Polska Droga do Unii Europejskiej

POLSKA DROGA DO UNII EUROPEJSKIEJ

Podpisanie Układu Europejskiego między Polską i Wspólnotami

Polska i Wspólnoty Europejskie nawiązały stosunki dyplomatyczne we wrześniu 1988 r. Najważniejszym elementem dwustronnej współpracy było podpisanie 16 grudnia 1991 roku Układu Europejskiego (ratyfikowany przez prezydenta RP 17 października 1993 r.).

Układ Europejski został wynegocjowany w ciągu niespełna roku. U jego podstaw leżały następujące motywy:
1. zwiększenie poczucia bezpieczeństwa kraju;
2. przezwyciężenie zacofania gospodarczego i technologicznego;
3. nawiązanie ściślejszych więzi kulturalnych z wysoko rozwiniętymi państwami Unii.

Układ Europejski określił zasady wzajemnych stosunków gospodarczych stron: prowadzenia działalności gospodarczej, wprowadzenia stref wolnego handlu. Wprowadził asymetrię praw na korzyść Polski ze względu na opóźnienia w rozwoju gospodarczym Polski oraz konieczność głębokiej reformy naszej gospodarki. Wspólnoty zobowiązały się znosić cła i ograniczenia ilościowe w handlu szybciej niż Polska. Unia zadeklarowała zniesienie barier po 6 latach (z wyłączeniem tekstyliów po pięciu), Polska po 10 latach ( z wyłączeniem samochodów po siedmiu). Układ nie zajmował się artykułami rolnymi i przemysłem spożywczym, gdzie bariery handlowe miały pozostać bez zmian.

Realizacją Układu miały się zająć specjalnie w tym celu powołane organy wspólne Wspólnot i Polski ? Rada Stowarzyszenia (skład: Rada UE, Komisja UE, rząd Polski) i Parlamentarny Komitet Stowarzyszenia (przedstawiciele parlamentów UE i Polski).
Strony umowy zgodziły się na umieszczenie w preambule układu deklaracji mówiącej, że celem Polski jest wejście do Unii Europejskiej na prawach pełnoprawnego członka.
W efekcie realizacji porozumienia Polska uzyskała nieograniczony dostęp do rynku UE dla całego eksportu przemysłowego. Dzięki temu umożliwiło to wzrost skali produkcji i obniżkę kosztów.

Ustalenie zasad przyjęcia nowych państw do Unii Europejskiej ? ?kryteria kopenhaskie?

Kolejnym bardzo ważnym krokiem w kierunku członkostwa w UE było ustalenie warunków politycznych i ekonomicznych, których spełnienie przez państwa kandydujące jest warunkiem ich wejścia do wspólnot ? są to tzw. ?kryteria kopenhaskie?.

Dotyczą one takich zagadnień, jak przestrzeganie zasad demokratycznego państwa prawa czy wprowadzenie reform gospodarczych ustanawiających gospodarkę rynkową.

Polska stojąc na stanowisku, że spełnia wszystkie z wyżej wspomnianych kryteriów członkostwa lub, w przypadku niektórych kryteriów ekonomicznych, jest na szybkiej drodze ku ich spełnieniu, 8 kwietnia 1994 r. złożyła w Brukseli wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej.

Publikacja ?Białej Księgi?

Następnym etapem było opracowanie przez Komisję Europejską ?Białej Księgi? pt. ?Przygotowanie krajów Europy Środkowej i Wschodniej do integracji z rynkiem wewnętrznym Unii Europejskiej? (opublikowana na szczycie Rady UE w Cannes w 1995 r). Zawierała ona wstępną ocenę stanu zaawansowania państw kandydujących do Unii pod względem spełniania przez nie ?kryteriów kopenhaskich?.

Polska została w tym dokumencie bardzo wysoko oceniona za reformy gospodarcze i polityczne, które zostały dokonane po obaleniu ustroju totalitarnego w 1989 roku. Autorzy ?Białej Księgi? stwierdzali, że Polska będąc państwem demokratycznym spełnia polityczne warunki członkostwa w UE, zaś pod względem gospodarczym jest na dobrej drodze do ich spełnienia.

Utworzenie Komitetu Integracji Europejskiej

W 1996 r. parlament uchwalił niezwykle ważną ustawę o utworzeniu Komitetu Integracji Europejskiej (KIE).

Jest to naczelny organ odpowiedzialny za integrację Polski z Unią Europejską. W jego skład wchodzą najważniejsi ministrowie rządu na czele z premierem. Utworzono też Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (UKIE) jako organ pomocniczy dla KIE.

Opracowanie Narodowej Strategii Integracji

W następnym roku (1997) rząd przyjął Narodową Strategię Integracji, systematyzującą dotychczasowe przedsięwzięcia integracyjne i określającą zadania dostosowawcze w okresie bezpośrednio poprzedzającym członkostwo.

