Renesans- opracowanie

1.Chronologia:
a) od XIV do XVI w Włochy
b) od XV do XVI w Europa
c) XVI w Polska „złoty wiek” (za panowania Zygmunta Augusta oraz Zygmunta Starego)

2. Nazwa:
Renesans- odrodzenie antyku, upadek Konstantynopola, Ad fontes ( demonstracja nowej, krytycznej postawy i chęci rywalizacji z największymi osiągnięciami ludzkiego duha)

3. Geneza epoki:
a) kolekcjonowanie dzieł antycznych twórców
b) moda na studia językowe
c) powstanie nowych uczelni (1400- A. Krakowska)
d) moda na studiowanie Biblii i po nią sięganie
e) początki reformacji ruchy, które doprowadziły do schizmy wschodniej
f) odkrycia geograficzne i naukowe
g) nowe zainteresowania( studiowanie fizjologii ludzkiej)
h) powstanie biografii i autobiografii
i) moda na podróże edukacyjne
j) „ człowiek jest miarą wszechmocy”

4. Humanizm- prąd umysłowy charakteryzujący się nast. cechami:
a) zainteresowanie antykiem, retoryką, literaturą piękną, poetyką i gramatyką;
b) wolność myśli;
c) podkreślenie godności człowieka jako jednostki obdarzonej wolną wolą i rozumem;
d) ukazywanie człowieka jako obywatela państwa;
e) połączeni chrześcijaństwa z filozofią pogańską;
f) wiara w normalny rozwój człowieka(cnota i moralne życie zapewniają równowagę i szczęście);
g) uznawanie rozumu za najwyższą i najdoskonalszą władzę;
h) podkreślanie roli sztuki i artysty;
i) nadrzędne hasło humanistów: „ Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”

5. Ludzie renesansu:
a) Polityka:
« Piotr Skarga- jezuita, teolog, pisarz i kaznodzieja. Czołowy członek kontrreformacji i nadworny kaznodzieja Zygmunta III;
« Andrzej Frycz Modrzewski-najwybitniejszy polski pisarz polityczny, autor słynnego dzieła zawierającego projekt reformy państwa;
« Tomasz More- angielski polityk, pisarz i myśliciel, członek Izby Lordów. Autor dzieła „Utopia”, prezentujące idealne państwo;
b) Sztuka:
« Albert Durer- niemiecki malarz, największy artysta na północy Europy, udało mu się połączyć finezję rysunku i prostotę kompozycji z zamiłowaniem do realizmu i konkretności ( „Autoportret”- obraz) ;
« Michał Anioł- rzeźbiarz, malarz, architekt i poeta ( „Dawid”- rzeźba);
« Leonardo da Vinci- włoski malarz, rzeźbiarz, uczony i teoretyk sztuki, mistrz psychologicznego portretu („Mona Lisa”- obraz);
« Rafael Santi- włoski malarz, architekt, doskonałe zharmonizowanie studium duszy i ciała, mistrz logicznej i uporządkowanej kompozycji („Madonna Sykstyńska”- obraz);
« Pieter Bruegel- najwybitniejszy flamandzki malarz, głęboki sens symboliczny w jego dziełach („Wieża Babel”- obraz);
« Trycjan- włoski malarz, czołowy przedstawiciel szkoły weneckiej włoskiego malarstwa renesansowego;
c) Odkrycia:
« K. Kolumb- włoski żeglarz, w 1942r dotarł do wybrzeży Kuby, nawigator;
« Vasco da Gamma- portugalski żeglarz, odkrywca drogi morskiej do Indii;
« Mikołaj Kopernik- sformułował rewolucyjną teorię wedł. Której w centrum wszechświata nie znajduje się Ziemie ,lecz nieruchome Słońce („ O obrotach sfer niebieskich”);
« J. Gutenberg- niemiecki złotnik i mincerz, wynalazca drukowania za pomocą ruchomych czcionek, aparatu do ich odlewania i prasy drukarskiej;
d) Religia:
« M.Luter- niemiecki reformator religijny, teoretyk, doktor teologii. Potępiał praktykę sprzedaży odpustów;
« Erazm z Rotterdamu- holenderski filolog, filozof, pedagog, jeden z czołowych humanistów odrodzenia, katolicki duchowny, pisarz;
« Henryk VIII Tudor- słynny z powodu swoich 6 żon, monarcha nieskrępowanej władzy, głowa kościoła anglikańskiego;
e) Literatura:
« Michel E. De Montaigne- francuski pisarz i filozof humanista, twórca eseju jako nowego gat. Literackiego;
« F. Petrarka- duchowny („Sonety do Laury”);
« Giovanni Boccacio- pisarz włoski, znany ze swego dzieła” Dekameron” ;
« J. Kochanowski- wybitny poeta polski, sekretarz królewski (Treny, Fraszki, Pieśni, Psałterz Dawidów)
« Mikołaj Rej- wybitny polski poeta i prozaik, polityk oraz muzyk i teolog ewangelicki („Kupiec” , „Źwierzyniec”)

6. Hierarchia bytów w Biblii (OD najwyższego) : człowiek( obraz i podobieństwo Boga) zwierzęta rośliny ląd, woda ,niebo, dzień, noc

7.Kondycja człowieka w renesansie:
a) człowiek łączy w sobie dwie różne sfery: duchową i materialną (równowaga i harmonia) ;
b) człowiek jest wolny może dążyć ku stwórcy albo zmienić się w wierze.

