Japonia - państwo XIX wieku

W ciągu niespełna pół wieku Japonia z państwa znajdującego się w całkowitej izolacji od świata zmieniła się w naród o silnej pozycji międzynarodowej. Podczas niezwykle długiego odizolowania Japonia miała blokowane porty, co wiązało się z zamknięciem kontaktów handlowych, a także obce kraje nie miały wpływu na jej kulturę. Jak wiele innych krajów Japonia nie znalazła się w zależności kolonialnej. Utrudnieniami była: kultura i religia - szintoizm, własny język oraz wyspiarskie położenie, a to znacznie utrudniało kolonizację. Przed reformami jakie zostały wprowadzone, w państwie funkcjonował feudalny układ rządów. Mimo że w Japonii formalnym władcą był cesarz, odsunięto go od władzy. Natomiast państwem rządził szogun czyli naczelny wódz armii Japońskiej sprawujący faktyczną władzę w kraju rządzonym nominalnie przez cesarza. Cywilizacja japońska dostrzegała boską władzę cesarską, czego nakazywały ściśle przestrzegane obrzędy i obyczaje. Ważną rolę odgrywała tutaj edukacja. Ogromna część społeczeństwa była wykształcona, w połowie XIX wieku aż 40% ludności umiało czytać. W odróżnieniu od innych państw Dalekiego Wschodu poświęcano tutaj wiele uwagi nauczaniu. Wielu inteligentnych Japończyków zdawało sobie sprawę ze złej sytuacji w państwie i widziała jej przyczyny, dlatego dążono do reform, które poprawiłyby położenie Japonii.

