Kobieta średniowieczna

Wczesne średniowieczePierwszą kobietą, która miała znaczący wpływ na historię Europy była Klotylda, bratanica króla Burgundów. Ją to poślubia Chlodwig, założyciel państwa Franków. Jej rola polegała na nawróceniu Chlodwiga, dzięki czemu państwo Franków nie zniknęło z kart historii . Chrzest Chlodwiga ma aspekt zarówno religijny jak i polityczny. Frankowie stają się chrześcijanami i katolikami .Pojawia się nowy typ kobiety - zakonnica.Pierwszym żeńskim klasztorem założonym w Galii był klasztor przy kościele św. Jana, któremu w 513 roku, na życzenie swej siostry Cezarii, biskup Arles, św. Cezary, ustanawia regułę. W niej poruszone są głównie sprawy ducha - liczy się wola poświęcenia się i wyrzeczenia samej siebie. Życie zakonnic skupia się na modlitwie, lekturze i opiece nad chorymi.Wkrótce powstają nowe klasztory w różnych miejscowościach. Jedną z pierwszych fundacji jest klasztor św. Krzyża w Poitiers. Tu pojawiają się pierwsze oznaki przyszłej tradycji dwornej. Z innych zgromadzeń żeńskich wymienić można klasztory w Andeleys, w Tours, w Chelles, w Paryżu... Klasztor w Jouarre jest zakonem podwójnym - męskim i żeńskim - opartym na regule św. Kolombana. Opactwa utrzymują kontakty między sobą, rozwijają się.Pojawia się wiele zgromadzeń na terenie Francji, Anglii, Niemiec.Przełożone klasztorów to kobiety światłe, często z królewskich rodów, to nauczycielki i protektorki literatury. Są także twórczyniami np. opatka z Gandersheim - Hrotswitha, która jest pierwszą liczącą się postacią w literaturze niemieckiej X wieku. Postacie wyróżniające się wiedzą i twórczością spotykamy także wśród zwykłych zakonnic. Nie tylko siostry zakonne były wykształcone - np. pierwszą rozprawę o wychowaniu napisała właśnie kobieta - Dhuoda. Jej dzieło Podręcznik dla syna, jako zasadę nadrzędną przedstawia zasadę miłości. Dzieło to głęboko przepojone jest treścią Biblii. Dhuoda zaleca synowi modlitwę, czytanie.Wśród kobiet wiele było kopistek, najczęściej wśród zakonnic. Umiejętność czytania była powszechną, codzienną rzeczą, nawet prości ludzie potrafili czytać i pisać.Co do edukacji kobiet, to dziewczęta z wielkich rodów miały swoje nauczycielki. Najczęściej jednak wychowaniem dziewcząt, a często i małych chłopców, zajmują się zakony żeńskie. Dzieci zaczynają naukę w wieku 6-7 lat. Szkoły prowadziły także osoby świeckie - w wykazach podatników widnieją liczne nauczycielki. Kobiety zakładają także fundacje na rzecz nauczania. Bazą nauczania było Pismo Święte.Jeszcze w połowie XIV wieku do szkółek uczęszczało co drugie dziecko, tak dziewczęta jak i chłopcy - dopiero Renesans uznaje naukę dziewcząt za nieprzydatną.Epoka feudalnaDo zwiększenia roli kobiety przyczynia się w dużym stopniu rozkwit techniki, który uprościł i ułatwił życie i dał kobietom więcej czasu na rozwój.Jednym ze znaczących udogodnień był wynalazek komina, innym - wprowadzenie młyna, który zresztą bardzo szybko rozprzestrzenił się. Inne znaczące nowości to chomąto, które znacznie zwiększyło wydajność pociągową zwierząt, zastosowanie szkła do wyrobu szyb, lustro szklane, pojawienie się twardego mydła, zastosowanie guzików. Epokę tą charakteryzuje wielki dynamizm technologiczny.Elementem jednoczącym społeczeństwo był kościół. Sytuacja ekonomiczna społeczeństwa wiejskiego epoki feudalnej była, wbrew obiegowym opiniom, dobra. Kobieta była przede wszystkim panią domu, dom zaś stanowił podstawową komórkę życia społecznego, do kobiety należało