Organizacja wymiaru sprawiedliwości

ORGANIZACJA WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Sądy powszechne to organ państwowy sprawujący wymiar sprawiedliwości.
W Polsce istnieją sądy powszechne:
-rejonowe (tworzone dla kilku gmin)
-okręgowe(działają na terenie co najmniej 2 sądów rejonowych)
-sądy apelacyjne(działają na obszarze co najmniej 2 sądów okręgowych)

Organizacji wymiaru sprawiedliwości działają również wyodrębnione jednostki organizacyjne:
- sądy rodzinne
- sądy pracy i ubezpieczeń społecznych
- sądy gospodarcze
- sądy antymonopolowe

Najniższą instancją są sądy rejonowe. Sądami pierwszej instancji są sądy okręgowe, rozpatrujące sprawy np.:
-o zbrodnie, rozwody, naruszenia dóbr osobistych
Sądy okręgowe rozpatrują również apelacje od orzeczeń sądów rejonowych.

Sędzia ? osoba rozsądzająca spory i wymierzająca sprawiedliwość, musi mieć wyższe studia prawnicze , nieskazitelny charakter.
W wszystkich sędziów powołuje minister sprawiedliwości, podlegają mu prezesi sądów.
Nad tymi sądami nadzór sprawuje sąd najwyższy, najważniejszymi funkcjami tego sądu są.:
-Rozpoznawanie kasacji
-podejmowanie uchwał dla wyjaśnienia przepisów prawnych
-stwierdzenie ważności wyborów np.: do sejmu, senatu, na prezydenta.
-jest sądem odwoławczym
Cztery izby sądu najwyższego to.:
-izba pracy
-izba ubezpieczeń społecznych
-izba cywilna
-izba karna.
Sędziów sądu najwyższego powołuje prezydent na wniosek krajowej rady sądownictwa.
Sędziowie są w sprawowaniu swojego urzędu niezawiśli i podlegają tylko konstytucji RP oraz ustawom.

Gwarancją niezawisłości sędziowskiej jest.:
-nieusuwalność
-immunitet sędziowski (nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia sądu dyscyplinarnego)
-niepołączność(nie może być sędzią i zarówno posłem lub senatorem)
-apolityczność ( nie może być członkiem partii lub w związkach zawodowych)

Naczelny Sąd Administracyjny
Jest to organ dwuinstancyjny: sądy wojewódzkie i sąd naczelny.
Na czele stoi prezes i nie podlega nadzorowi Sądu Najwyższego.
NSA sprawuje sądową kontrole działalności administracji publicznej.
Kontrola ta obejmuje orzekanie o:
-zgodności z ustawami uchwał organów samorządów terytorialnych.
-aktywów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.
-rozstrzyganie spraw spornych między obywatelami a organami administracji samorządowej i rządowej.
W razie niezgodności z prawem każda decyzja administracyjna może być zaskarżona do NSA.

Sąd Lustracyjny
Utworzony został 11.04.1997r. rozpatruje sprawy o ujawnianiu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa , bądź współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne.
Obowiązek złożenia oświadczenia dotyczy osób:
-kandydujących na prezydenta, posła lub senatora
-osób powołanych na stanowisko premiera
-kandydatów na stanowisko kierownicze w państwie.
Duże role w tym procesie odgrywa Rzecznik Interesu Publicznego. Do jego zadań należy analiza oświadczeń wpływających do sądu lustracyjnego.
Sąd podejmuje postępowanie lustracyjne na wniosek rzecznika lub jego zastępcy.
Również na wniosek osób, które przyznały się do współpracy i domagają się ustalenia czy były do tego zmuszane.
Sąd wydaje pisemne orzeczenie o prawdziwości lub nieprawdziwości oświadczenia lustracyjnego.

