Droga Polski do Unii Europejskiej

Początki dyplomatycznych kontaktów

W czasach PRLu niemożliwe było jakiekolwiek nawiązanie kontaktów dyplomatycznych z Europą Zach. i kształtującymi się wtenczas tam organizacjami wspólnotowymi z racji tzw. żelaznej kurtyny. Co prawda Polska pod względem ekonomicznym i gospodarczym (również wzgląd geogr.) mogłaby spokojnie takie kontakty nawiązać, ale bariera ideologiczna była nie do przebrnięcia.
Dopiero we wrześniu 1988 r. ówczesny premier Mieczysław Rakowski nawiązuje stosunki dyplomatyczne z EWG. Rozpoczynają się negocjacje w sprawie umowy o handlu i współpracy gospodarczej. W 1989 w Polsce przeprowadzono pierwsze po części demokratyczne wybory. W czerwcu tego roku Grupa G7 na szczycie w Paryżu podjęła decyzję o przyznaniu Polsce i Węgrom pomocy gospodarczej znaną ogólnie pod nazwą PHARE. Były to pierwsze kroki w kierunku integracji Wspólnot Europejskich z krajami Europy Środkowej i Wschodniej.
W lipcu utworzono Misję RP przy WE w Brukseli. Pierwszym akredytowanym ambasadorem RP został Jan Kułakowski.

Wniosek
25 maja 1990r. Polska składa w Brukseli oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji ze WE w sprawie umowy o stowarzyszeniu. Jednak dopiero 1 lutego 1994 r. wszedł w życie Układ Europejski, ustanawiającego stowarzyszenie Rzeczypospolitej Polskiej ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. W ciągu tych 4 lat prowadzono wręcz ożywioną dyplomację, która dała podwaliny przystąpienia Polski do UE (traktat z Maastricht 1992) (za 10 lat). M.in. w dniach 21-22 czerwca 1993 r. na posiedzeniu Rady Europejskiej w Kopenhadze zostały określone polityczne i ekonomiczne kryteria, tzw. kryteria kopenhaskie, przystąpienia krajów EŚiW do Unii Europejskiej:
- Stabilność instytucji gwarantujących demokrację
- Funkcjonowanie gospodarki rynkowej
- Zdolność do sprostowania warunkom konkurencji i siłom rynkowym w Unii
- Zdolność przyjęcia wszystkich zobowiązań wynikających z członkostwa

Raporty Okresowe
Ogłaszane przez KE, informujące o postępach Polski na drodze do członkostwa w Unii Europejskiej:
1. 4 listopada ?98
2. 13 października ?99
3. 8 listopada 2000

Dziesięcioletnie starania Polski o członkostwo w UE
Polska nie zamierzała stracić takiej szansy. Już 8 kwietnia ?94 Minister Spraw Zagranicznych RP Andrzej Olechowski składa w Atenach, na ręce Prezydencji greckiej, oficjalny wniosek o członkostwo Polski w Unii Europejskiej na podstawie Art. O Traktacie o Unii Europejskiej "Każde państwo europejskie może ubiegać się o status członka Unii. Swój wniosek składa ono do Rady, która działa jednomyślnie, po zasięgnięciu opinii Komisji i po otrzymaniu zgody Parlamentu Europejskiego, który podejmuje decyzję bezwzględną większością głosów. Warunki przyjęcia i wynikające z tego przyjęcia dostosowanie traktatów na których opiera się Unia, będą przedmiotem umowy pomiędzy państwami członkowskimi a państwem ubiegającym się o członkostwo. Umowa ta podlega ratyfikacji przez wszystkie umawiające się państwa, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi".
3 maja 1995 r. Komisja Europejska opublikowała Białą Księgę określającą stan dopasowania polskich rozwiązań do standardów UE, obejmującą prawo, gospodarkę oraz naukę i technologię (ponad 70 tomów). 26 kwietnia Komisja Europejska przesyła rządowi RP kwestionariusz (ok. 2 tys. pytań). 27 lipca Polska przekazuje KE dokument zawierający odpowiedzi na kwestionariusz (ponad 2600 stron). Polski parlament 8 sierpnia ustanowił Komitet Integracji Europejskiej (prze. W. Cimoszewicz, sekretarz D. Hubner).
UE kontrolowała prace i postępy Polski na drodze do Integracji Europejskiej. 16 lipca 1997 r. Komisja Europejska przedstawiła na forum Parlamentu Europejskiego swe Opinie (Avis) na temat wniosków o członkostwo w Unii Europejskiej, złożonych przez stowarzyszone kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Komisja zarekomendowała rozpoczęcie negocjacji z sześcioma kandydatami: Czechami, Estonią, Polską, Słowenią i Węgrami oraz z Cyprem.
31 marca 1998 r. otwarto w Brukseli dwustronne Konferencje Międzyrządowe między UE a sześcioma krajami tzw. pierwszej fali, w tym z Polską (na mocy decyzji podjętej na szczycie UE w Luksemburgu 12-13 XII). 27 kwietnia ?98 w Brukseli rozpoczyna się wielostronny i dwustronny przegląd prawa z Unią Europejską tzw. screening, według harmonogramu przygotowywanego kolejno przez Prezydencje: brytyjską, austriacką, niemiecką i fińską. Screening - przeprowadzony w 29 obszarach prawa (na 31 planowanych) - został zakończony w październiku 1999 r. W lipcu KE opracowała dokument programowy p.t. "Nowa Orientacja Phare". Pomoc UE dla krajów kandydackich ma być ściśle związana z procesem ich przygotowań do członkostwa w Unii, a w szczególności z realizacją narodowych programów przygotowania do członkostwa oraz Partnerstwem dla Członkostwa.

