Edukacja zdrowotna - co to jest zdrowie?

Co to jest zdrowie? Modele zdrowia:
-biomedyczny
-socjomedyczny
-socjoekologiczny
-psychologiczny
-patogenetyczna koncepcja zdrowia
-salutogenetyczna koncepcja zdrowia
Holistyczne ujęcie zdrowia wg Woynarskiej:-to nie tylko brak choroby i niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego, społecznego i duchowego.
W jego obrębie wyróżnia się następujące wymiary zdrowia:
-zdrowie fizyczne-prawidłowe funkcjonowanie organizmu, jego układów i narządów
-zdrowie psychiczne-a w jego obrębie:
*zdrowie emocjonalne-zdolność do rozpoznawania uczuć, wyrażania ich w odpowiedni sposób, umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciem, lękiem, depresją, agresją
*zdrowie umysłowe-zdolność do logicnego, jasnego myślenia
-zdrowie społeczne-zdolność do nawiązywania, podtrzymywania i rozwijania prawidłowych relacji z innymi ludźmi
-zdrowie duchowe-u niektórych ludzi związane z wierzeniami i praktykami religijnymi, u innych osobiste ?credo?, zbiór zasad, zachowań i sposobów osiągania wewnętrznego spokoju i równowagi
Definicja zdrowia wg WHO
Samopoczucie- Psyche(wymiar psychiczny)- Soma(wymiar fizyczny)- Polis(wymiar społeczny)
1. Model zdrowia ?albo-albo?-polis albo soma albo psyche = zdrowie
2. Addetywny model zdrowia- polis soma psyche = zdrowie
3. Całościowy (holistyczny) statyczny model zdrowia (zdrowie się ma)