zarządzanie i opieka nad nim . Zajęcia domowe absorbowały głównie kobiety, i to niezależnie od rangi społecznej. Zajmowały się one przygotowywaniem potraw, zapasów, ich domeną było wszystko co dotyczyło zdrowia i higieny. Ta zresztą była w Średniowieczu rozwinięta, powszechnie stosowano kąpiele, które zarzucona następnie w XVI i XVII wieku.Znane były liczne kosmetyki: mydło, maści, kremy, lotiony, perfumy. Ubiór kobiety był prosty a zarazem dobrze przystosowany do kształtów ciała. Natomiast w XIV i XV wieku, w strojach panował przepych, szczególnie w kręgach książęcych. Ideałem kobiecej urody, jest blondynka o jasnej cerze, szczupła i wiotka, włosy kędzierzawe. Oczy jasne, nos prosty, twarz jasna, żywa.W XII wieku rozwija się miłość dworska, całkowicie niezależna od związków małżeńskich. Szlachetne uczucie, które skłania mężczyznę do służenia kobiecie, zabiegania o jej względy. Zaczynają obowiązywać zasady dworności w kontaktach pomiędzy kobietą a mężczyzną. Dworność, choć zrodzona w kręgach arystokracji nie jest tylko sprawą urodzenia , a raczej sposobu bycia, wychowania i pewnej subtelności, którą miłość rozwija. Powstały tzw. ?sądy miłości? na których rozpatrywano sprawy kochanków, rolę ?sędziów? przejmowały kobiety - był to rodzaj gry dworskiej. Ideały miłości dworskiej przeniknęły także do literatury,obecne we wszystkich romansach rycerskich. W życiu zakonnym dużą rolę odegrał klasztor w Fontevrault, zakon podwójny, gwałtownie się rozwijający. Na czele zgromadzenia stała opatka, nie opat, i to jej posłuszni winni być wszyscy mnisi i mniszki do zakonu wstępujący. Klasztorem tym kierowało wiele słynnych opatek, wstępowały tu często kobiety ze znacznych rodów. Jedną z postaci związanych z Fontevrault jest Bertrarda z Monfort, postać kontrowersyjna ze względu na swoje romanse, głównie na związek z królem Francji Filipem I. Po śmierci Filipa Bertrada powróciła do męża, a niedługo potem udaje się do Fontevrault by wstąpić tu do zakonu, rok później otrzymuje godność przeoryszy w klasztorze Notre-Dame w Hauta-Bruyere. Do klasztoru wstępuje także siostra Bertrady, Izabela, która była kobietą bardzo wojowniczą.Bertrada tak jak dotychczas oddawała się życiu tak teraz poświęca się cała sprawom zakonnym.Często zdarzało się, że do zakonu wstępowały kobiety, których dotychczasowe życie nie było przepełnione wiarą, po wstąpieniu do klasztoru poświęcały całe swoje życie Bogu.Opatką Fontevrault była np. Matylda z Andegawenii, która do zakonu wstąpiła w wieku lat 11 następnie po kilku miesiącach opuściła zakon by poślubić Wilhelma, syna króla Anglii - Henryka I. W chwili ślubu Matylda miała lat 13. Niedługo później Wilhelm ginie w katastrofie statku ?Blanche-Nef?, a Matylda wstępuje z powrotem do Fontevrault, gdzie zostaje wybrana opatką ( spełniając przy tym konieczny ku temu warunek mówiący iż jedynie wdowa mogła zastać przełożoną ) . Klasztor w Fontevrault darzyła też szczególnymi względami królowa Alienor z Akwitanii, prowadząca szeroką działalność polityczną, która na rzecz zakonu przekazała wiele darowizn. Zresztą rozpowszechnione było przekazywanie na rzecz jakiegoś konkretnego klasztoru darowizn w postaci ziemi, dochodów z określonych terenów czy zwalnianie z obowiązkowych opłat.Małżeństwo w Średniowieczu odgrywało znaczącą rolę , duże były natomiast ograniczenia co do zawierania małżeństw w rodzinie - dozwolona granica wahała się, w zależności od okresu od czwartego do siódmego stopnia pokrewieństwa. Niedozwolone