Pamiętny rok 1999
1 maj ?99 wchodzi w życie Traktat Amsterdamski, umożliwiający w praktyce poszerzenie Unii Europejskiej i umacniający współpracę państw członkowskich.
20 lipca tego roku zostały podjęte ważne decyzje dotyczące finansowania przez Unię prac państw kandydujących. Komisja Europejska zadecydowała o alokacji środków przedakcesyjnych między kraje kandydujące. Roczną pulę zarezerwowaną wstępnie dla Polski z funduszu ISPA ustalono na 312-385 mln euro, a z SAPARDu - 168 mln euro. Oznacza to, że razem z Phare 2000, środki przedakcesyjne dla Polski w 2000 r. osiągną prawie 900 mln euro. We wrześniu zaczyna się nowa kadencja KE. Komisarzem odpowiedzialnym za poszerzenie Unii zostaje Guenter Verheugen. Osobą odpowiedzialną za przebieg negocjacji z Polską pozostaje Francoise Gaudenzi.

Ostatnie cztery lata
10 lipca 2000 r. Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu i Premier podpisali Trójporozumienie dla przyśpieszenia procesu dostosowywania prawa polskiego do prawa wspólnotowego. 13 lipca utworzono Komisję Prawa Europejskiego w Sejmie RP, właściwej do rozpatrywania projektów ustaw dostosowujących polskie ustawodawstwo do prawa Unii Europejskiej. Przewodniczącym Komisji zostaje poseł Bronisław Geremek. 10/11 grudnia 2000 w Nicei uzgodniony zostaje przez szefów państw i rządów Traktat Nicejski, będący rezultatem toczącej się od 14 lutego 2000 r. Konferencji Międzyrządowej UE, poświęconej reformie instytucjonalnej. Traktat otwiera drogę do rozszerzenia Unii Europejskiej. Negocjacje akcesyjne zostały zakończone na posiedzeniu Rady Europejskiej w Kopenhadze 12-13 grudnia 2002. 2003 rok był ostatnim etapem przygotowań do wejścia Polski do Unii. 1 lutego wszedł w życie Traktat Nicejski. 8 kwietnia Rada Ministrów udzieliła zgody na podpisanie traktatu akcesyjnego. Podpisanie traktatu nastąpiło 16 kwietnia 2003 r. w Atenach. Zaczął obowiązywać po ratyfikacji przez Polskę i wszystkie kraje członkostwa Unii. W Polsce w dniach 7-8 czerwca 2003 odbyło się referendum akcesyjne, w którym frekwencja wyniosła 58,8%. Za przystąpieniem do unii wypowiedziało się 77,5% głosujących.