4. Całościowy (holistyczny) dynamiczny model zdrowia (zdrowie się osiąga, stale się ku niemu dąży)
SALUTOGENETYCZNE UJĘCIE ZDROWIA
zdrowie<----->choroba jako kontinuum
Pojęcie zdrowia:
-jako wartość-dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje cele i aspiracje oraz potrzeby osiągnięcia satysfakcji, a także zmieniać środowisko i radzić sobie z nim (wartość autoteliczna i instrumentalna)
-jako zasób (bogactwo)-gwarantuje rozwój społeczny i ekonomiczny , gdyż tylko zdrowe społeczeństwa mogą tworzyć dobra materialne i kulturowe, rozwijać się, tworzyć, osiągać odpowiednią jakość życia
-jako środek-do osiągania lepszej jakości życia
Wartość autoteliczna-wartość sama w sobie np. miłość, ojczyzna, wartość uroczysta
Zdrowie publiczne-to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużenia życia i promocji zdrowia przez zorganizowane wysiłki społeczeństwa.
Nowe zdrowie publiczne-jest całościowym podejściem do ochrony i promowania zdrowia jednostki i społeczności, opartym o wzajemne kompensujące się przedsięwzięciasłużb zapobiegawczych, zorientowanych na tworzenie warunków sanitarnych, środowiskowych oraz promujących zdrowie osób i zbiorowości, skoordynowanych z odpowiednimi świadczeniami zakładów opieki medycznej prowadzących leczenie, rehabilitację oraz opiekę długoterminową. Kiedy mówimy o zdrowiu jako instrumencie do osiągnięcia czegoś mówimy o funkcjonalnej koncepcji zdrowia; charakterystyczne dla socjomedycznej koncepcji zdrowia jest to że mamy się o nie troszczyć. Parsons był prekursorem koncepcji; stan organizmu który jest warunkiem optymalnego wywiązywania się z zadań i ról społecznych wyznaczonych przez proces socjalizacji; wg niej choroba jest stanem dewiacji fizykalnej i społecznej ponieważ uniemożliwia wykonanie obowiązków narzuconych społecznie, choroba uprawomocnia do nic nie robienia.
WSKAŹNIKI ZDROWIA I CHOROBY:
-pozytywne oznaki zdrowia-energia, wigor, osobista wydajność, optymistyczny styl wyjaśniania (uda mi się, dam radę), wolne starzenię się, sprawność fizyczna, wysoka odporność na zakarzenia, zdrowy wygląd, witalność seksualna, pozytywny stosunek do zdrowia (lubię być zdrowy, działam dla zdrowia)
SAMOPOCZUCIE-inaczej dobrostan psychiczny-poznawcza i emocjonalna ocena własnego życia, w której notuje się wysoki poziom zadowolenia z życia i spełnienia, przewagę pozytywnych doświadczeń i przyjemnych emocji i niski poziom negatywnych nastrojów(Czapiński)
Podstawy rozwoju nauki o dobrostanie psychicznym:
-rozwój społeczny-dobre życie to coś więcej niż biologiczne przetrwanie
-rozwój materialny-wysoka jakość życia to coś więcej niż dobrobyt ekonomiczny
-demokratyzacja życia-i wzrost szacunku dla osobistych myśli i uczuć ludzi, którzy mają prawo do własnych opinii, sądów, przekonań i chcą sami oceniać swoje życie
-narastające tendencje indywidualistyczne, zainteresowanie ?JA?osobistymi uczuciami, przeżyciami, potrzebami
Od czego zależy poczucie szczęścia i zadowolenia z życia?
-od czynników sytuacyjnych-poziom zadowolenia nie jest czymś stałym i niezmiennym-szczęśliwym się bywa-biorąc pod uwagę aktualne wydarzenia i informacje
-od osobistych strategii poszukiwania informacji-niektórzy szukają ich w pozytywnych aspektach własego życia, inni w tych sferach gdzie napotykają problemy
-od aktualnego nastroju
-od przekonań na temat szczęścia
-od łatwości przywoływania wspomnień pozytywnych i negatywnych
-od kultury, w której poczucie szczęścia jest mniej lub bardziej cenioną wartością
-od poglądów na to, jaki typ informacji powinno się brać pod uwagę przy dokonywaniu oceny własnego życia
Wymiary dobrostanu psychicznego wg Czapińskiego:
-panowanie nad otoczeniem
-pozytywne relacje z innymi
-autonomia
-rozwój osobisty
-samoakceptacja
-życiowy cel
SAMOAKCEPTACJA-pozytywny stosunek do własnego JA.Głęboki szacunek do samego siebie oparty o świadomość własnych pozytywnych i negatywnych cech, akceptacja dla JA realnego, w tym umiejętność pogodzenia się z osobistymi porażkami
ŻYCIOWY CEL-zdolność odnajdywania sensu i kierunku w życiu, formuowania zadań życiowych, których źródłem są konfrontacje z przeciwnościami losu
OSOBISTY ROZWÓJ-zdolność do rozwijania nowych zdolności i możliwości, umiejętność wykożystywania własnego potencjału w zmaganiach z wyzwaniami, jakie niesie życie, zdolność podnoszenia się po przejściach i godzenia się ze stratą
PANOWANE NAD OTOCZENIEM-angażowanie zdolności do kreowania i pielęgnowania otoczenia zgodnie z osobistymi potrzebami. Aktywna forma zrystosowania się do otoczenia dzięki osobistemu wysiłkowi i działaniu, pzrejawianie inicjatywy
AUTONOMIA-zdolność do kierowania się w życiu własnymi przekonaniami nawet, jeśli są niezgodne z obowiązującym dogmatem, umiejętność uwolnienia się od konwenansu nawet kosztem ostracyzmu lub potępienia ze strony otoczenia
