Renesans

Renensans. Tym terminem historycy określają epokę trwającą od połowy XV do końca XVI stulecia. Wyraz ten pochodzi od łacińskiego "renatio" (poźniej francuskie "renaissance")- odrodzenie. Rzeczywiście, renesans to odrodzenie antyku, sztuki, nauki.

Za początek renesansu przyjmuje się umownie rok 1450. II połowa XV to gwałtowne zmiany na mapie świata. Upada Cesarstwo Bizantyjskie (1453), Hiszpanie zdobywają w 1492 Granadę, radzą sobie z Arabami. Zostają odkryte nowe lądy, szlaki handlowe. Magellan w latach 1519-1521 opływa pierwszy raz Ziemię. Coraz bardziej dynamicznie rozwija się handel i rzemiosło. Podnosi się poziom życia mieszczan. Średniowiecze - dla wielu jako epoka ciemnoty i zacofania - odchodzi. Rodzi się renesans.
W renesansie można wyróżnić dwa prądy:
1. Reformacja - to ruch religijno społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra (1483-1546). W 1517 Marcin Luter w Wittenberdze przedstawił 95 tez skierowanych przeciw sprzedaży odpustów. Reformatorzy oburzeni uprawiającymi synomię biskupami, hołdowaniem nepotyzmowi przez papieży, czynami rozwiązłych księży, lenistwem mnichów, a także bogactwami Kościoła, pragnęli w najszczerszy sposób zmienić Kościół.
Luter wyznawał zasadę usprawiedliwienia przez wiarę. Był przeciwnikiem celibatu księży i zakonom. Jedynie Chrzest i Komunia były uznawane przez Lutra.
Huldreich Zwingli (1484-1531) potępiał odpusty, odrzucił autorytet biskupów i uważał, że Eucharystia jest tylko symboliczną ceremonią.
Kolejnym reformatorem był Jan Kalwin. Zalecał surowy tryb życia, potępiał rozrywki, tańce, hazard i zabawy. Za złamanie tychże zasad groziły surowe kary. Uważał, że ludzkość jest z góry podzielona na potępionych i wybranych. Był zwolennikiem kościoła demokratycznego i taniego.
Henryk VIII z kolei pragnał oderwać Kościół w Anglii od Rzymu. Przyczyną była odmowa papieża na prośbę króla o rozwód z żoną, która nie mogła mu dać syna. Stał się głową Kościoła w Anglii. Poddanych, którzy odmówili przyjęcia nowej wiary, zabijano jako zdrajców (np. Thomasa Mora, kard. Johna Fishera)
Odpowiedzią kościoła na reformację była kotrreformacja. (jezuici, inkwizycja, sobór trydencki 1545-1547, 1551-1552, 1562-1563)

2. Humanizm (od łacińskiego 'humanus' - ludzki ) - światopogląd renesansowy, który człowieka stawiał na pierwszym miejscu. Jego uczucia, emocje, ciało, czyny były obiektem rozważań humanistów. Byli zainteresowani sobą, poznawali człowieka. Humanista to człowiek wykształcony, znający języki, literaturę antyczną. Antropocentryzm - człowiek jest w centrum. To pojecie ściśle wiąże się z humanizmem.
Renesans w architekturze:
Architekci szukali idealnych proporcji. Harmonia, prostota, umiar - to najważniejsze cechy budowli renesansowych. Dachy były zazwyczaj spadziste, ozdobine attykami, sklepienia stiukami, a ściany freskami. Odrodzeniowe dziedzińce były ozdobione arkadami. Dużą rolę odgrywała także perspektywa. Najwybitniejszymi architektami tego okresy byli m.in.: Donato Bramante (zaprojektował Bazylikę św. Piotra), Bernardo Morando (zaprojektował Zamość), Filipo Brunollschi (twórca m. in. kopuły katedry we Florencji)