8. Kondycja człowieka w średniowieczu:
a)rozdarcie miedzy duszą a ciałem;
b) pogarda nad ciałem, gloryfikowanie duszy;
c) człowiek znajduje się miedzy aniołem a zwierzęciem;
d) kruchość i przemijanie życia.

9.Idealny człowiek Według Mirandolli:
a) wolny;
b) „znajduje się w środku” - ma władzę nad wszystkim, jest najważniejszy, zrównoważony, być w centrum zainteresowania, przestrzeń którą można wykorzystać do rozwoju lub można stać się egocentrykiem , obserwować
c) inteligentny;
d) pełna wolność;
e) nieskrępowany ograniczeniami;
f) jest twórcą samego siebie (człowiek jest kowalem swojego losu);
g) stworzony po to by kochać piękno świata.

10. Obraz Boga ,który wyłania się z tekstu Pico della Mirandola:
a) architekt- Bóg jest mądrością, tworzy świat wg. Intelektualnego plany;
b) Ojciec- jest kochający;
c) Artysta- posiada wrażliwość na piękno- esteta;
d) Mędrzec;
e) Pan potężny;
f) Stwórca.

11. nowela- krótki utwór jednowątkowy, epicki o udramatyzowanej budowie;

12. nowela z „Sokołem” –zwarta kompozycja opowieści, akcja skupia się wokół jednego motywu powtarzającego się we wszystkich najważniejszych fabularnie momentach

13.Obyczaje renesansowych Włoch:
a) adorowanie wybranki serca;
b) kobita musiała wyjechać z miasta po śmierci męża;
c) bracia lub ojciec opiekowali się kobietą, wybierali jej małżonka;
d) zapowiedź wizyty;
e) dama składała wizytę mężczyźnie tylko w towarzystwie przyzwoitki;
f) istniało prawo ,że należy spełnić oczekiwania chorego;
g) mężczyzna okazuje uczucia i emocje;
h) istnieje obowiązek ponownego zamążpójścia ze wzg. Na przetrwanie majątku;
i) hierarchiczny podział społeczeństwa;
j) uczucie w wyj. wypadkach pozwala na mezalians

14.Ideał kobiecego piękna:
a) popiersia młodych arystokratek;
b) często pokazywane z profilu;
c) malowane na ciemnym tle lub tle przyrody;
d) zaplatane warkocze , koki, ozdobne siateczki, włosy długie i upięta;
e) twarz: jasna wręcz blada, gładka, wzrok skierowany z dół;
f) długa szyja i odsłonięty dekolt;
g) nasycone ale stonowane kolory;
h) tkaniny ciężkie lub lekkie, atłasowe;
i) słoń: zadbana, smukłe i długie palce;
j) biżuteria: korale i naszyjniki;
k) proporcje: doskonałe, klasyczny wzór piękna;


15.Kobieta wg. Petrarki:
We fragmentach Petrarki „Jeśli nie mas miłości” oraz „Pokoju mieć nie mogę” opisana jest miłość do kobiety. Podmiot liryczny wyraża głęboką miłość i namiętność, a zarazem nienawidzi samego siebie za swą słabość i za to ,że zawładnęło nim uczycie. Pragnie kobiety idealnej lecz wie ,że jest to niemożliwe. Poeta opisuje zachwyt urodą i wdziękiem bohaterki. Moim zdaniem ta miłość musi być wielka by mężczyzna mógł doprowadzić się do takiego obłędu :i czołga się po ziemi , i latam po niebie”. Do końca sam nie rozumie co dokładnie czuje. Jego miłość jest tragiczna i nieodwzajemniona.

16.W jaki sposób Petrarka opisuje miłość do kobiety:
a)antytezy- pokazują chaos uczuć, ich sprzeczność i niejednorodność;
b)anafora- powtórzenie na początku wersu, niezdecydowanie , rozważanie różnych możliwości;
c)pytania retoryczne- ukazują rozterkę podmiotu lirycznego;
d) wykrzyknienia- pozwalają podkreślić sytuację
e) kontrast- „i czołgam się po ziemi, i latam po niebie”
f) epitet –„morze głębokie”
g) oksymoron – „bolesna radości” i „martwe życie”
WNIOSEK: miłość jest pełna sprzeczności, kontrastu i rozterek

