Rodzaje odpowiedzialności

Jest to obowiązek moralny lub prawny, zgodnie z którym każdy odpowiada za swoje czyny i ponosi za nie określone konsekwencje. Odpowiedzialność moralna wynika z uznawanych norm i wartości przyjętych w danym społeczeństwie (np. rodzice ponoszą odpowiedzialności moralną za wychowanie swoich dzieci). Natomiast odpowiedzialność prawna jest obowiązkiem ponoszenia konsekwencji za własne lub innych osób zachowanie na mocy przepisów prawnych. W tym znaczeniu wyróżnia się np. odpowiedzialność karną, odpowiedzialność konstytucyjną, odpowiedzialność polityczną. Natomiast w prawie międzynarodowym mówi się o odpowiedzialności międzynarodowej państw.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ POLITYCZNA

Jest to prawna lub obyczajowa zasada, zgodnie z którą parlament może odwołać szefa rządu wraz z całym gabinetem (odpowiedzialność solidarna) bądź poszczególnych ministrów (odpowiedzialność indywidualna), jeżeli utracą oni jego zaufanie albo negatywnie zostanie oceniona prowadzona przez nich polityka. W systemie parlamentarno-gabinetowym formą wyrażenia przez parlament niezadowolenia jest instytucja wotum nieufności, jako mechanizm realizacji o.p. Głowa państwa (np. prez., monarcha) nie odpowiada polit., ponieważ wydawane przez nią akty prawne wymagają kontrasygnaty któregoś z właściwych ministrów. O.p. nie musi być związana z naruszeniem prawa, stąd też nie stwierdza się winy danego rządu, a podaje się jedynie negatywnej ocenie jego działalność lub poszczególnych ministrów.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

Jest to dpowiedzialność sprawców wszelkich czynów, które są zabronione karą, tj. przestępstw i wykroczeń. Wg prawa pol. o.k. za przestępstwa ponosi się w postępowaniu karnym, podlega jej tylko ta osoba, która dopuściła się czynu społ. niebezpiecznego, zabronionego pod groźbą kary przez ustawę. Sprawca musi być poczytalny i osiągnąć wymaganą przez ustawę granicę wieku. O.k. ponosi osoba, która ukończyła lat 17. Jeżeli jednak sprawca ( nieletni), który po ukończeniu 16 lat dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu, rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała, może odpowiadać tak jak dorosły, zwł. wtedy gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się nieskuteczne. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu 17 lat, lecz przed ukończeniem 18 roku życia, sąd może zamiast kary zastosować środki wychowawcze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONSTYTUCYJNA

przewidziane prawem (z reguły konstytucyjnym) konsekwencje wyciągane w stosunku do osób zajmujących wysokie stanowiska w państwie, które podczas wykonywania swoich funkcji w sposób zawiniony naruszyły konstytucję lub inne ustawy. O.k. stosowana jest wobec prezydenta, premiera, ministrów oraz wyższych urzędników administracji publicznej. Odpowiadają oni albo przed parlamentem, zgodnie z procedurą impeachment, albo przed organem typu Trybunał Stanu (jak w Polsce czy Francji). O.k. jest szczególnego rodzaju formą realizacji odpowiedzialności politycznej.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA

Występuje ona, gdy państwo naruszy prawo międzynar. ze szkodą dla innego państwa lub grupy państw. Może to być obraźliwa wypowiedź polityków, naruszenie godności symboliki jakiegoś kraju, a także agresja, zbrodnia międzynar. W zależności od konkretnej sprawy stosowane są różne formy odpowiedzialności. Może to być tzw. satysfakcja, czyli przeprosiny, zobowiązanie się do ukarania winnych, reparacja - forma materialnego zadośćuczynienia, wypłacenie odszkodowania lub zwrócenie bezprawnie zagarniętych dóbr (restytucja). Naj-
poważniejszą formą są sankcje ekon.
i wojsk. nakładane na państwo łamiące prawo (art. 41, 42 Karty ONZ), może być to embargo na broń, zakaz handlu z danym krajem, zerwanie dypl. i polit. więzi.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ to inaczej rozwaga, przezorność, roztropność, rozsądek, ostrożność, powściągliwość.