Góra Świętej Doroty
Ilustracja
Góra Świętej Doroty, widok z Sośniej Góry (2018)
Państwo

 Polska

Położenie

Wyżyna Katowicka

Wysokość

382 m n.p.m.

Położenie na mapie Będzina
Mapa konturowa Będzina, u góry nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Góra Świętej Doroty”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Góra Świętej Doroty”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się czarny trójkącik z opisem „Góra Świętej Doroty”
Położenie na mapie powiatu będzińskiego
Mapa konturowa powiatu będzińskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Góra Świętej Doroty”
Ziemia50°21′05″N 19°05′55″E/50,351389 19,098611

Góra Świętej Doroty[1] (rzadziej Wzgórze Doroty, pot. Dorotka[1]) – wzgórze o wysokości 382 m n.p.m.[1][2] na Wyżynie Katowickiej, położone w woj. śląskim, na terenie miasta Będzin, dzielnicy Grodziec, najwyższe wzniesienie Będzina[3] i Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego[4].

W mowie potocznej znane są też inne nazwy i określenia nadawane temu wzgórzu: „Złota Góra”, „Zagłębiowska Jasna Góra”, „Zagłębiowski Olimp”, góra „Tabor” oraz Wzgórze Przemienienia Pańskiego (do XVII w.)

Geologia

Góra Świętej Doroty to ostaniec[2], stanowi pozostałość progu środkowotriasowego, podobnie jak Góra Gołonoska w Dąbrowie Górniczej[5] (335 m n.p.m.)[4][2]. Wysokość względna progu w jej obrębie to 90 m[6], natomiast wielkość zrzutu uskoku będzińskiego u stóp wzniesienia wynosi od 150 do 200 m[7]. Szczyt pokrywa warstwa wapienia[8]. Na wschodnich stokach wzgórza zaczyna się krótka i wąska rynna, która uchodzi do doliny pra-Przemszy w Gzichowie[9]. Wzgórze osiadło na skutek szkód górniczych[10].

Historia

Historia tego miejsca sięga czasów kultury łużyckiej (XIV-III w. p.n.e.), kiedy to na wzgórzu znajdowała się osada mieszkalna i pogańskie miejsce kultu[11]. Udokumentowano grodzisko na wzgórzu pochodzące z wczesnego średniowiecza[12].

Wzniesienie jest częściowo zabudowane, zwłaszcza od strony południowo-zachodniej (od strony dawnej cementowni). Na szczycie wzgórza usytuowany jest zabytkowy kościółek pw. św. Doroty z 1635 roku.

Grodzisko

Według legend dotyczących początków miejscowości, na wzgórzu Dorota istniało grodzisko. W czasach pogańskich miało być siedzibą jakiegoś władcy panującego nad krainą leżącą pomiędzy Przemszą a Brynicą. Pośrodku grodziska miała stać świątynia, gdzie znajdowały się białe kapłanki pod opieką starca, kapłana. Tutaj zbierała się cała starszyzna na narady, tutaj gromadził się lud na doroczne uroczystości i tu szukał schronienia ze swym dobytkiem, gdy zagrażał najazd wroga. w razie niebezpieczeństwa palono w sąsiedztwie grodziska stos, na znak trwogi. Grodzisko, prehistoryczne miejsce obronne, ubezpieczone było wysokim wałem, usypane z ziemi i otoczone głęboką fosą, być może z rzeki Przemszy lub Brynicy. Według zapisu w kronice gminy Grodziec z 1934 r., można spostrzec ślady wału ziemnego, otaczającego plac w formie owalnej. Plac w stosunku do wału jest kotliną – szerszą w zachodniej stronie, węższą we wschodniej. Konfiguracja wałów wskazywałaby, że są to ślady legendarnego grodziska. Grodzisko było swego rodzaju strażnicą nad całą okolicą pokrytą gęstymi borami i lasem. Strzegła ona jedynej wówczas drogi, jaką stanowiły nurty zasobnej niegdyś w wodę Przemszy. Wykopaliska znalezione u stóp wzgórza, potwierdzają tę hipotezę.

Ochrona przyrody i turystyka

Część wzgórza (bez części szczytowej) oraz jego okolice objęte są ochroną jako Obszar Chronionego Krajobrazu „Wzgórze Doroty”, powołany w 1993 r. Planuje się powiększenie tego obszaru o część szczytową wzgórza[13]. Walorami przyrodniczymi są dobrze wykształcone zarośla śródpolne, tzw. czyżnie, oraz pozostałości muraw kserotermicznych. W drzewostanie dominują brzozy brodawkowate, robinie akacjowe, buki, dęby, jesiony, klony.

Prowadzi tu turystyczny Szlak Husarii Polskiej (czerwony) (pomija jednak źródełko z kapliczką usytuowane na terenach rolnych). W latach przed II wojną światową licznie wędrowali tu harcerze zagłębiowscy, a w ruinach kościoła składali przyrzeczenie harcerskie. Przez wzgórze przechodzi też europejski szlak Via Regia.

Galeria

Zobacz też

  • Legendy Grodźca

Przypisy

  1. 1 2 3 Jerzy Pawlik: Szlak husarii polskiej. Warszawa: PTTK "Kraj", 1985, s. 13. ISBN 83-00-00634-6.
  2. 1 2 3 Gilewska 1963 ↓, s. 9.
  3. ↑ Położenie. Powiat Będziński. [dostęp 2020-07-04].
  4. 1 2 Wacław Długoborski, Wanda Mrozek: Katowice: ich dzieje i kultura na tle regionu. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1976, s. 12.
  5. ↑ Gołonóg. [w:] Nasz Gołonóg - dzielnica Dąbrowy Górniczej [on-line]. [dostęp 2020-07-04].
  6. ↑ Gilewska 1963 ↓, s. 27.
  7. ↑ Gilewska 1963 ↓, s. 46.
  8. ↑ Gilewska 1963 ↓, s. 70.
  9. ↑ Gilewska 1963 ↓, s. 61.
  10. ↑ Gilewska 1963 ↓, s. 110.
  11. ↑ Województwo katowickie: informator turystyczno-krajoznawczy. Katowice: „Śląsk”, 1969, s. 58.
  12. ↑ Janusz Piątek, Urszula Myga-Piątek, Janusz Mieduniecki. Problem rewitalizacji podziemi w obrębie Wzgórza Zamkowego w Będzinie. „Górnictwo i Geoinżynieria”. 30 (4), s. 89, 2006. ISSN 1732-6702.
  13. ↑ R. Lipiński: Obszar Chronionego Krajobrazu „Wzgórze Doroty”. [w:] blacharnia Miejska : BĘDZIN [on-line]. 2019-11-07. [dostęp 2020-10-14].

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.