17.Cechy stylu i języka M .Reja na podst. Fragmentu „Żywota człowieka poczciwego” (29):
a) bardzo dużo zdrobnień
b) kolokfializmy- styl potoczny, infantylny
c) archaizmy –słownictwo staropolskie
d) rozpoczynanie zdań od spójników np.: „nuż”
e) aluzja do stylu biblijnego
f) czasowniki na końcu zdania ( cecha j. łacińskiego)
g) zdania złożone, długie, dużo wyliczeń
h) pytania retoryczne
i) onomatopeja np..: gęgają, wrzeszczą, trąbią
j) powtórzenia np. :i, a ,ano
k) styl rubaszny (mówienie wprost), wulgarny
l) dokładne opisy przyrody, czynności
m) nastrój radosny i pogodny

18. Twórczość Jana Kochanowskiego:
Wielkość Kochanowskiego jako poety jest niezaprzeczalna. Jego zasługi dla rozwoju polskiego języka poetyckiego i poezji w ogóle są niepomierne. Duża część jego utworów jest powszechnie znana, frazy z jego wierszy zaczęły żyć własnym życiem i stanowią element języka, którym posługujemy się na co dzień. Fenomen jego twórczości polega między innymi na tym, że stworzył poezję, w której jednocześnie wypowiada prawdy uniwersalne i zapisuje swoje życie. Wystarczy spojrzeć na Treny czy Fraszki by zrozumieć, że to Kochanowski rozpoczyna historię polskiej liryki. Między Kochanowskim a jego poprzednikami (Biernatem z Lublina czy Rejem) istnieje ogromna przepaść nie tylko kunsztu poetyckiego, ale również wachlarza podejmowanych tematów, ilości wypowiedzianych prawd i uczuć. Jana z Czarnolasu podziwiali twórcy polskiego Baroku, czytali go pisarze oświeceniowi, romantyczni i późniejsi. Kochanowski, który jak każdy poeta Renesansu rozpoczynał swoją przygodę literacką od twórczości w języku łacińskim, dokonał kroku milowego w sztuce polskiego słowa przystosowując do rodzimych warunków najważniejsze antyczne gatunki. To on wyznaczył do dziś powielane wzory gatunkowe dla fraszki, trenów, pieśni, sonetu, sielanki. Jako pierwszy stworzył polską tragedię. Odprawa posłów greckich przez długie stulecia nie doczekała się w literaturze polskiej dramatu, który mógłby z nią konkurować. Poeta podejmował również próby epickie i choć nie ma w swoim dorobku epopei, to ta część jego twórczości artystycznej również jest warta wspomnienia. Olbrzymie są tez zasługi Kochanowskiego w dziedzinie wersyfikacji, to on utrwalił większość miar polskiego wiersza sylabicznego.
Jan z Czarnolasu wsławił się również jako tłumacz, jego przekład biblijnej Księgi Psalmów znany pt.Psałterz Dawidów do dziś zachwyca siłą poetyckiego oddziaływania. Poeta stworzył przekład ponadwyznaniowy, uniwersalnym.

19.Życie Jana Kochanowskiego:
Jan Kochanowski urodził się w 1530 roku w Sycynie niedaleko Radomia; zmarł nagle w Lublinie w 1584 roku, pochowany został w Zwoleniu, gdzie znajduje się nagrobek z jednym z dwóch zachowanych wizerunków poety. Wychował się w rodzinie ziemiańskiej. Od 1544 studiował w Akademii Krakowskiej, później w Królewcu i Padwie. Wiele podróżował po Europie, gdzie nawiązał kontakty z przedstawicielami europejskiej literatury i humanistyki. Po powrocie służył na dworach możnowładców małopolskich. Od około 1563 był dworzaninem i sekretarzem Zygmunta Augusta. Po śmierci króla osiadł na stałe w rodzinnym Czarnolesie, biorąc okazjonalnie udział w życiu publicznym. Spokojne życie ziemianina przerwała śmierć ukochanej córeczki Urszulki, której poświęcił "Treny", a następnie drugiej córki Hanny. Osobiste tragedie przyczyniły się do pogorszenia jego stanu zdrowia.
W czasie studiów we Włoszech pisał głównie okolicznościowe wiersze łacińskie, które znalazły się w zbiorze Elegiarum libri IV (1584). W okresie dworskim początkowo górowały utwory epickie, jak Zuzanna (ok. 1562), Szachy (ok. 1564-1566), O śmierci Jana Tarnowskiego (1561), Zgoda (1564) i Satyr albo dziki mąż (ok. 1564).
Następnie powstały Pieśni, a także Fraszki (1584), tragedia nawiązująca do antyku – Odprawa posłów greckich (wystawiona 1578 w obecności Stefana Batorego), wierszowana parafraza Psałterza Dawidowego (1579). Ponadto Mistrz z Czarnolasu stworzył manifest poetycki Muza (powstał ok. 1567), Proporzec albo Hołd Pruski (1569) i liczne utwory okolicznościowe.
Dzięki niezwykłemu talentowi Kochanowski zyskał sobie miano twórcy polskiej poezji oraz najwybitniejszego poety Polski Królewskiej.

