Budżet państwa

Budżet państwa ? to plan będący podstawą prowadzenia gospodarki finansowej państwa, obejmujący szczegółowe zestawienie dochodów i wydatków, oraz przychodów i rozchodów, obejmujący wydatki organów państwowych, administracji rządowej, który musi być corocznie uchwalany przez sejm w formie ustawy budżetowej.
Cechy budżetu państwa:
1. jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań (funkcji państwa);
2. gromadzenie środków budżetowych odbywa się - z reguły - w sposób przymusowy
3. szczególna rola budżetu w funkcjonowaniu państwa;
4. procesy gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują zasady ustrojowo-konstytucyjne; najogólniej chodzi o zakres uprawnień władzy ustawodawczej i wykonawczej w określaniu źródeł, wysokości i rodzajów dochodów oraz kierunków wydatków
5. procesy gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie zawsze mają charakter nie tylko ekonomiczny, lecz także społeczny
6. dochody budżetowe powstają na skutek definitywnego przejęcia ich przez państwo od różnych podmiotów; oznacza to, że dochody budżetowe gromadzone w budżecie są bezzwrotne;
7. budżet państwa dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przyszłości, stąd też zawsze jest planem dochodów i wydatków państwa na z góry ustalony czas;
8. budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja, polegająca na nadaniu rygorów prawnych wydatkom budżetowym;
9. wiązanie dochodów i wydatków budżetowych z działalnością państwa w zamkniętym okresie oznacza, że w istocie budżet państwa tworzą strumienie dochodów i strumienie wydatków;
10. strumieniowy charakter budżetu oznacza, z reguły, konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów, jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem okresu budżetowego;
11. budżet państwa nie może być wystarczającą podstawą oceny finansowej działalności państwa.
Funkcje budżetu państwa:
1. redystrybucyjna ? polega zatem na regulowaniu dochodów podstawowych kategorii podmiotów występujących w gospodarce narodowej. Zewnętrznym wyrazem redystrybucyjnej działalności budżetu jest gromadzenie dochodów, głównie w postaci podatków, od podmiotów gospodarujących i przeznaczanie ich na rzecz tych podmiotów, które albo w ogóle nie osiągają dochodów, albo osiągają je, ale w stopniu nie wystarczającym na ich potrzeby (np. szkoły, szpitale, jednostki administracji publicznej).
2. alokacyjna ? w pełni pokrywa się z funkcją redystrybucyjną. Zagospodarowanie czynników produkcji w różnej działalności gospodarczej w taki sposób, aby w przyszłości, aby w przyszłości uzyskać jak najwyższy dochód.
3. stabilizacyjna ? (wyrównawczą) polega na wykorzystaniu go jako narzędzia państwa w celu łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego oraz zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarki kapitalistycznej.
4. fiskalna ? polega na przejmowaniu na rzecz państwa dochodów. Przejmowanie dochodów budżetowych wiąże się z prowadzeniem przez państwo rozmaitej działalności związanej z funkcjami państwa., między funkcją redystrybucyjną a funkcją fiskalną zachodzą różnice co do zakresu, polegające na tym, że funkcja fiskalna budżetu dotyczy tylko jego strony dochodowej, a funkcja redystrybucyjna dotyczy zarówno dochodów, jak i wydatków budżetowych, przy czym główny akcent położony jest na stronę wydatkową.
5. ustrojowa ? w pewnym sensie budżet państwa jest atrybutem władzy, określa ustrój państwa. Jeśli budżet nie zostanie uchwalony może to doprowadzić do destabilizacji politycznej (rozwiązanie parlamentu).
6. demokratyczna ? pobudzanie zainteresowania i angażowania społeczeństwa do opracowywania i wykonywania budżetu (żeby organizacje społeczne włączały się do konstruowania budżetu, miały wpływ na wytyczne, które są formułowane w budżecie państwa).
7. kontrolna ? polega na wykorzystywaniu procesów i zjawisk pieniężnych do obserwacji oraz analizy zjawisk i procesów rzeczowych. Funkcja kontrolna budżetu może polegać na analizie przyczyn(rzeczowych) niewykonania budżetu po stronie dochodów lub wydatków, w kwotach globalnych lub w pozycjach szczegółowych, co oznacza, że pewna część zadań publicznych nie jest realizowana.