Publikacja Opinii (Avis) o stanie przygotowań Polski do członkostwa w UE

16 lipca 1997 r. Komisja Europejska przedstawiła Radzie UE i Parlamentowi Europejskiemu Opinię (Avis) o Polsce. Zawarta w dokumencie ocena systemu prawnego, instytucji demokratycznych i przemian gospodarczych zachodzących w Polsce miała dać odpowiedzieć, czy Polska może być członkiem Wspólnot.

Komisja Europejska stwierdziła w Opinii, że:
*Polska jest demokratycznym państwem o stabilnych instytucjach gwarantujących rządy prawa, prawa człowieka i poszanowanie mniejszości narodowych;
*Polska może być uznana za funkcjonującą gospodarkę rynkową i będzie w stanie sprostać presji konkurencji i sił rynkowych w Unii w średnim okresie;
*Jeżeli będą kontynuowane prace nad przeniesieniem dorobku prawnego Wspólnot tzw. acquis communautaire, szczególnie w zakresie rynku wewnętrznego oraz nad jego wprowadzeniem w życie, Polska powinna stać się zdolna do pełnego uczestnictwa w rynku wewnętrznym w średniej perspektywie.

W związku z tym Komisja Europejska zaleciła otwarcie negocjacji z Polską w sprawie przystąpienia naszego kraju do Unii.

Partnerstwo dla Członkostwa

25 marca 1998 r. Komisja Europejska przyjęła dokument ?Partnerstwo dla Członkostwa?. Program zawiera listę krótko- i średniookresowych zadań, które Polska musi zrealizować zanim zostanie pełnoprawnym członkiem UE.

Za najważniejsze uznano: wzmocnienie struktur administracyjnych i poprawa jej działania, wzmocnienie kontroli granicznej i służb policyjnych pod kątem zwalczania nielegalnej imigracji, przemytu narkotyków, walki z międzynarodowymi grupami przestępczymi, stopniowe przyjmowanie dorobku prawnego Unii.
Program zawiera również sposoby finansowania powyższych zadań.

Narodowy Program Przygotowania Polski do Członkostwa w UE

Odpowiedzią Polski na Partnerstwo dla Członkostwa było przyjęcie 28 kwietnia 1998 r. przez KIE ?Narodowego Programu Przygotowania Polski do Członkostwa w Unii Europejskiej? (NPPC). Jest to dokument określający kierunki działań dostosowawczych i harmonogram ich realizacji.

Środki finansowe na realizację NPPC pochodzą z funduszu PHARE.

Otwarcie negocjacji z państwami kandydującymi do UE

31 marca 1998 r. Polska wspólnie z Czechami, Węgrami, Słowenią, Estonią i Cyprem rozpoczęły negocjacje w sprawie wejścia do UE. Na uroczystym posiedzeniu w Brukseli stronę polską reprezentował minister spraw zagranicznych Bronisław Geremek, unijną przewodniczący Rady Europejskiej Robin Cook. Pełnomocnikiem rządu do spraw negocjacji z Unią został Jan Kułakowski.

Przebieg negocjacji akcesyjnych

Negocjacje akcesyjne składały się z dwóch części: screeningu czyli przeglądu zgodności ustawodawstwa państw kandydujących z ustawodawstwem unijnym oraz z merytorycznej fazy rokowań w 30 rozdziałach negocjacyjnych.
Faza merytoryczna negocjacji rozpoczęła się w przypadku Polski 10 listopada 1998 roku. Rozpoczęcie negocjacji stanowiło poważne wyzwanie dla całej struktury państwowej Polski oraz dla polskiej gospodarki, w szczególności ze względu na konieczność dostosowania prawa polskiego do wspólnotowego dorobku prawnego ? acquis communautaire.

W listopadzie 2000 roku Komisja Europejska przedstawiła raport dotyczący stanu przygotowań państw kandydujących do członkostwa w Unii. Polska została w nim uznana za najlepiej, obok Węgier, przygotowany kraj pod względem spełnienia kryteriów ekonomicznych. Już dzisiaj, podkreślali autorzy raportu, szereg polskich firm mogłoby z powodzeniem konkurować na rynku unijnym.

Ostatecznie Polska (wraz z innymi państwami kandydującymi) zakończyła negocjacje akcesyjne w 13 grudnia 2002 roku w trakcie spotkania Rady Europejskiej w Kopenhadze. Logiczną konsekwencją zakończenia negocjacji było podpisanie Traktatu Akcesyjnego w Atenach ? 16 kwietnia 2003 roku. Po ratyfikacji Traktatu Akcesyjnego, Polska i 9 pozostałych państw członkowskich stało się członkami UE 1 maja 2004 roku.