20. Główne dzieła Jana Kochanowskiego:
a) „Odprawa posłów greckich” –tragedia klasycystyczna;
b) Psałterz Dawidów- swobodny przekład biblijnej Księgi Psalmów;
c) Treny; Fraszki; Pieśni- tom nawiązujący do zbioru Carmina Horacego
21.Curriculum Vitae:
a) dane osobowe
b) wykształcenie
c) doświadczenie
d) szkolenia
e) osiągnięcia
f) umiejętności
g) zainteresowania
h) „Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych (...)”
i) własnoręczny podpis

21. Jan Kochanoswki „Do gór lasów”
a) fraszka autobiograficzna
b) utwór rozpoczyna apostrofą
c) wspomina podróże do: Włoch, Niemiec i Francji
d) W życiu był: studentem, rycerzem, sekretarzem na dworze króla, członek kapituły
e) Pojawia się porównanie do Proteusa( morskiego bożka(, który mógł zmieniać postaci
f) „carpe diem” chwytaj dzień

22.Przegląd Fraszek Jana Kochanowskiego:

---"Do fraszek” -Fraszka autotematyczna Zawiera tajemnice poety, tworzą skomplikowany labirynt, odniesienia do mitologii
---„Na lipę” -Pożytki płynące z natury, życie zgodne z naturą.Fraszka jest apostrofą włożoną w „usta” lipy
---„Na lipę” -O wierszu, sztuce i poezji; natura pomaga człowiekowi tworzyć.apostrofa włożoną w „usta” lipy; rola sztuki
---„O żywocie ludzkim” -Utwór jest jakby chwilą zadumy nad ludzkim losem, nad niepewnością i ulotnością ziemskich wartości. Autor porównuje ludzkie życie do ulotnego i nietrwałego tworu. Mówił ,że uroda, moc, pieniądze, sława nie są nadrzędnymi dobrami i przeminą bezpowrotnie
---„O doktorze Hiszpanie-W tym utworze poeta odwołuje się do swoich doświadczeń związanych z długoletnim pobytem na dworze Autor z niezwykłą sprawnością odmalowuje atmosferę biesiad, w jakich zapewne wielokrotnie sam brał udział
---„Na dom w Czarnolesie” -Jest to fraszka poważna, utrzymana w tonie intymnego wyznania. Bóg jako władca ludzkiego życia..Utwór o charakterze religijnym. Utwór autobiograficzny pozwalający odczytać fraszkę jako osobistą modlitwę Kochanowskiego
---„Człowiek Boże igrzysko” -Utwór dotyczy istoty Boga i człowieka; ludzkiej pychy Według Kochanowskiego człowiek to „lalka i marionetka” w rękach Boga. Poeta pisze i nawołuje człowieka do radości z życia.

23. Kochanowski radzi jak żyć („Jest kto, co wzgardziwszy te doczesne rzeczy” XIX ks. II) :
a) wzgardzić doczesne rzeczy
b) dbać o sławę
c) starać się by pozostało po nas dobre imię
d) myśleć godnie o sobie
e) udzielać się
f) wprowadzać dobre obyczaje
g) nie wdawać się w spory
h) przestrzegać prac ojczystych
i) walczyć do ostatnich sił

24. Kochanowski radzi jak żyć („Serce roście patrząc na te czasy II ks. I) :
a) cieszcie się
b) dostrzegajcie i doceniajcie piękno tkwiące w przyrodzie
c) bądźcie szczęśliwi
d) dostosuj swoje życie, aby było zgodne z naturą

25. Retoryka- to teoria i sztuka wymowy , oratorstwo. Od czasów starożytnych kształciła ona umiejętność publicznego przemawiania zaś najważniejszym zadaniem stojącym przed mówcą była zdolność przekonywania

26. Retoryka może działać na odbiorcę w trojaki sposób:
a) dydaktycznie (decore- uczyć)
b) estetycznie ( elektare- zachwycać)
c) emocjonalnie (mowere- poruszać)

27. Charakterystyka renesansowego twórcy(poety) na podst. Pieśni „ Niezwykłym i nie lada piórem opatrzony”:
a) niezwykły człowiek
b) dwoista natura (człowiek- łabędź)
c) pewny siebie, dumny ze swojej twórczości
d) światowa sława
e) „nie wszystek umrę”- zostaną po nic wybitne dzieła
f) stoicyzm
g) epikureizm
h) autorytetem był Horacy


28.Klasyczny:
a) będący utworem starożytnej kultury greckiej i rzymskiej, wiązane z t kulturą, odnoszący się do antyku, badający sztukę antyku np.,: filozofia klasyczna, klasyczna sztuka grecka i rzymska
b) charakterystyczny dla klasycyzmu- prądu stanowiącego nawrót do kultury antyku i naśladującego wzorce antyczne np.: klasyczna architektura
c) doskonały w swoim rodzaju, uznany za wzór, stanowiący normę, typowy np.: klasyczna piękność i klasyczny krój ubrania
d) zgodny z okr. Ideałem estetycznym ( wywodzącym się ze starożytność i opartym na harmonii i proporcji), idealny np.: klasyczna budowa świątyni, klasycznie piękne rysy twarzy