także było np. małżeństwo dwóch braci z dwoma siostrami. Rozwody były niedopuszczalne, istniała jednak możliwość separacji.W ceremonii zaślubin musieli brać udział świadkowie, najważniejsza była zgoda małżonków, natomiast w XVI wieku zaczęto powracać do konieczności uzyskania zgody rodziców na małżeństwo.Wiekiem uzyskania pełnoletności było dla dziewcząt 12, a dla chłopców 14 lat - brano tu pod uwagę szybszy okres dojrzewania dziewcząt. Wiek pełnoletności ulegał modyfikacjom, w zależności od przyjętych zwyczajów. Sporo było przypadków aranżowania małżeństw przez rodziny, ze względów głównie politycznych - często zaręczano malutkie dzieci np. Henryk Młody (syn Henryka Plantageneta i Alienor) został w wieku 2-3 lat zaręczony z Małgorzatą (córką Ludwika VII i Konstancji), która miała wtedy sześć miesięcy.Sytuacja kobiety w małżeństwie była także zdecydowanie lepsza niż we wcześniejszych epokach - kobieta posiadała swój własny majątek, którym zarządzał jej mąż, ale nie mógł on nim dysponować, kobieta zamężna miała prawo do udziału we wszystkim, co zostało nabyte wspólnie w czasie małżeństwa, w przypadku śmierci męża miała prawo do części jego majątku: połowy w rodzinach plebejskich, jednej trzeciej w szlacheckich. Kobieta zajmująca się handlem mogła w sądzie zeznawać odnośnie wszystkiego, co dotyczyło prowadzenia handlu. Zastępowała męża gdy on był chory lub zajęty. Aż do końca XV wieku kobieta posiadać będzie ?zdolność prawną?.Kobiety biorą także aktywny udział w życiu gospodarczym - często na wsi samotnie żyjąc i wychowując dzieci, w mieście wykonując liczne zawody. Obecne są w sądach - często upominając się o zwrot pieniędzy czy jakieś odszkodowanie.Są właścicielkami lenn, seniorkami. Co do zawodów wykonywanych przez kobiety, to, obserwując wykazy podatników, można wyliczyć: fryzjerki, balwierki (zajmujące się puszczaniem krwi, zestawianiem kości, zszywaniem i opatrywaniem ran...), młynarki, karczmarki, oberżystki, prządki jedwabiu, robotnice w wytwórniach jedwabiu, prządki produkujące złote nici, w przemyśle włókienniczym kobiety zajmowały się strzyżeniem, czesaniem, gręplowaniem, przędzeniem. Mamy bieliźniarki, hafciarki, kuśnierki, rękawiczarki, kapeluszniczki, guziczarki, kotlarki, iglarki, nożowniczki (produkujące noże), nożyczarki, spotykamy się z kobietami wykonującymi zawody kowala, płatnerki czy wytwórczyni biżuterii. W zawodach związanych z żywnością mamy rzeźniczki, wędliniarki, piekarki, serowarki, mleczarki, handlarki żywnością. Spotykamy kobiety-posłańców, kobiety posiadające małe sklepiki. Wyróżniamy także kobiety wyznaczone w każdym zawodzie do nadzorowania przebiegu pracy i kontroli jakości produktów, posiadające zarazem uprawnienia sędziów.Kobiety chwytały także niekiedy za broń np. w Normandii podczas wojny stuletniej brały one często czynny udział w walce z najeźdźcą. Poza tym białogłowy odgrywały rolę szpiegów i tajnych agentów.W sferze zarządzania domeną odnotowujemy równość między kobietą a mężczyzną, widzimy kobiety składające lub odbierające hołdy lenne. Natomiast kobiety nie piastowały nigdy funkcji urzędników miejskich, choć głosowały w zgromadzeniach.Kobiety sprawowały często władzę polityczną - jako królowe czy suzereni. Przede wszystkim postacie takie jak Alienor z Akwitanii czy też jej wnuczka - królowa Blanka. Wymienić tu można także Adelę z Blois, córkę Wilhelma Zdobywcy, z powodzeniem zarządzająca domeną swego męża w czasie jego długich nieobecności i po jego