Zbrodnia w Parośli I
Ilustracja
Parośla I, tablica pamiątkowa
Państwo

Polska (okupowana przez III Rzeszę)

Miejsce

Parośla I

Data

9 lutego 1943

Liczba zabitych

149–173

Typ ataku

ludobójstwo

Sprawca

sotnia UPA Hryhorija Perehijniaka "Dowbeszki-Korobki"

Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, po prawej znajduje się punkt z opisem „Zbrodnia w Parośli I”
Ziemia51°19′57″N 26°12′20″E/51,332500 26,205556
Zbiorowa mogiła zabitych w Parośli

Zbrodnia w Parośli I – zbrodnia dokonana przez sotnię Ukraińskiej Powstańczej Armii pod dowództwem Hryhorija Perehijniaka "Dowbeszki-Korobki" (według Władysława Filara dowodził Korziuk Fedir ps. Kora[1]) w dniu 9 lutego 1943 na ludności polskiej we wsi Parośla w gminie Antonówka, w powiecie sarneńskim województwa wołyńskiego. Liczba ofiar szacowana jest w granicach od 149[2] do 173[3] zamordowanych Polaków.

Zbrodnia ta była pierwszym masowym mordem UPA i uważana jest za początek rzezi wołyńskiej[4].

Przed zbrodnią

Parośla I była polską osadą złożoną z 26 zagród, które zamieszkiwały ok. 130 osób. Od grudnia 1942 kilkuosobowe patrole UPA, czasem udające partyzantów radzieckich, kilkakrotnie przechodziły przez okolice.

Kilka dni przed atakiem na polską kolonię Parośla I sotnia "Dowbeszki-Korobki" (pierwsza sotnia UPA podległej OUN-B[5]) zaatakowała niemiecki posterunek we Włodzimiercu. Stoczyła tam potyczkę z oddziałem policji pomocniczej złożonym z Kozaków. Zabito jednego Niemca i trzech Kozaków, zaś sześciu wzięto do niewoli. Po drodze do Parośli w lesie sotnia napotkała pięciu mieszkańców kolonii Wydymer rąbiących drzewo. Wszyscy zostali zabici.

Zbrodnia

Mieszkańcy Parośli I nie spodziewali się ataku. Uzbrojona głównie w noże i siekiery sotnia bez problemu weszła do wsi podając się za partyzantkę radziecką, po czym rozstawiła straże w pobliżu polskich gospodarstw. Upowcy weszli do domów i zażądali podania sobie obiadu. W domu rodziny Kołodyńskich, gdzie wkroczyło dowództwo sotni, przesłuchali i zamordowali siekierami sześciu prowadzonych ze sobą jeńców kozackich. Upowcy otoczyli wieś i zatrzymywali każdego, kto chciał przez nią przejechać. Po zjedzeniu obiadu rzekomi partyzanci radzieccy stwierdzili, że Parośla zostanie niedługo napadnięta przez hitlerowców i w związku z tym muszą zabezpieczyć ludność przed ich zemstą za udzielanie pomocy partyzantom. Zażądali, by wszyscy Polacy położyli się na ziemi i pozwolili się związać. Miało to dowieść, że zostali zmuszeni do wsparcia partyzantki i uratować ich od niemieckich represji. Mieszkańcy wsi zgodzili się lub też zostali do tego zmuszeni - napastnicy posługiwali się językiem ukraińskim, a nie rosyjskim, co wzbudziło podejrzenia niektórych Polaków.

Związanych i bezbronnych mieszkańców wsi napastnicy zamordowali przy użyciu noży i siekier, zabijając od 149 do 173 osób, w tym kobiety, dzieci i niemowlęta. Ze szczególnym okrucieństwem zamordowano komendanta miejscowego Związku Strzeleckiego Walentego Sawickiego[6]. Udało się uratować jedynie 12 Polakom[7] (według innych źródeł - ośmiu[8]), w większości dzieciom. Część z nich do końca życia pozostała niepełnosprawna. Majątek zabitych został zrabowany i wywieziony na saniach.