29. Cechy stylu klasycznego:
a) porządek- Świat jest uporządkowany, artysta powinien wiec dążyć do ładu w swoim dziele.
b) jasność i prostota- Zasady funkcjonowania świata są jasne i proste; podobnie powinno być skonstruowane dzieło sztuki.
c) harmonia- Tak jak wszystkie elementy świata wzajemnie się dopełniają, tworząc zgodna całość, tak wszystkie elementy dzieła sztuki powinny wywoływać wrażenie harmonii
d)synteza- Z pozoru działanie natury może wydawać się chaotyczne; artysta powinien dostrzec za światem zjawisk prawdziwy porządek. Dlatego klasyczny twórca, prezentując świat, dąży do syntezy i uproszczenia, wydobywa cechy istotne, odrzucając to, co przypadkowe i zmienne
d) uniwersalizm- Klasyczni twórcy wierzą w prawdy uniwersalne, ważne dla wszystkich. Dlatego dążą w swoich dziełach do formuł zrozumianych dla wszystkich co często wiąże się ze świadomych nawiązywaniem do tradycji. Jak napisał współczesny historyk literatury, "klasycyzm to głęboka radość powtarzania". Jeśli bowiem wypowiem swoją prawdę słowami jakiegoś dawnego twórcy, to staje się ona pewniejsza i prawdziwsza.

30. „Czego chcesz od nas Panie?” :
a) budowa : strofy czterowersowe, powtarzający się układ wersów, rymy parzyste
b) środki stylistyczne: pytania retoryczne, epitety, wykrzyknienia, personifikacja przyrody, anafora, brak przerzutni
c) Obraz świata przedstawionego w pieśni:
--liczne personifikacje podkreślające urodę przedstawionego świata
--wszystko jest w nim uporządkowane
--nie ma miejsca na przypadkowość , każdy element rzeczywistości ma w nim swoje miejsce
--świat ten jest doskonały, gdyż został stworzony dla człowieka
--panuje w nim bezpieczeństwo, człowiek nie musi się niczego obawiać
--jest on piękny i powabny
--natura jest bardzo hojna dla człowieka
--przypomina dzieło sztuki, ideał

d) Obraz Boga:
--jest to Bóg ponadwyznaniowy, nie jest Bogiem konkretnego Kościoła,. Lecz wszystkich ludzi, występuje wszędzie
--„Pan wszystkiego świata”
--opiekuńczy ojciec wszystkich ludzi
--hojny i pełen miłość
--zajęty tworzeniem, nie zapomniał nawet o najmniejszej roślinie czy zwierzęciu.

31.Tren- (z gr. Trenos- lament, pieśń żałobna, opłakiwanie) – gatunek poezji żałobnej, o dużym ładunku ekspresji, opiewający zasługi i zalety zmarłej osoby oraz wyrażający żal z powodu jej śmierci; ukształtowany w starożytności.

32. Budowa cyklu trenów:
a) Ekspositio- wyjawienie, wyjaśnienie przyczyny bólu
b) Laudatio- wyliczenie zasług zmarłego
c) Comploratio- opłakiwanie
d) Consolatio- powiezenie
e) Exhortacja- napominanie ,pouczenie

33. Tren IX – [„Kupić by cię, Mądrości...”] str. 69
a) bohater : Mądrości
b) Kochanoswkiprzywołuje stoicyzm
c) Pisz oe mądrości, któ®a powinna przynieść pokój wewnętrzny i równowagę
d) Początkowa chwała mądrości, jednak Kochanoswki dochodzi do wniosku ,że mądrość jest bezwartościowa
e) Storunek Kochanowskiego do mądrości jest negatywny, gdyz w momencie próby (śmierci córki) nie przynosi ona ukojenia
f) Środki stylistyczne: epitety, wykrzyknienia, przerzutnie, uosobienia, wyliczenia, apostrofa

34. Tren X- [„Orszulo moja wdzięczna...”]
a) bohater: Orszula (Urszulka)
b) figura stylistyczna polega na wyliczaniu miejsc w jakich Orszulka mogła znaleźć się po śmierci oraz pytaniach retorycznych
c) motywem jest topos „ubi sunt” różnica polega na tym ,ze w trenie Kochanowskiego wyliczane są miejsca natomiast w motywie „ubi sunt” są wyliczani ludzie
d) zwrot: „Gdzieśkoleiwek jest jeśliś jest...” dowodzi kryzysu Kochanowskiego
e) poeta, ojciec czuje zwątpienie, żal ,tęsknotę, rozpacz

35.Tren X- [„Fraszka cnota!...]
a) wizja świata- los człowieka zależy od fatum; pogarda ubóstwa
b) bohaterzy: cnota, mądrość, pobożność
c) stosunek do wartości: drwi ponieważ uważa on, że nie sprawdzają się w życiu
d) środki stylistyczne: apostrofa, przerzutnia, wykrzyknienia, anafora, epitet, pyt. retoryczne