Jedną z pierwszych zmian wprowadzonych w życie było odblokowanie portów. W lipcu 1853 do zatoki Uraga wpłynął komodor Mathew Galbraith Perry, który przybył na tereny państwa wschodnio-azjatyckiego w imieniu USA. Władze Stanów Zjednoczonych zażądały od narodu japońskiego nawiązania stosunków handlowych. Japończycy obawiając się amerykańskiego ataku, otworzyli dwa porty dla handlu ze Stanami Zjednoczonymi (1854 r.). Następnie zawarto traktaty handlowe z innymi mocarstwami takimi jak: Francja, Wielka Brytania, Portugalia, Holandia i Rosja. W związku z tym Japonia została zmuszona do otwarcia się na świat. Wtargnięcie obcych spowodowało przełom, gdyż Japończycy zrozumieli potrzebę wzmocnienia pozycji państwa. Poznanie kultury europejskiej zachęciło wykształconych Japończyków do unowocześnienie swego państwa i wprowadzenia reform. Część z nich widziała opóźnienia w rozwoju gospodarczym swego narodu w stosunku do innych państw. Aby je przerwać w porozumieniu z cesarzem zawiązali spisek. W styczniu 1868 procesarscy powstańcy zdobyli pałac w Edo, zmuszając do zrzeczenia się rządów ostatniego szoguna - Yoshinobu Tokugawę. Wtedy obalono władzę szoguna i przywrócono bezpośrednie rządy cesarza. W tym czasie w Japonii nastąpiła stopniowa europeizacja. Zaczęto stosować nowe osiągnięcia techniczne i naukowe sprowadzone z tamtych stron. Japończycy nie zapomnieli jednak o pielęgnowaniu tradycji i kultury. Dalej szintoizm odgrywał równie wielką rolę jak przed zmianami. Po tych wydarzeniach nastąpił okres reform i absolutyzmu zwany ?okresem Meiji? czyli oświecenia. Rządy cesarza Mutsuhito łączyły się z reorganizacją w niemal wszystkich dziedzinach życia. Należała od nich zmiana dotycząca przeniesienia stolicy z Kioto do Yedo (Tokio). Niestety sytuacja chłopów nie uległa polepszeniu, dalej nie mogli oni opuszczać swoich wiosek, żyli w ubogich chatach i nosili jednolitą odzież przepisaną przez władze. Mieli ogromne obowiązki i obarczały ich ciężary feudalne. Popadali w coraz większe długi, za co lichwiarze odbierali im ziemię. W niektórych regionach wiejskich powstawały manufaktury i inne unowocześnione miejsca pracy, w których znajdowali zatrudnienie bezrolni chłopi. Podobnie trudną sytuacje mieli samurajowie ponieważ, kodeks zakazywał im podejmowania pracy zarobkowej. Ponadto wprowadzono reformę rolną, według której, ziemia była własnością cesarza, ale można ją było od niego odkupić lub wydzierżawić. W wyniku tego własność ziemską posiadali tylko najbogatsi. Z każdej posiadłości pobierano podatek wynoszący 1/3 jej wartości. Zlikwidowano majątki samurajów, książąt i kościoła, potwierdzając prawo własności chłopów. Aby zjednoczyć państwo, zniesiono uprzywilejowaną pozycję szogunów, zniesiona została autonomia feudalnych księstw oraz zmniejszono rangę i wpływy samurajów. Podzielone dotychczas japońskie społeczeństwo zrównano pod prawnym względem. W tym stuleciu technika rolnictwa japońskiego zmieniała się na lepsze, kultura rolna stawała się bardziej intensywna. Rozszerzenie produkcji surowców wiązało się z zapotrzebowaniem na nie ze strony przemysłu i miast. W XIX wieku rozwiną się także przemysł. Pracował opierając się na zagranicznych, importowanych surowcach. Rynek wewnętrzny nie był chłonny, ponieważ ludność była uboga, a stopa życiowa większości ludności bardzo niska. Dla gospodarki krajowej niezbędne były zarówno zagraniczne źródła surowców, jaki i zagraniczne rynki zbytu. Okoliczności zewnętrzne bardzo sprzyjały tej sytuacji, ponieważ olbrzymie Chiny były bezsilne, a Korea jako ich lennik była pożądanym terenem eksploatacji, gdyż posiadała złoża rudy żelaza i miedzi. W wyniku tego wybuchła wojna między Japonią a Chinami w 1894 roku. W skutkach Chiny musiały uznać niepodległość Korei i odstąpić Japonii Formozę (Tajwan). Większość dochodów z rolnictwa przeznaczano na rozwój przemysłu i sprowadzenie nowoczesnych technologii oraz na budowę fabryki. Znaczenie gospodarcze Japonii powoli rosło, a wraz z nią rosło jej znaczenie międzynarodowe. Z kraju, który był głównie podmiotem ekspansji handlowej innych państw, teraz sama stała się jednym z nich. W 1872 roku otwarto w Japonii pierwszą linię kolejową - łączyła ona Tokio z Yokohamą. Powstawały też kopalnie węgla, złota i rud metali. Otwierano także fabryki amunicji i broni, czy odlewnie. W 1871 r. zaczęła działać poczta, a w Yokohamie pojawiły się pierwsze latarnie gazowe. Od 1872 r. w Japonii działał telegraf. W tym też roku Japończycy zaczęli stosować kalendarz gregoriański. Dobrze rozwijała się również bankowość. Była ona niezbędna przy tak szybkim wzroście gospodarczym. Ułatwiło to podporządkowanie finansów kraju. W tym samym czasie wprowadzono także reformy dotyczące powszechnego nauczania. Programy szkolnictwa opierały się na naukach europejskich. Mimo wszystko nadal przykładano do edukacji wielką wagę. W 1877 roku utworzono uniwersytet w Tokio. W 1890 roku wydano dekret o wychowaniu młodzieży. Zalecał on wpajanie młodym Japończykom wartości wynikające z religii narodowej. Reformując i modernizując naród starano się chronić tradycyjne obyczaje i religię narodową. A także zachowano posłuszeństwo i poszanowanie władz cesarskich oraz rodziców, zdolność do poświęcania się dla swojego narodu i cesarza. Te zasady wpajano Japończykom już od dzieciństwa.
Dużo wysiłku wkładano w rozbudowę siły obronnej kraju, aby nie dopuścić do ingerencji obcych mocarstw w życie polityczne i ekonomiczne kraju. Przeprowadzono reformę podatkową i przystąpiono do organizacji nowoczesnej armii. Wojsko stało się silne i zorganizowane. Unowocześniono je wzorując się na oddziałach pruskich. Wprowadzono również powszechny pobór do wojska obowiązujący w całym kraju. Oprócz armii rozbudowano przede wszystkim marynarkę wojenną. Niezbędna stała się także reorganizacja ustroju Japonii. Okres Meiji charakteryzujący się intensywną modernizacją, przyczynił się do wprowadzenia nowego podziału administracyjnego, likwidując przy tym dawny podział na klasy. Zniesiono przywileje książąt i samurajów, wprowadzono równość wszystkich obywateli. Niezadowoleni z utraty przywilejów samuraje wielokrotnie występowali zbrojnie (do 1877). W roku 1885 w Japonii po raz pierwszy został utworzony gabinet rządowy na wzór europejski. W 1888 r. utworzono Tajną Radę, która miała zająć się opracowaniem projektu konstytucji. Rok później w 1889 ustanowiono nową konstytucję, która wprowadziła ustrój monarchii konstytucyjnej. Nie naruszała ona władzy cesarskiej. Według niej osoba cesarza uznana została za świętą i nienaruszalną, a także władzę ustawodawczą sprawować miał dwuizbowy parlament, składający się z Izby Parów (Kizokuin) i Izby Reprezentantów (Sh?giin). W kraju obowiązywał system rządów parlamentarnych, a pierwsze wybory odbyły się w 1890 roku według zasad nowej konstytucji - zwycięstwo w nich uzyskali liberałowie. Była ona wzorowana na europejskich ustawach zasadniczych. Przy wielu innych reformach cesarz także korzystał z wzorców zapożyczonych z Europy. Cesarzowi, który stał się monarchą absolutnym podlegały organy władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej. W państwie wprowadzono także europejski system prawny i dyplomatyczny.
Japończycy próbowali zmodernizować swój kraj również na płaszczyźnie kulturalnej. Na ich narodowy język japoński przetłumaczono wiele znanych zachodnich dzieł literackich i prac naukowych. Japonia stała się krajem dążącym do wzrostu terytorialnego. Posiadając dobrze zorganizowaną i uzbrojoną armię nie było to dla niej problemem. Ten czas to dominacja sztuki europejskiej ze wszystkimi jej stylami.

Pod koniec XIX wieku Japonia wkroczyła na arenę międzynarodową. Stała się państwem o istotnym znaczeniu politycznymi kapitalistycznym. Dokonała tego w ciągu niespełna pół wieku. Dążono do uczynienia z niej silnego, nowoczesnego kraju i udało się. Mając silną armię włączyła się od rywalizacji o wpływy na Dalekim Wschodzie, głosząc hasło: ?Azja dla Azjatów?. Japonia w tym okresie prowadziła agresywną politykę. Wywoływała konflikty zbrojne, a także atakowała bez wypowiedzenia wojny. Japonia odnosiła zwycięstwa i powiększała swoją autonomię podbijając inne państwa. W tym okresie państwo japońskie stało się groźnym przeciwnikiem. Inne kraje obawiały się ataku z jej strony. Nim jednak Japonia przystąpiła do podbojów, przeprowadziła szereg reform wewnętrznych unowocześniających państwo. Przyniosło to wielkie zyski dla państwa japońskiego.