Zamordowani zostali pochowani we wspólnym grobie, nad którym usypano kurhan. Wieś Parośla przestała istnieć. Napad przeżyła również sześcioosobowa rodzina żydowska, którą ukrywał w piwnicy Klemens Horoszkiewicz i która nie została odkryta przez sprawców zbrodni.

Władysław i Ewa Siemaszkowie podają, że w zbrodni brali udział Ukraińcy mieszkający w sąsiednich wsiach, dobrze znający zamordowanych, zaś napastników określają jako "bulbowców"[9].

Po zbrodni

Po odejściu z Parośli oddział Perehijniaka dokonał kolejnej zbrodni na 15 Polakach w Toptach, planował również atak na Wydymer. Ostatecznie nie doszło do niego, gdyż na miejsce spotkania nie stawił się oddział dowodzony przez Ukraińca nazwiskiem Mizowiec, a "Dowbeszka-Korobka" nie chciał ryzykować uderzenia zbyt małymi siłami. W związku z tym część sotni została rozpuszczona, część zaś ukryła się w leśnym obozie.

Wiadomość o zbrodni w Parośli rozeszła się następnego dnia, kiedy do wsi pojechał gospodarz z Wydymeru umówiony na spotkanie z zamordowanym jak się okazało gospodarzem Hilarym Boberem, zaś do Wydymeru dotarła ciężko ranna w Parośli Maria Bułgajewska. Do spalonej wsi zaczęli przyjeżdżać również inni Polacy z okolicy. Odwieźli oni rannych do szpitala we Włodzimiercu oraz poprosili o osłonę Niemców z Antonówki. Pod ich osłoną zdołali pogrzebać zamordowanych oraz wykonać fotografie ciał.

Upamiętnienie ofiar zbrodni

Jeszcze w 1943 został wzniesiony pierwszy krzyż upamiętniający zabitych, który już nie istnieje. W 1974 roku w lesie, na masowej mogile, Ukrainiec Anton Kowalczuk wzniósł pamiątkowy krzyż z informacją, że zbrodni dokonali nacjonaliści ukraińscy[10]. Po uzyskaniu przez Ukrainę niepodległości przy krzyżu postawiono tablicę z nazwiskami zamordowanych rodzin[11]. Miejsce to jest obecnie (2008 rok) bardzo zaniedbane, a dotarcie do niego - utrudnione[12].

Przypisy

  1. ↑ Władysław Filar, Wydarzenia wołyńskie 1939-1944, str. 141
  2. ↑ Wołyńskie inferno
  3. ↑ M. Śladewska, «Tragedia wołyńska» zamiast ludobójstwa
  4. ↑ G. Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960, Rytm, Warszawa 2006, s.187
  5. ↑ G. Motyka, op.cit., s.187
  6. ↑ Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko: Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia : 1939–1945, s.739. Warszawa: von borowiecky, 2000. ISBN 83-87689-34-3.
  7. ↑ G. Motyka, op.cit., s.190
  8. ↑ Parośla na wolyn.ovh.org. [dostęp 2017-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-29)].
  9. ↑ Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko: Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia: 1939–1945, s.738-739 i 741. Warszawa: von borowiecky, 2000. ISBN 83-87689-34-3.
  10. ↑ Z. Korona, O pamięci trwalszej, niż ból i krzyże
  11. ↑ Anna Kruszyńska: Zbrodnia wołyńska. Miejsca pamięci. dzieje.pl, 2023-07-09. [dostęp 2023-07-09]. (pol.).
  12. ↑ G. Motyka, Zapomnijcie o Giedroyciu

Bibliografia

  • Grzegorz Motyka: Ukraińska partyzantka 1942–1960 : działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN : Oficyna Wydawnicza Rytm, 2006. ISBN 83-88490-58-3.
  • Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.

Linki zewnętrzne

  • Relacja Witolda Kołodyńskiego
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.