36. Fraszka- dosłownie oznacza gałązkę, jako gatunek :: utwór krótki wierszowany, zawierający spostrzeżenia autora; w znaczeniu przenośnym: błahostka, drobnostka, rzecz o małej wadze

37. Styl- to sposób wyrażania myśli w mowie lub piśmie lub całokształt cech językowych charakteryzujący się sposobem mówienia i pisania jednego człowieka (styl indywidualny) tekst o tej samej funkcji społecznej lub teksty reprezentujące ten sam wizerunek artystyczny

38.Rodzje stylów:
a) styl przemówień: styl najbardziej zbliżony do języka artystycznego, najbardziej ozdobny, operuje kunsztowną budową zdań. Zawiera wyrazy, wyrażenia i zwroty nacechowane em0ocjonalnie.

b) styl urzędowy(kancelaryjny): Odmiana języka występująca w wypowiedziach związanych z działalnością administracyjną i prawną. Nadawcami wypowiedzi są instytucje, urzedy, ewentualnie osoby oficjalnie reprezentujące instytucję. Podstawowymi cechami stylu są: ~standardowość (ujęcie treści w formie punktów, i schematyzm w zakresie doboru słów),~precyzyjność (eliminowanie wieloznaczności słów), ~dyrektywność (liczne nakazy, zakazy, pozwolenia).

c) styl publicystyczny – dziennikarski:
To odmiana polszczyzny stosowana w mediach; w nim są formułowane informacje i komentarze prasowe, radiowe, telewizyjne.

d) styl naukowy: Odmiana języka stosowana w tekstach prezentujących wyniki prac badawczych. Dany styl funkcjonuje w dwóch odmianach: teoretyczno naukowej i popularnonaukowej.

e) styl artystyczny: styl literatury pięknej. Cechuje się występowaniem różnych środków językowych właściwych danej epoce (onomatopeje, porównania, metafory, epitety, rym, rytm), bogactwem słownictwa, środków obrazowania, obecności elementów innego stylu

39.MAKBET:
a) czas i miejsce akcji: Szkocja i Anglia ,ok. XI w
b) Bohaterowie:
Makbet – postać tytułowa. Jest wasalem i bliskim krewnym króla Dunkana. Dowodzi wojskiem królewskim w wojnie szkocko-norweskiej. Jego zamek znajduje się w Inverness. Mąż Lady Makbet.
Na początku Makbet jest bohaterem wojennym. Wyróżnia się walecznością, wiernością królowi. Jego uczynki są sprawiedliwe, mężne i godne naśladowania. Jest szlachetnym rycerzem, ceniącym przyjaźń Banka i służbę u króla
Kiedy dowiaduje się od wiedźm, że zostanie królem, rodzą się w nim niemoralne żądze – myśli o dokonaniu zbrodni na królu, aby przyspieszyć spełnienie się przepowiedni. Myśl o władzy, podsycana przez żonę, popycha Makbeta do zamordowania Dunkana. Wkrótce, jako król Szkocji, Makbet staje się tyranem. Rządzi bez skrupułów, zabija przyjaciela i rodzinę Makdufa - wiernego Dunkanowi lorda. Makbet ginie w walce z Makdufem, chcącym przywrócić tron prawowitemu następcy dawnego króla.

Lady Makbet – żona tytułowego bohatera. Kobieta ambitna, bezwzględna, opanowana. Ma ogromny wpływ na męża. W swej przebiegłości doskonale planuje zbrodnię i zacieranie jej śladów. Mimo swego uporu, pozornej twardości charakteru i braku sumienia – Lady Makbet popada w obłęd po dojściu Makbeta do władzy. Kobieta dzieli z mężem cierpkie owoce ich niemoralnych uczynków. Najprawdopodobniej popełnia samobójstwo.

Banko – przyjaciel Makbeta. Jest dowódcą wojsk Dunkana w wojnie szkocko-norweskiej. Podobnie jak Makbet, Banko zdobył sławę jako waleczny rycerz, dzięki któremu Szkocja wygrała z wrogiem. Postać szlachetna, prawdomówna, wierna ideałom, racjonalna. Czarownice przepowiadają mu, że zostanie ojcem królewskiego rodu. Banko przestrzega Makbeta przed złudnością przepowiedni wiedźm, próbuje logicznie analizować słowa wieszczek i zachowuje dystans do tych istot o niepewnych intencjach.
Banko podchodzi do przepowiedni wiedźm zupełnie inaczej niż Makbet. To z jego ust wypłynie opis dziwnych wieszczek, przypominających kobiety, nienaturalnie zniekształcone [w. 133-142]. Jest on więc bacznym obserwatorem. Chce zbadać, czy zjawy są prawdziwe, czy też może zostały wywołane przez trujące rośliny, które obaj mężczyźni mogli wcześniej spożyć. Przyjaciel głównego bohatera zauważa, że nie należy ufać słowom niepewnych istot. Jest więc człowiekiem twardo stojącym na ziemi.
W późniejszych scenach tragedii Banko daje dowody, że potrafi być przyjacielem, dochować tajemnicy. Nie zdradza Makbeta przed królem Dunkanem, który nie wie o przepowiedni wiedźm. Banko jest postacią neutralną w zagadkowej sytuacji między Makbetem a dworem zmarłego Dunkana. Lordowie zaczynają podejrzewać spisek, odsuwać się od Makbeta, natomiast Banko wydaje się pozostawać bezstronny. Banko ginie w napaści, zorganizowanej przez króla Makbeta, który był zazdrosny o losy przepowiedziane jego potomstwu

