Kwiat
Około 130 milionów lat temu pojawiły się pierwsze rośliny kwiatowe. W ciągu następnych 40 milionów, stoły się one najdoskonalszymi roślinami na Ziemi, takimi są też i dzisiaj. Rośliny kwiatowe odniosły taki sukces ewolucyjny, ponieważ ich nasiona dojrzewały w bezpiecznych warunkach wewnątrz kwiatów. To zwiększało szanse na wyprodukowanie następnego pokolenia. Według definicji, kwiat to organ roślin nasiennych, w którym wykształcają się wyspecjalizowane elementy służące do rozrodu. Inaczej mówiąc, jest to pęd lub odcinek pędu, służący do rozmnażania płciowego, o ograniczonym wzroście i liściach przekształconych w elementy kwiatu. Są one, charakterystyczne dla roślin nasiennych, inaczej kwiatowych (Anthophyta), obejmujących rośliny nagonasienne i okrytonasienne.
Opis: Budowa kwiatu:
A - płatek korony,
B - pręcik,
B1 - główka pręcika,
B2 - nitka pręcika,
C - słupek,
C1 - znamię słupka,
C2 szyjka słupka,
C3 - zalążnia,
D - zalążek,
E - dno kwiatowe,
F - działka kielicha,
G - szypułka kwiatowa.
U roślin okrytonasiennych kwiat zbudowany jest z: pręcików ( najważniejsza część kwiatu, organ męski, wyposażony w woreczki pyłkowe, zawierające, jak sama nazwa wskazuje, pyłek), słupków ( organy żeńskie, z zalążkami, zawierającymi komórki jajowe). Kwiaty roślin okrytozałążkowych mają też okrywę kwiatową, czyli okwiat, złożoną zwykle z dwóch okółków, niezróżnicowanych (np. u tulipana) lub zróżnicowanych na zielone działki kielicha kwiatowego (okółek zewnętrzny) i barwne płatki korony kwiatowej (okółek wewnętrzny). Okwiat pełni funkcję ochronną w stosunku do organów rozmnażania oraz często rolę powabni dla zapylających kwiat zwierząt.
Poszczególne elementy kwiatu osadzone są na dnie kwiatowym, będącym silnie skróconą, często poszerzoną osią kwiatową. Budowa kwiatu związana jest ściśle ze sposobem ich zapylania: przez wiatr, wodę lub zwierzęta: owady, ptaki, ssaki i inne. Kwiaty roślin wiatropylnych (np.: drzewa szpilkowe, wierzby, topole, brzozy, pokrzywa, itp.) są na ogół pozbawione okwiatu i często jednopłciowe, tzn. zawierają tylko słupki (kwiaty słupkowe) lub tylko pręciki (kwiaty pręcikowe ). Kwiaty męskie i żeńskie mogą występować na tym samym osobniku (jednopienne rośliny) lub na różnych osobnikach (dwupienne rośliny).
Kwiaty roślin zapylanych przez zwierzęta są na ogół obupłciowe z barwnym okwiatem pełniącym rolę powabni oraz produkują często słodki nektar wydzielany przez miodniki. Budowa kwiatów jest bardzo różnorodna, ale stosunkowo stała w poszczególnych grupach systematycznych, toteż na niej głównie opiera się klasyfikacja roślin nasiennych. Kwiaty nagonasiennych są przeważnie rozdzielnopłciowe, pozbawione okwiatu, wiatropylne, zgrupowane w szyszkowate kwiatostany. Owocolistki nie są zrośnięte w słupki, leżące na nich zalążki są więc "nagie".
Kwiaty okrytonasiennych mają bardzo zróżnicowaną budowę. Na podstawie stosunków symetrii można podzielić je na kwiaty promieniste (o wielu płaszczyznach symetrii, np. jaskry), kwiaty dwuboczne (o 2 płaszczyznach symetrii, np. serduszka), kwiaty grzbieciste (o 1 płaszczyźnie symetrii np. motylkowate, storczyki) i kwiaty asymetryczne. Schematyczną budowę kwiatu przedstawiają tzw. narysy kwiatowe lub wzory kwiatowe. Ze względu na kształt można wyróżnić: kwiaty talerzykowate, lejkowate, dzwonkowate, wargowe, motylkowate (kwiat typowy dla rodziny motylkowatych (Papilionaceae), charakteryzujący się pięciopłatkową koroną złożoną z 5 różnych płatków: górnego zwanego "żagielkiem", dwóch bocznych "skrzydełek", oraz "łódeczki" powstałej ze zrośnięcia się dwóch płatków dolnych) , rurkowate, języczkowate, itp. Kwiaty mogą wyrastać pojedynczo lub zebrane są w różnego rodzaju kwiatostany.