POZYTYWNE RELACJE Z INNYMI-umiejętność nawiązania, podtrzymania i rozwoju więzi z ludźmi, zdolność odczuwania radości, przyjemności z bliskiego kontaktu. Doznawanie poczucia pełni w związkach interpersonalnych, głębokiej zażyłości, przyjaźni, intymności i miłości. Przeżywanie splotu pozytywnych i negatywnych emocji, które charakteryzują głębokie i znaczące relacje międzyludzkie.
Osobowość człowieka szczęśliwego:
-umiarkowane poczucie kontroli i odpowiedzialności
-silne poczucie własnej wartości i wiara we własne możliwości radzenia sobie ze stresem
-?egocentryzm atrybucyjny?-skłonność do przypisywnia sobie autorstwa zdarzeń pozytywnych i odsówanie od siebie odpowiedzialności za zdarzenia negatywne. Osłabia poczucie winy za niepowodzenia i wzmacnia dumę z sukcesów, chroniąc dobre samopoczucie
-aktywność życiowa-szczęśliwsi czują się tzw. Energetyczni
*aktywny tryb życia-to lepsza kondycja zdrowotna także osób w bardzo podeszłym wieku
*ćwiczenia fizyczne jako warunek poprawy nastroju
*podjęcie działania powoduje wzrost optymizmu, a nawet złudnego poczucia kontroli nad biegiem zdarzeń
*nastawienie na działania pozwala lepiej znosić porażki i hamować symptomy depresyjne niż nastawienie kontemplacyjne, czyli na analizę stanu rzeczy
*podejmowanie wielu zróżnicowanych form aktywności ?rzucanie się w wir życia? jako warunek poprawy nastroju osób które doświadczyły w przeszłości wielu stresów
*praca daje więcej doświadczeń angażujących i satysfakcjonujących niż wypoczynek w domu a wypoczynek ustrukturyzowany (spory) bardziej cieszy niż oglądanie TV
-zgodność systemu wartości jednostki z systemem wartości społeczeństwa
-poczucie humoru
-inteligencja emocjonalna
-?mądry czy głupi??
*teza1. bardziej szczęśliwy może być głupiec (głupi ma zawsze szczęście)
*teza2. tylko inteligentny może być szczęśliwy-wg. Maslowa szczęśliwsze czują się osoby dojrzalsze psychicznie, odczówające potrzeby wzrostu-miłości, mądrości, samorealizacji w przeciwieństwie do osób niedojrzełych, skupionych na potzrebach obrony
*teza3. mędrzec i głupiec mogą być równie szczęśliwi, choć ich szczęście jest innej natury i ma różne źródła, czyli każdy może być szczęśliw na swój sposób
-perspektywa czasowa ?tu i teraz??, ?przeszłość?, :przyszłość?-osoby szczęśliwe powinny charakteryzować się bardziej zrównoważoną perspektywą czasową (osobom szczęśliwym czas biegnie szybciej)
-wzór zachowania A zły dla serca ale dobry dla duszy?
-ekstrawertycy mają większe predyspozycje do odczówania szczęścia niż neurotycy-przewrażliwieni na swoim punkcie myślą, że wszyscy ich oceniają i to negatywnie
TEORIE SZCZĘŚCIA
1. teorie zaspakajania potrzeb i osiągania celów
-zaspokajanie potrzeb biologicznych i psychicznych (Maslow)
-redukcja napięcia i eliminowanie bólu (zasada przyjemności Freuda)
-posiadanie celów i dążenie do ich realizacji
2. teorie procesu lub działania
-szczęście daje samo podjęcie aktywności
-najbardziej uszczęśliwia podejmowanie interesującego działania, które odpowiada poziomowi umiejętności (dopasowanie wyzwań i umiejętności=zaangażowanie)
najszczęśliwsi są podejmujący działanie ze względu na nie same
3. teorie predyspozycji genetycznych i osobowościowych
-geny mogą stanowić źródło trwałości poczucia szczęścia poprzez determinowanie reakcji emocjonalnych na warunki życia
-ekstrawersja (podobnie jak ugodowość, sumienność, otwartość na doświadczenia) koreluje z pozytywnymi emocjami, a neurotyczność z negatywnymi
-sposób spostrzegania świata (optymistyczny, pesymistyczny) ma o wiele wieększy wpływ na poczucie szczęścia niż obiektywne warunki
-wydażenia życiowe mogą mieć wpływ na dobrostan psychiczny
4. czynniki demograficzne jako korelaty szczęścia
-wg Wilsona bardziej szczęśliwa jest osoba młoda, zdrowa, dobrze wykształcona, dobrze zarabiająca, ekstrawertywna, potymistyczna, bestroska, religijna, zamężna/żonata, o wysokiej samoocenie, etyce zawodowej,umiarkowanych aspiracjach i wszechstronnej inteligencji
-wg Dienera takie czynniki demograficzne jak wiek, płeć czy dochód mają słaby związek z dobrostanem psychicznym
PSYCHOLOGIA ZDROWIA ? nowa dyscyplina na bazie
? Medycyny psychosomatycznej (emocje wpływające na zdrowie) np. coś mi leży na żołądku
? Medycyny behawioralnej (zachowania wpływające na zdrowie) np. Kawa papierosy
? Psychologii medycznej (uświadamianie, że istnieją choroby o podłożu somatycznym, które rozwinęły się na bazie emocji), uświadamianie, że leczenie bardziej efektywne, jeżeli włączy się psychologię
Uznana formalnie, od 1979r. przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne jako uzupełnienie lub przełamanie monopolu biomedycznego w interpretacji zdrowia i choroby.