Dunkan – król Szkocji. Władca sprawiedliwy, mężny, doceniający starania poddanych w walce dla ojczyzny. Nagradza Makbeta tytułami w zamian za bohaterstwo na polu bitwy. Zdrajców ojczyzny karze śmiercią (przykład tana Kawdoru). Dunkan nie podejrzewa przemiany swego krewnego, Makbeta, i zatrzymuje się w Inverness, nieświadomy zasadzki na swe życie. Ginie z rąk Makbeta.

Makduf – lord szkocki. Postać wierna królowi Dunkanowi, jeden z pierwszych panów, który podejrzewa zdradę Makbeta. Jest zmuszony uciekać do Anglii i opuścić żonę i dzieci w swej posiadłości w Fajf. Jako niemowlę został wyjęty przez lekarzy z łona matki, zanim upłynęło dziewięć miesięcy. Fakt ten będzie przedmiotem jednej z wróżb, dotyczących śmierci Makbeta. Makduf zabije głównego bohatera w bitwie pod Dunzynan.

Lady Makduf – żona Makdufa. Dobra matka i wierna mężowi gospodyni, która nie rozumie polityki, nie miesza się w sprawy męża. Kobieta racjonalna, łatwowierna, nie rozumiejąca głębszych słów synka, który rozumie decyzję ojca i niebezpieczną sytuację polityczną w państwie. Lady Makduf, wahająca się, czy wierzyć przestrodze, nie zdąży uciec przed zbójcami i zginie wraz z dziećmi.

Malkolm i Donalbein – synowie króla Dunkana. Nie kierują się żądzą władzy, ale stosują raczej uniki w polityce, stawiając na wartość ich życia. Po morderstwie Dunkana podejrzewają spisek także przeciw sobie i uciekają z kraju. Z daleka obserwują tyrańskie rządy Makbeta. Gdy znajdują pomoc króla Anglii, ruszają przywrócić w ich ojczyźnie ład i spokój. Malkolm, jako starszy, przejmuje władzę. Zaprasza poddanych na koronację do Skony..Malkolm jest postacią drugoplanową, ale razem z Donalbeinem stanowi przeciwwagę postaci Makbeta. Malkolm i jego ojciec są typami władców sprawiedliwych, praworządnych, dążących do pokoju w państwie. Z tą postawą natomiast kontrastuje wizja władzy, którą reprezentuje Makbet-tyran.

Fleance – syn Banka. Chłopiec, który ucieka z zasadzki zastawionej w lesie na niego i ojca. Stanie się ogniwem spełnionej przepowiedni wiedźm, że potomstwo Banka będzie królami Szkocji.

Lennox, Rosse, Angus – panowie szkoccy. Chcą przywrócenia sprawiedliwości i prawości w Szkocji króla Makbeta. Dawniej wierni słudzy Dunkana i przyjaciele Makbeta...

Siward – hrabia Northumberland, dowódca wojsk angielskich, przybyłych pod Dunzynan na wojnę z królem-tyranem, Makbetem. W walkach zginie jego syn, Młody Siward.

Hekate – najważniejsza z czarownic, boginka wojny i zemsty. Służą jej wiedźmy, diabliki. Ona ma moc kontaktować się z Czartem. Hekate pojawia się wśród wiedźm i zapowiada koniec wielkości Makbeta, ponieważ ten nie wezwał jej pomocy w dzień morderstwa Dunkana. Hekate, gdy zwraca się do trzech czarownic, nazywa siebie mistrzynią [ich] czarów. Jest wściekła, bo wiedźmy postąpiły samowolnie, wciągając Makbeta w krąg zbrodni bez udziału Hekate. Poza tym klęska Makbeta będzie większa za jej udziałem, bo bohater chce uniknąć kary za swe czyny, nie wierzy we własną zgubę. Hekate mówi też, że zadufanie, same wiecie – największy wróg śmiertelnych w świecie.

