Sejm Wielki 1788-1792

Sejm Wielki 1788-1792

1. Geneza Sejmu Czteroletniego
2. Reformy Sejmu
3. Konstytucja 3 Maja

1. w latach 80-tych XVIII w. doszło do konfliktu Rosji i Turcji. Mówiło się o wybuchu wojny. Z propozycją sojuszu do Rosji zwróciła się opozycja magnacka i dwór królewski. Dwór królewski chciał wzmocnić władzę króla. Obóz magnacki (Hugo Kołątaj, Franciszek Jezierski, Franciszek Dmochowski, Ignacy Potocki) dążył do wprowadzenia „republiki królewskiej”. Chciał wprowadzić szlacheckie formacje zbrojne, które miały być wyłączone spod władzy królewskiej.
2. Sejm zebrał się w październiku 1788 r. Marszałkiem sejmu został Stanisław Małachowski. Najsilniejszą pozycję miało stronnictwo patriotyczne (obóz magnacki). Wystąpili przeciw władzy króla i Rosji. Dążyli do zniesienia Rady Nieustającej. Ogłoszono powiększenie liczby wojsk do 100 tyś., dlatego wprowadzono dwa podatki: Ofiara 10 grosza (10% dochodów szlacheckich) i Ofiara 5 grosza (5% dochodów kościoła). Wkrótce zmniejszono liczbę wojska do 65 tyś. Wprowadzono ustawę o sejmikach: pozbawiała bezrolną szlachtę (gołotę) praw politycznych, na sejmikach wprowadzono zasadę większości głosów. Prawo o miastach. Ustawa ta zapewniła mieszczanom królewskich (Kraków, Warszawa) osobistą i majątkową nietykalność, samorząd i własne sądownictwo. Mieszczanie uzyskali prawa do własnej reprezentacji w sejmie(24 plenipotentów). Mieszczanie uzyskali prawo nobilitacji - mogli uzyskiwać tytuły i prawa szlacheckie.
3. Została ogłoszona III maja 1791. Prac nad konstytucją trwały od początku sejmu w konspiracji (Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołątaj). Król zaakceptował tą pracę. „Ustawa Narodowa” (Konstytucja) Polska stawała się monarchią konstytucyjną. Władza ustawodawcza (dwie izby): sejm, Izba Poselska Senatu. Zmieniono instrukcje poselskie, Liberum Veto, wprowadzono głosowanie większością głosów, kadencja sejmu na dwa lata, konstytucja na 25 lat. Władzę wykonawczą pełnił król wraz ze Stróżą Praw. SP składała się z prymasa i 5 ministrów: policji, pieczęci, spraw zagranicznych, wojny, skarbu. Radę mianował król. Konstytucja III maja wprowadzała parlamentarną odpowiedzialność ministrów (ministrowie odpowiedzialni przed sejmem). Król stawał się Naczelnym Wodzem. Władza sądownicza. Wprowadzono sądy I pierwszej instancji, utworzono sądy stanowe. Zniesiono wolną elekcję i tron miał być dziedziczny w dyn. Saskiej. Zakaz zwoływania rokoszy. W przypadku wymarcia dyn. sejm wybierał inną dynastię. Religia katolicka panująca, wolność słowa. Konstytucja znosiła podział na Wielkie księstwo Litewskie i Koroną i wprowadzała nazwę Rzeczpospolita.