śmierci, znajdującą jednocześnie upodobanie w sztuce i poezji, którą otacza krąg poetów, uczonych, historyków. Inne takie postacie to np. królowa Anna, pochodząca z Kijowa, córka Jarosława Mądrego, żona króla Francji Henryka I; cesarzowa Agnieszka, matka Henryka IV, wykształcona i pobożna, pozostająca pod silnym wpływem Cluny, po śmierci męża objęła rządy i pełniła ja z dużą rozwagą, zaprowadziła w państwie pokój, po porwaniu Henryka Iv wstępuje do zakonu Frutuaria; margrabina Matylda, która odegrała ważną rolę w czasie sporu między Grzegorzem VII a Henrykiem IV. Papież, po obłożeniu ekskomuniką Henryka za radą Matyldy zatrzymuje się w jej zamku obronnym w Casnossie. Henryk IV właśnie do niej i do Hugona, opata Cluny zwraca się z prośbą o wstawiennictwo u papieża. Papież zdejmuje ekskomunikę. W nadchodzącym okresie Matylda wiernie stała będzie po stronie papieża wspomagając go w walce, nieraz sama stając na czele oddziałów. Matylda poświęca całe swoje życie walce o los chrześcijaństwa. Albo też Alienor z Kastylii, królowa Anglii, ?kochana królowa?, z rodu słynnej Alienor z Akwitani, biorąca czynny udział we wszystkich działaniach swojego męża - Edwarda I.Schyłek średniowieczaPrzemianę w podejściu do kobiet w schyłkowym okresie Średniowiecza dobrze ilustrują dwa poematy o tej samej nazwie - Opowieść o Róży. Pierwszy napisany w XIII wieku przez Wilhelma z Lorris jest pochwała miłości dwornej, ukazuje w sposób alegoryczny dążenie mężczyzny do uzyskania uczucia kochanej kobiety. Inny poeta - Jan z Meung dopisał pod koniec XIII wieku dalszy ciąg poematu, jednak zmieniając całkowicie jego treść. Miłość staje się czymś złym, nie należy jej hołdować. Te same poglądy podziela Uniwersytet Paryski, źródło dyskryminacji kobiet i antyfeminizmu. Ośrodek nauki, do którego nie dopuszcza się kobiet, a ponieważ jest ośrodkiem znaczącym, kobiety zaczynają być słabiej wykształcone, po pladze dżumy w XIV wieku dochodzi do ogólnego obniżenia poziomu nauczania, w myśli uniwersyteckiej dużą rolę zaczyna odgrywać filozofia Arystotelesa, który kobietę uważał za osobę gorszą, rozwija się antyfeminizm także w sferze życia religijnego i świeckiego. W XV wieku na arenie pojawia się poetka Christine de Pisan, często określana jako ?pierwsza francuska poetka?, tocząca boje z profesorami paryskimi właśnie na temat antyfeminizacji.U schyłku Średniowiecza na arenie politycznej pojawiły się jeszcze dwie znaczące postacie kobiece: Katarzyna ze Sieny i Joanna d?Arc.Katarzyna była beginką, w wieku siedmiu lat ślubowała dziewictwo. Odegrała znaczną rolę na arenie politycznej swym oddziaływaniem na papieża, doprowadziła do powrotu papieża do Rzymu.Joanna d?Arc jest postacią bardzo znaną, wiejska dziewczyna, która swoją siłą i energią doprowadziła na tron delfina, Karola VII, pokonując Anglików w bitwie pod Patay, a następnie pojmana przez Anglików spalona została na stosie oskarżona o herezję, w jej procesie zresztą brali udział m.in. przedstawiciele Uniwersytetu Paryskiego. Joanna stała się symbolem wyzwolenia.PodsumowanieRola kobiety nigdy nie była już tak duża i znacząca jak w Średniowieczu. W okresie tym była ona właśnie kobietą - była kochana i uwielbiana za swoją kobiecość, jednocześnie często sprawowała władzę, pracowała, stała na równi z mężczyzną - doceniano ją jednak właśnie za to, że była inna. Późniejsze epoki to pod względem równouprawnienia zacofanie i ciemnota, Średniowiecze zaś to Złoty Wiek w kontaktach między kobietą a mężczyzną.