Trzy wiedźmy – czarownice, które pojawiają się najpierw przed Makbetem i Bankiem, a później albo są same na scenie, albo z Makbetem. Przepowiadają przyszłość, ale zawsze mówią o niej za pomocą dwuznacznych zaklęć, strof rymowanych i pełnych metafor. Ich słowa są w stanie zawładnąć człowiekiem, jeśli ten od razu w nie uwierzy i naiwnie będzie się trzymać swojej jednej interpretacji wróżby.

c) problematyka:
--żądza władzy
--mechanizm władzy
--wiara w przepowiednie
--zbrodnia i kara
--wpływ magii na życie człowieka
--rola kobiety w dążeniu do władzy

d) droga Makbet do władzy:
--lojalny, waleczny rycerz
--wygrana bitwa
--spotkanie z wiedźmami i przepowiednia
--spełnieni części przepowiedni
--pokusa zdobycia władzy
--myśl o zabójstwie Malkolma
--okazja do zabicia Dunkana
--argumenty Lady Makbet
--kontrargumenty Makbeta: -obawy przed karą
-nie chciał utracić tego czego się dorobił
-chce zachować godność człowieka i kodeks rycerski
-zdawał obie sprawę ,że jedna zbrodnia pociąga kolejne
e)Makbet jako władca:
--mężny oraz odważny
--morderca
--zarozumiały
--siatka szpiegowska
--dbało pozory

f)Lady Makbet:
--drwi z męża
--wpływa na ambicje
--manipulacja i okrucieństwo
--zaprzeczenie kobiecej natury
--ironia tragiczna- nie zostaje królową
40. Makbet- jako dramat Szekspirowski:
a) zerwanie z zasadą 3 jedności:
-akcje oddziela czasem kilka tygodni lub lat
-wydarzenia rozgrywają się w wielu miejscach
-pojawiające się epizody nie mające bezpośr. Wpływu na rozwój akcji
b) brak chóru- wynikiem tego jest wieloznaczność bohaterów to oni komentują wydarzenia; autor nie narzuca czytelnikowi interpretacji utworu; zdynamizowanie przebiegu wydarzeń
c) zerwanie z zasadą decorum- wprowadzenie do słownictwa wyrazów potocznych czasem wulgarnych; śmierć jest ukazywana wprost( epatowania okrucieństwa)
d) zerwanie z zasadą jednością estetyk- sceny tragiczne przeplatają się z komicznymi
e) sceny zbiorowe np.: sceny batalistyczne, uczta, odwołanie Malkolma nowym królem Szkocji
f) wprowadzenie na scenę postaci fantastycznych np.: czarownice, duchy, wiedźmy, zjawy
g) pogłębienie psychologicznych wizerunków bohaterów:- bohaterowie wewnętrznie skomplikowani motywami, różnymi czynnikami nie podlegający jednoznacznej ocenie
h) budowa: wielość wątków, wielość konfliktów, zaskakujące zwroty akcji, kilka punktów kulminacyjnych, sceny wstrzyujące bieg wydarzeń(retardacja)

41 Reformacja – ruch religijny i społeczny, w XVI wieku mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był on natychmiastową reakcją na zjawiska, które miały miejsce w Kościele katolickim – w hierarchii kościelnej i w papiestwie. Podwaliny pod wystąpienie Marcina Lutra położyła działalność Jana Husa na początku XIV wieku – ruch husycki (husyci) odegrał ważną rolę w rozwoju reformacji.

42. Cnota– pozytywna cecha moralna, trwała możliwość przestrzegania zasad moralnych..Cnota uważana jest przez różne koncepcje etyczne za najwyższe dobro. Składające się na nią cechy charakterologiczne budują ideał moralny człowieka, są kryterium idealnego życia.
43. Epikureizm – kierunek filozoficzny zapoczątkowany w starożytności przez Epikura, kontynuowany także w czasach nowożytnych. Podobnie jak większość kierunków filozoficznych hellenizmu dla epikurejczyków najważniejszą dziedziną filozofii była etyka – uważali oni, że podstawowym zagadnieniem filozoficznym jest szczęście, które upatrywali w przyjemności.
44. Horacjanizm - stworzona przez rzymskiego poetę Horacego postawa wobec życia i moralności. Był on swoistym poszukiwaniem złotego środka poprzez połączenie dwóch antycznych filozofii życia: epikureizmu i stoicyzmu.
45. Petrarkizm,- tendencje literackie, zapoczątkowane w twórczości włoskiego poety wczesnego renesansu F. Petrarki, kształtujące ówczesny wzorzec poezji miłosnej.
46. Stoicyzm -to antyczna szkoła filozoficzna, zapoczątkowana w III wieku p.n.e. w Atenach, przez Zenona z Kition, doprowadzona do ostatecznej formy przez Chryzypa z Aten i kontynuowana przez kolejne 500 lat, aż do nastania ery chrześcijańskiej.Stoicyzm stworzył kompletny system filozoficzny, który w teorii bytu był monistyczny, zasadniczo materialistyczny i deterministyczny, a w teorii poznania skłaniał się ku empiryzmowi, ale najbardziej jest znany ze swojej części etycznej. Etyka stoicka, która większości ludzi kojarzy się ze słowem "stoicyzm" opiera się na zasadzie osiągania szczęścia przez wewnętrzną dyscyplinę moralną, sumienne spełnianie tych obowiązków, które spadają na nas naturalną koleją rzeczy, oraz odcięcia swoich emocji od zdarzeń zewnętrznych, czyli utrzymywania stanu spokojnego szczęścia niezależnie od zewnętrznych warunków.