Wśród kwiatów, możemy wyróżnić jeszcze, Kwiat pułapkowy, przystosowany do chwytania zwierząt i zatrzymywania ich na dłużej, by dokonały efektywnego zapylenia. Przykładem mogą być kwiaty kokornaka o rurkowatej, rozszerzonej u podstawy koronie. W wąskiej szyjce rurki znajdują się skierowane w dół włoski uniemożliwiające owadowi wydostanie się z kwiatu aż do momentu ich zwiędnięcia. W międzyczasie owad zostawia na słupku przyniesiony pyłek, a później zostaje obsypany dojrzewającym pyłkiem odwiedzonego kwiatu. W kwiatach pułapkowych niektórych storczykowatych (obuwik) jedyne istniejące wyjście z pułapki prowadzi w taki sposób, by owad musiał przejść obok lub pod znamieniem słupka, a jednocześnie zabrać przyklejoną na swoim ciele dojrzałą pyłkowinę z danego kwiatu. Kwiaty niektórych grzybieniowatych produkują płyn imitujący słodki nektar, w którym topią się owady, a zmyty z ich ciał pyłek zapyla ukryte na dnie zalążki.
Owoc
Owoc, podobnie jak kwiat, to charakterystyczny organ dla roślin okrytozalążkowych, osłaniający nasiona i ułatwiający ich rozsiewanie się.
Owoc składa się z owocni i nasion. Nasiona powstają z zalążków, a owocnie z zalążni słupka (w tzw. owocach właściwych), czasem w ich wykształceniu uczestniczą też inne części kwiatu, np. dno kwiatowe, okwiat, liście przykwiatowe lub oś kwiatostanu (powstają wtedy tzw. Owoc rzekomy, owoc szupinkowy, w którego wykształceniu, oprócz zalążni, uczestniczą inne składniki kwiatu, tworzące tzw. szupinkę. Przykładem owocu rzekomego jest jabłko, którego soczysta część powstaje z dna kwiatowego, a owocolistki tworzą łuski otaczające nasiona.
Owocnia (perykarp) składa się z trzech warstw: zewnętrzna jednowarstwowa skórka (egzokarp), często zabarwiona, pełni rolę powabni dla zwierząt (w owocach mięsistych), lub (w owocach suchych) zaopatrzona jest w urządzenia czepne (szczecinki, haczyki), lotne (skrzydlate wyrostki, włoski) albo śluzowacieje, co ułatwia przyczepianie się owoców do ciał zwierząt lub rozsiewanie ich przez wiatr. Warstwa środkowa (mezokarp) może być różnej grubości, mięsista lub sucha. Warstwa wewnętrzna (endokarp) jest na ogół jednowarstwowa, może być błoniasta i cienka (jak np. w strąkach grochu) lub gruba i zdrewniała, tworząca pestkę (np. u śliwy).
Owoce dzieli się na owoce pojedyncze, owoce zbiorowe i owocostany. Owoce pojedyncze, powstające z jednej zalążni, dzieli się z kolei na owoce suche (o suchej owocni) i mięsiste (o soczystej owocni). Owoce suche dzieli się na pękające (wysypujące nasiona), jak: mieszek, strąk, łuszczyna i łuszczynka, torebka oraz owoce niepękające (odpadające w stanie zamkniętym), jak orzech i orzeszek, ziarniak, niełupka, wreszcie owoce rozpadające się, jak: rozłupnia i strąk przewęzisty.
Owoce mięsiste są owocami niepękającymi, o soczystej owocni. Zasobnej w cukry, kwasy organiczne i witaminy, czasem zawierają też białko, skrobię i tłuszcz. Owoce te są zwykle jadalne, rozsiewane przez zwierzęta drogą endozoochorii. Owoce mięsiste dzielą się na: pestkowce o zewnętrznej części owocni mięsistej, a wewnętrznej zdrewniałej, tworzącej pestkę (śliwa, morela), jagody o całej owocni soczystej (np.: porzeczka, borówka, pomidor, ogórek), oraz owoce rzekome (owoc typu jabłka, pomarańczy).
Owoce złożone (zbiorowe) powstają z wielu zalążni jednego wielosłupkowego kwiatu, często z udziałem rozrastającego się dna kwiatowego, należą do nich owoce wielomieszkowe (np. u piwonii), owoce wielopestkowcowe (np. u maliny), owoce wieloorzeszkowe (np. u poziomki) oraz rozpadające się wieloniełupki (np. u ślazu).