Sejm Wielki

Sejm Wielki (czteroletni) 1788-1792. Nawiązanie porozumienia Rosji, Austrii i Prus w 1772 r. uniemożliwiało przeprowadzenia jakichkolwiek reform. Jednak w latach osiemdziesiątych XVIII w. nadarzyła się okazja do przeprowadzenia zdecydowanej reformy państwa Polskiego. Rosja rozpoczęła wojnę równocześnie ze Szwecją i Turcją, natomiast uwagę Austrii i Prus przyciągnęła rewolucja francuska. Wtedy rozpoczął się Sejm Wielki. Trwał przez 2 kadencje. Na początku sejmu posłowie zawiązali konfederację. Oznacza to, że uchwały zapadały większością głosów a liberum veto straciło moc. W czasie trwania Sejmu Walnego, nazwanego później Wielkim powstały 3 stronnictwa:
a) stronnictwo patriotyczne pod przywództwem Ignacego i Stanisława Potockich, którego celem było:
- usprawnienie władzy sejmu i rządu,
- przyznanie praw mieszczaństwu,
- zerwanie z Rosją.
b) stronnictwo dworskie pod przywództwem króla, którego celem było:
- wzmocnienie władzy króla,
- powiększenie armii z 12 tys. do 100 tys.
- przeprowadzenie reform ustrojowych.
c) stronnictwo hetmańskie pod przywództwem Ksawerego Branickiego i Seweryna Rzewuskiego, którego celem było
- sprzeciw wobec jakichkolwiek zmian.

W 1789 r. prezydent Warszawy Jan Dekert zorganizował tzw. czarną procesję. Ubrani na czarno przedstawiciele różnych miast udali się do sejmu domagając się praw dla mieszczaństwa. Dzięki tej kampanii w kwietniu 1791 r. uchwalono Konstytucję Sejmową o Miastach Królewskich. Od tej pory mieszczanie mogli nabywać ziemie, obejmować urzędy, otrzymywać stopnie oficerskie i godności duchowne. Najbardziej zasłużeni mieszczanie mogli nawet zostać przyjęci do grona szlachty. Nazywało się to nobilitacją. Mieszcznie mogli też przebywać na sejmach ale bez prawa głosu.

W tajemnicy przed stronnictwem hetmańskim przygotowywano Ustawę rządową czyli Konstytucję mającą wprowadzić reformy w ustroju Rzeczpospolitej. Jej ostateczną wersję opracowali król, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj.

Dzień głosowania za Konstytucją wyznaczono na 3 maja. Były to św. wielkanocne i większość przeciwników Konstytucji była poza Warszawą. Zaskoczeni szukali sposobu na przerwanie obrad. Poseł Jan Suchorzewski groził, że zabije własnego syna: "Zabiję własne dziecię, aby nie dożyło niewoli, którą ten projekt krajowi gotuje''. Na nic się to zdało. Król podpisał Konstytucję. Konstytucja 3 maja była 2 na świecie i 1 w Europie.

Konstytucja wprowadziła podział władzy nazwany trójpodziałem władzy:
- władza ustawodawczą (prawodawczą) sejm
- władza wykonawcza Straż Praw,
- władza sądownicza sądy.