Prokuratura
Jest podporządkowana ministrowi sprawiedliwości jako prokuratorowi generalnemu.
Zadania prokuratury:

-strzeżenie praworządności
-czuwanie nad ściganiem przestępców
-sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądem
Piony organizacyjne prokuratury:
-rejonowe
-okręgowe
-apelacyjne.
Również jednostki prokuratury wojskowej:
-prokuratury garnizonowe
-okręgów wojskowych
-rodzajów sił zbrojnych.

Policja
Podlega Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Jej struktury tworzy:
-Komenda Główna Policji
-Komenda wojewódzka
-Komenda powiatowa
-Komenda miejska
-komisariaty
-posterunki.
Istnieją również specjalistyczne formacje:
-Centralne Biuro Śledcze
-Samodzielne Pododdziały Antyterrorystyczne
-Policja sądowa
-żandarmeria wojskowa sprawuje funkcje policyjne dla żołnierzy.
Dla zapewnienia bezpieczeństwa publicznego i państwa z policją współpracują takie formacje:
-Straż Graniczna
-Straż Miejska
-Biuro Ochrony Rządu
Podstawowe zadania Policji:
-zapewnianie ładu i porządku publicznego
-wymuszanie przestrzegania prawa
-wykrywanie i zapobieganie popełniania przestępstw.

Policja ma prawo
-legitymować osoby w celu ustalenia tożsamości
-zatrzymania podejrzanych sprawców przestępstw
-przeszukiwania i kontrolowania osób mieszkań, bagażu, środków transportu, jeżeli istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa.

Służby Specjalne

Organami cywilnej kontroli nad służbami specjalnymi są zarówno organem władzy ustawodawczej (Sejmowa komisja do spraw służb specjalnych) wykonawczej (Prezes Rady Ministrów), jak i sądowniczej oraz Najwyższa Izba Kontroli.

Adwokat, Notariat
Są to organy pomocy i obsługi prawnej. Są one zorganizowane na zasadzie samorządności.

Trybunały
Trybunały to sądy szczególne o specjalnych kompetencjach. Cechuje je niezawisłość od innych organów. Są niezależne od sądu Najwyższego.

Trybunał Konstytucyjny
W skład T.K. 15 sędziów, wybieranych przez sejm na 9-letnią kadencje. Muszą wyróżniać się wiedzą prawniczą, nie mogą po dziewięcioletniej kadencji kandydować ponownie.
T.K. spełnia następujące funkcje:
-rozważają skargi osób, które uważają, że zostały naruszone jego prawa konstytucyjne.
-rozstrzyganie skarg zgodnie z konstytucją ustaw.
-skargi może formułować adwokat lub radca prawny
Kontrolowanie zgodności kwestionowanych aktów prawnych z aktami wyższego rządu, o które mogą występować także:
-Prezydent
-Marszałek Sejmu
-minimum 50 posłów lub 30 senatorów
-prokurator generalny
-prezes NIK.
Jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzeknie o wadliwości zakwestionowanego aktu prawnego, to akt ten przestaje obowiązywać.

Trybunał Stanu
Powołany ustawą z 1982 roku, orzeka o odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej osób pełniących najwyższe stanowiska w państwie:
-prezydent
-premier
-ministrowie
-prezes NIK i NBP
-posłowie
-Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
Za naruszanie Konstytucji Trybunału Stanu może wymierzyć karę np. utratę prawa wyborczego lub zakaz zajmowania wysokich stanowisk państwowych.
Trybunał składa się z przewodniczącego, 2 zastępców i 16 członków wybieranych przez sejm.

Wojskowe Służby Informacyjne
Jest to formacja wojskowa podlegająca Ministrowi Obrony Narodowej R.P.
Zadania W.S.I. są następujące:
-rozpoznawaniem i przeciwdziałaniem zagrożeniom godzącym w obronność
-zadanie związane z naruszeniem tajemnicy państwowej w zakresie obronności
-przygotowanie informacji i analizy istotnych dla obronności państwa
-w stosunkach międzynarodowych pełnią funkcje Krajowej Władzy Bezpieczeństwa w sferze wojskowej.

Wiedze na to pytanie uzyskałem z Internetu, i innych różnych książek w bibliotece miejskiej.