Renesans - Odrodzenie ideałów antyku. Harmonia i umiar, antropocentryzm (człowiek w centrum zainteresowań), humanizm, reformacja (rozbicie uniwersalizmu jednej religii w Europie). Odkrycia geograficzne - zwrot ku wartościom doczesnym. Rozwój sztuk według ideałów klasycznych, ideał człowieka wszechstronnie wykształconego: uczonego - artysty.
Samo słowo renesans pochodzi z języka francuskiego. Renaissance dosłownie znaczy "odrodzenie", stąd w języku polskim funkcjonują dwa terminy określające tę epokę. Z jednej strony chodzi o odrodzenie się ludzkości, osiągnięcie wyższego poziomu jej rozwoju, z drugiej o programowe nawiązywanie do przeszłości, zwłaszcza kultury i sztuki antyku..
: We Włoszech, kolebce renesansu, epoka ta rozpoczęła się już w wieku XIV, a jej schyłek przypada na wiek XVI. W Polsce trudno jest wyznaczyć dokładne daty graniczne. Zazwyczaj epokę tę zamyka się w latach 1543(ukazanie się drukiem "Krótkiej rozprawy" M. Reja) ), jednak umowną datą graniczną kończącą renesans jest rok 1620.
• Na swoje księgi” - fraszka programowa. Autor bagatelizuje znaczenie swoich utworów („Nie dbają papiery/ O przemożne bohatery”) i wskazuje źródło ich tematów („Ale pieśni, ale żarty/ Zwykły zbierać moje karty”) - radość warunkiem ludzkiego szczęścia.
Wiersz ciągły (niestroficzny); ośmiozgłoskowe wersy.
• „Do fraszek” - pochwała wartości fraszek („Fraszki nieprzepłacone, wdzięczne...”), które choć pozornie drobne i błahe, stały się dla twórcy istotną formą wypowiedzi poetyckiej. Nawiązania do antyku (Fortuna, labirynt, nic Ariadny, Centaur, Dedal).
• „Do Mikołaja Firleja” - żartobliwe uzasadnienie frywolności fraszek; program poetycki („ ...bo ma być stateczny/ Sam poeta; rym czasem ujdzie i wszeteczny”)

Medalik7

ANTROPOCENTRYZM - (gr. Anthropos - człowiek) jest to pogląd zakładający, że człowiek stanowi centrum wszechświata i że celem wszechświata jest jego dobro.
HUMANIZM - (łac. Humanista-człowieczeństwo, ludzkość) prąd umysłowy wyrażający zainteresowanie sprawami człowieka i otaczającą go rzeczywistością, oraz troskę o jego potrzeby, szczęście, godność i swobodny rozwój, wierzący w nieograniczone możliwości ludzkiego rozumu, zachęcający do poszukiwania mądrości. Hasłem humanizmu stało się słynne zdanie Terencjusza: "Człowiekiem jestem i nic co ludzkie, nie jest mi obce."
Epikurejczycy kierowali uwagę ku sprawom doczesnym, zachwycali się światem jako doskonałym dziełem Boga, chcieli żyć zgodnie za nakazami natury (zgodnie z hasłem carpe diem-chwytaj dzień, nie marnuj mijających chwil, ciesz się chwilą).
REFORMACJA - Ruch religijny rozwijający się w wieku XVI, skierowany przeciwko Kościołowi katolickiemu, jego dogmatyzmowi i zeświecczeniu duchowieństwa;
doprowadził do powstania nowych, niezależnych od papieża wyznań i Kościołów protestanckich (luteranizm, kalwinizm, anglikanizm).
Początkiem reformacji było wystąpienie teologa i wykładowcy uniwersyteckiego Marcina Lutra, który 31 X 1517 roku w Wittenberdze na drzwiach kościoła przybił manifest z 95 tezami-piętnował w nich demoralizację wyższego i niższego kleru, gromiąc go za handel odpustami (tzn. odpuszczaniem kary za grzech za pieniądze).
STOICYZM - poszukiwanie ładu i harmonii życia
PIEŚŃ-najstarszy i najbardziej rozpowszechniony gatunek poezji lirycznej, u swych źródeł związany z muzyką.
FRASZKA - (z wł. Frasca, czyli gałązka, w sensie przenośnym drobiazg, żart, bagatela, figielek); drobny utwór poetycki, zwykle o charakterze żartobliwym, zręcznie ułożony, oparty na dowcipnym pomyśle, np. "Fraszki" J. Kochanowskiego.