego przywileje własności. Dlatego prawdziwą wolność uzyska tylko człowiek żyjący w społeczeństwie komunistycznym bez podziału na klasy i potrzeby posiadania własności, gdyż wszystkie środki produkcji będą własnością społeczną.
Dogmatem w doktrynie komunistycznej jest przekonanie, że komunizm jest kolejnym etapem w historii ludzkości i efektem nieuchronności praw dziejowych. Może on zostać ustanowiony tylko na drodze rewolucji, która przebuduje struktury społeczne. Klasa robotnicza przejmie środki produkcji i będzie sprawować władzę na zasadzie dyktatury proletariatu. Władza jest niezwykle ważnym elementem doktryny komunistycznej: „Władza nie jest środkiem, ale celem. Nie wprowadza się dyktatury po to,aby ochronić rewolucję; robi się rewolucję po to, aby ustawiać dyktaturę”.
Pierwsze próby wprowadzenia doktryny komunizmu na dużą skalę podjęli działający w Rosji bolszewicy, którzy pod przywództwem Włodzimierza Lenina dokonali w październiku 1917 roku przewrotu w Petersburgu i przejęli władzę.
Z chwilą objęcia władzy bolszewicy wyeliminowali inne ugrupowania polityczne i uzyskali pełną kontrolę nad państwem. Z czasem partia komunistyczna zupełnie opanowała wszystkie dziedziny funkcjonowania państwa. Posiadała pełen monopol na władzę, informację, kulturę. Religia była traktowana jako największe zagrożenie komunizmu. Ograniczono własność prywatną, nacjonalizując całe gałęzie przemysłu. Wolność i inne prawa naturalne jednostki zostały poważnie ograniczone lub zawieszone, powszechnie stosowano terror i inne środki przymusu. Cały XX wiek jest czasem ekspansji doktryn komunistycznych; w latach 20. komunizm ustanowiono w Mongolii. Po zakończeniu II wojny światowej komunizm zawitał na wszystkich kontynentach świata. Koniec XX wieku, przynosząc upadek komunizmu w Europie i Rosji, doprowadził do jego demontażu. System utrzymał się w ograniczonym stopniu w Chinach i Wietnamie. Obecnie w formie doktryny funkcjonuje w dwóch miejscach na świecie: w Korei Północnej i na Kubie.
W ocenach sytemu komunistycznego pojawiają się przeciwstawne opinie; niektóre z nich podkreślają rolę komunizmu w rozwijaniu zdobyczy socjalnych. Jednak nie ulega wątpliwości, że komunizm przyniósł śmierć i cierpienia wielu milionów ludzi, stworzył nieludzki system, w którym deptano godność ludzką.
Karol Marks (1818-1883) – niemiecki działacz rewolucyjny i filozof,twórca tzw. socjalizmu naukowego, opartego na doktrynie komunistycznej. Był to pogląd uzasadniający konieczność obalenia systemu kapitalistycznego na drodze rewolucji. Marks uważał,że możliwe jest utworzenie społeczeństwa bezklasowego poprzez ustanowienie przejściowej dyktatury proletariatu.