Chiny na przełomie XIX I XX wieku

W pierwszej połowie XIX w. Chiny podobnie jak Japonia były państwem zamkniętym dla obcokrajowców, co było sprzeczne z dążeniami mocarstw europejskich do uzyskania wpływów ekonomicznych w tym państwie.

Najbardziej zainteresowana Chinami była Anglia, która powadziła z nimi ograniczony handel przez jedyny otwarty dla niej port – Kanton oraz rozwijała nielegalnie sprowadzony do Chin opium. Na tym tle doszło w latach 1840-1842 do konfliktu zbrojnego, nazywanego wojną opiumową.

W wojnie tej Chiny poniosły klęskę i musiały:
- oddać Anglii Hongkong
- otworzyć dla niej pięć portów
- zapłacić kontrybucję

Uzyskane tą drogą możliwości rozwoju handlu spowodowały wymuszenie na Chinach podobnych ustępstw przez Francję, Niemcy, Rosję, a w dalszej kolejności przez Stany Zjednoczone i Japonię. W Chinach powstały przedstawicielstwa handlowe różnych państw.

Sprawująca w tym czasie władzę w Chinach dynastia mandżurska, uważana za obcą , nie miała autorytetu.

W krajach narastało niezadowolenie. W 1861 roku wybuchło największe w wielu powstanie żyjących w skrajnej nędzy chłopów – tajpingów. Stłumienie powstania wymagało pomocy armii obcych, które wykorzystywały tę sytuację do wymuszenia zbrojnie lub tartakami nowych ustępstw handlowych i terytorialnych.

Rosły w Chinach wpływy Rosji, która:
- uzyskała zgodę na budowanie linii kolejowej przez Mandżurię do Władywostoku;
- wydzierżawiła półwysep Liaotung i Port Artur; co zaogniło jej stosunki z Japonią.

Polityka stopniowego dzielenia i grabienia ziem chińskich przez wielkie mocarstwa spowodowała wybuch trwającego w latach 1899 – 1901, skierowanego przeciwko cudzoziemcom, powstania bokserów. Nazwa tego powstania pochodziła od powstałej w prowincji Szantung tajnej organizacji i zarazem sekty chrześcijańskiej Wielkich Pięści.

Powstańcy zajęli Pekin, gdzie w dzielnicy dyplomatycznej doszło do krwawych rzezi. Powstanie bokserów zostało stłumione w wyniku interwencji armii wielu państw zainteresowanych wpływami w Chinach.

Pod koniec XIX wieku powstał w Chinach ruch rewolucyjno-demokratyczny, na czele którego stał Sun-Jat-Sen.
Utworzona w 1905 roku Liga Związkowa przyjęła program oparty na trzech zasadach:
- obalenie dynastii mandżurskiej;
- ustanowienie republiki;
- przyznanie chłopom prawa do ziem;

Nie zlikwidowało to zależności Chin od wielkich mocarstw, chociaż państwo formalnie było niepodległe.