8. bodźcowa ? jej istotę można sprowadzić do pozytywnego zachowania się podmiotów wobec stosowanych przez państwo instrumentów budżetowych, zwłaszcza w zakresie ciężarów podatkowych. Bodźcowanie pozytywne ma miejsce jeśli rząd będzie zmniejszał opodatkowanie i opłaty obowiązkowe a zwiększał wydatki publiczne; bodźcowanie negatywne, gdy obciążenia podatkowe zwiększają się.
9. planowania
10. prawna
11. kredytowa ? budżetu sprowadza się do ustalenia, czy państwo ma zdolność kredytową.
12. administracyjna ? jest ściśle związana z funkcją koordynacyjną.
13. koordynacyjna ? koordynowanie działalności całego sektora publicznego przez budżet państwa.
Zasady budżetu państwa:
1. zasada równowagi ? chodzi o to, że możemy wydatkować tyle, ile mamy zgromadzonych środków, wydatki nie mogą przewyższać dochodów.
2. zasada powszechności (zupełności) ? w budżecie uwzględnia się wszystkie dochody i wydatki.
3. zasada jedności ? wymaga obejmowania dochodów i wydatków tylko jednym budżetem( w jednym zestawieniu). Przychody państwa winny być przeznaczone na pokrycie całości wydatków. W ramach tej zasady wyróżnia się tzw. jedność formalną i materialną. Jedność formalną uzyskuje się dzięki budowie zbiorczego budżetu państwa obejmującego budżet władz centralnych i budżet władz samorządowych. Jedność materialna głosi, że suma dochodów powinna być przeznaczona na pokrycie całości wydatków budżetowych bez celowego wiązania niektórych wydatków z określonymi dochodami budżetowymi.
4. zasada jawności ? budżet państwa i zawarte w nim informacje nie mogą być tajne, projekt budżetu musi być jawny.
5. zasada przejrzystości ? zawarte w nim informacje muszą być tak skonstruowane, żeby można było się zorientować jakie są tendencje zmian w polityce społeczno-gospodarczej rządu.
6. zasada realności ? budżet musi być tak skonstruowany, aby był możliwy do wykonania.
7. zasada gospodarności ? środkami publicznymi należy gospodarować w sposób oszczędny.
8. zasada jednoroczności ? budżet jest planowany, projektowany i uchwalany na jeden rok.
9. zasada uprzedniości ? projekt budżetu państwa powinien być zaproponowany jeszcze przed rokiem budżetowym.
10. zasada operatywności ? budżet powinien być opracowany w układzie, który umożliwiłby ścisłe ustalenie, które podmioty są odpowiedzialne za wykonanie poszczególnych zadań budżetowych i jakie środki otrzymują na sfinansowanie tych zadań.
11. zasada polityczności ? na kształtowanie budżetu i poprawki w nim mają wpływ siły polityczne zgromadzone w parlamencie.
12. zasada szczegółowości - postukuje by budżet był sporządzany przy max uszczegółowieniem źródeł dochodów, oraz celów na które dochody będą wydatkowane.

Dochody - wpływy z podatków opłat ceł, wpłat z zysku z przedsiębiorstw państwowych, jednoosobowych spółek skarbu państwa
Wydatki - realizacja zadań organów państwowych: sąd, prokuratura, subwencje, dotacje do jednostek samorządu terytorialnego i innych podmiotów, obsługa długu publicznego tj. odsetki, dyskonta, prowizję.
Przychody ? wpływy ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych zaciągniętych pożyczek i kredytów prywatyzacji majątku skarbu państwa.
Rozchody ? spłata otrzymanych pożyczek i pokrycie deficytu budżetowego.
Dochody i wydatki mają charakter bezzwrotny, natomiast przychody i rozchody mają charakter zwrotny.
Dług ? stanowi pieniężne zobowiązanie danego podmiotu do zapłaty tego długu w określonych ratach i terminach z określonym oprocentowaniem.
Dług publiczny ? to skutek zobowiązań państwa powstałych wyniku zaciągniętych bezpośrednich kredytów i pożyczek, emisji papierów wartościowych oraz nieregulowania przez jednostki sektora publicznego wymaganych zobowiązań.
Deficyt budżetowy - występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj państwa) są wyższe niż jej dochody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa.
Budżety większości państw świata zakładają deficyt rzędu paru procent (jednak rzadko powyżej 5% PKB).
Równowaga budżetowa ? taki stan budżetu, że wydatki równają się dochodom