Mokosz
bogini: Matka-Ziemia
ilustracja
Występowanie

religia Słowian

Atrybuty

postać Dorodnej Kobiety, Duża Głowa - Długie Ręce, Kołowrotek, Kłębek Wełny[1]

Mokosz – domniemana słowiańska bogini, poświadczona źródłowo w Powieści minionych lat i kilku innych źródłach staroruskich[2].

Według Henryka Łomiańskiego i Kamila Janickiego Mokosz (wraz z Chorsem i Siermargłem) jest bytem z wierzeń irańskich i została dopisana przez kronikarza, który odwiedził Persję i nikt na Słowiańszczyźnie najprawdopodobniej jej nie wyznawał. Nie ma żadnych dowodów archeologicznych na istnienie jej kultu na terenach zamieszkałych przez Słowian, a dowody źródłowe zostały dopisane w latach późniejszych.[3]

W źródłach pojawia się najczęściej wymieniona razem z wiłami i rodzanicami, co skłoniło część badaczy do wniosku, że była istotą demoniczną lub bóstwem niższego rzędu[2][4]. Etymologia imienia Mokoszy nie jest pewna, próbowano ją wyprowadzać na gruncie słowiańskim od rdzenia mok- „moczyć” lub sanskryckiego makhá „szlachetny, bogaty”, wskazuje się też na podobieństwo do nazwy fińskiego plemienia Moksza[2][4]. Chociaż dotyczące Mokoszy źródła pochodzą jedynie z obszaru wschodniej Słowiańszczyzny, na podstawie nazw miejscowych takich jak czeski Mokošín próbowano dowodzić, podawanego jednak w wątpliwość, ogólnosłowiańskiego zasięgu jej kultu[2][4].

Według hipotezy Václava Machka Mokosz stanowiła jedno z najważniejszych bóstw panteonu słowiańskiego i odgrywała rolę partnerki bóstwa niebiańskiego[2][5]. Jako ślady kultu Mokoszy, stanowiącej relikt wspólnego dla wszystkich ludów indoeuropejskich kultu Matki-Ziemi, wskazywano szereg przetrwałych w obrzędowości ludowej elementów związanych z głęboką czcią dla „matki ziemi wilgotnej” (mat’ syraja zemlja), jak kładzenie na ziemi nowo narodzonych dzieci, chorych i umierających, chowanie w ziemi zmarłych dzieci w przeciwieństwie do ciałopalnych pochówków dorosłych, symboliczne pojmowanie orki jako aktu seksualnego z ziemią czy w wersji schrystianizowanej wyznawanie grzechów wprost do ziemi[5].

W schrystianizowanym folklorze rosyjskim pojawiała jako Mokosza-Mokusza, postać kobieca z wielką głową i dużymi rękami, opiekująca się przędzeniem lnu i strzyżeniem owiec, której składano ofiarę w postaci kłębka wełny[2][5]. Na podstawie jednej ze wzmianek źródłowych wiązano jej imię z wykroczeniami seksualnymi, konkretnie z praktyką onanizmu (malakija)[2][5] („i Mokosz czczą i malakiję, to jest onanię bardzo czczą, to jest bujakimi”), co jest jednak mocno wątpliwe i według Aleksandra Brücknera wygląda na przypadkowe zestawienie[4].

Przypisy

  1. Tomasz Ławecki, Robert Sypek, Magdalena Turowska-Rawicz, Mitologie świata – Słowianie, Tom 8, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita, Warszawa 2007, str. 64-65
  2. 1 2 3 4 5 6 7 Słownik starożytności słowiańskich. T. 3. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, s. 278.
  3. Kamil Janicki, Cywilizacja Słowian. Prawdziwa historia największego ludu Europy., Strona 224, 2023.
  4. 1 2 3 4 Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007, s. 130-131.
  5. 1 2 3 4 Aleksander Gieysztor: Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2006, s. 201-204.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.