PSYCHOLOGIA ZDROWIA ? DEFINICJA
Całokształt specyficznego, oświatowego, naukowego profesjonalnego wykładu psychologicznego jako dyscypliny do:
? Promocji i utrzymania zdrowia
? Zapobiegania i leczenia chorób
? Rozpoznawania etiologicznych korelatów zdrowia, choroby i zbliżonych dysfunkcji
? Analizy i optymalizacji systemu opieki zdrowotnej
? Kształtowanie polityki zdrowotnej

Psychologia zdrowia (baza teoretyczna) ruch promocji zdrowia (działania praktyczne) = wzmocnienie zdrowia

Psychologiczna koncepcja zdrowia
? Salutogenność (zdrowie to coś więcej niż brak patologii)
? Ujęcie dynamiczne, interakcyjne (zdrowie nie jest stanem a procesem rozpatrywania w przebiegu czasowym i zmieniający się na odp. Zew. I wew. Wymagania)
? Ujęcie całościowe (zdrowie to dostępna energia, zasób [można mieć zdrowie], zdolnośc do sprostania wymaganiom i do osiągania celów życiowych
? Zdrowie obiektywne (oceniane na podstawie wskaźników medycznych)
? Zdrowie subiektywne (percepcja swojego zdrowia przez podmiot, subiektywna ocena jego stanu wpływając na jego zachowanie)
? Złożnoność czynników warunkujących zdrowie ? koncepcja zdrowego pola życia

Być zdrowym tzn.:
? Zdolność do samodzielnego rozwiązywania problemów
? Dobre relacje międzyludzkie
? Równowaga
? Otwartość na opinie innych
? Harmonia
? Wyrażanie emocji
? Dobre komunikowanie się
? Bycie kochanym i kochanie innych
? ??? -> każdy może dodawać nowe elementy

Osobowość ?sukcesu?
? poczucie kierunku
? zrozumienie
? odwaga
? życzliwość
? godność własna
? zrozumienie dla siebie/zaufanie do siebie
? samoakceptacja

Osobowość ?porażki?
? flustracja
? opresywność
? niepewność
? osamotnienie
? rozterki
? urazy
? poczucie pustki

Przyczyny wzrostu zainteresowania możliwościami zastosowania psychologii do problematyki zdrowia i choroby
1. odkrycie behawioralnych czynników ryzyka choroby (np. wzór zachowania A jako czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca, palenie tytoniu a nowotwory i choroby układu krążenia i płuc, odżywianie się i otyłość, cukrzyca itp.)
2. zmiany wzorów zachowania i struktury przyczyny zgonów (malejący udział chorób zakaźnych, wzrost chorób chronicznych, przewlekłych, w których etiologii, przebiegu leczenia i rehabilitacji znaczących jest udział czynników behawioralnych i psychologicznych.
3. rosnące koszty opieki zdrowotnej (rozwój techniki medycznej, wydłużenie procesu leczenia i niezadowalające efekty terapeutyczne skłaniają do wrażania profilaktyki i promocji zdrowia)
4. współczesna medycyna jako źródło stresu dla pacjenta (technizacja, dehumanizacja, biurokracja, bolesne zabiegi, kłopotliwe następstwa zabiegów np. hemodializa, stoma ? sztuczny odbyt ?trzeba mieć zdrowie żeby się leczyć?)
5. wzrost aspiracji ludzi do podmiotowego uczestnictwa w rozwiązaniu problemów zdrowotnych
? chęć bycia aktywnym, samodzielnym podmiotem wobec swych spraw zdrowotnych ? samoleczenie
? oczekiwanie partnerstwa w rozwiązywaniu swoich problemów zdrowotnych (wyjaśnienia, wyczerpującej informacji, współpracy na zasadzie wzajemnych zobowiązań ? kontakt, Karta Prawa Pacjęta, ruch konsumeryzmu
? wzrost zainteresowania leczenia ambulatoryjnym lub domowym ? uniezależnienie się od ludzi od medycyny oficjalnej i struktur zamkniętych form opieki medycznej
? rozwój gr. Samopomocy np. Anonimowi Alkoholicy

Psychologiczne czynniki zwiększające ryzyko chorób somatycznych (orientacja patogeniczna ukazująca związek czynników psychologicznych z podatnością na zachorowanie)

Czynniki ryzyka ? współprzyczyna lub warunek sprzyjający powstawaniu chorób. Występowanie danego czynnika zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się choroby, które rośnie wraz ze wzrostem liczby czynników pojawienia się choroby i/lub czasu ich trwania
1. osobowościowe czynniki ryzyka choroby ? hipoteza Dunbar o istnieniu ?chorób wieńcowych?
? cechy osób z zawałem serca wg. Van Dija:
- depresyjność
- wrogość
- zaangażowanie i odpowiedzialność w sprawach zawodowych
? zespół psychosomatyczny ? zbiór cech charakterystycznych pacjentów z chorobami układu krążenia i chorobą wrzodową
- silna potrzeba osiągnięć
- potrzeba dominacji
- potrzeba porządku
- potrzeba rozumienia siebie i innych
- potrzeba opiekowania się innymi
- potrzeba afiliacji (przynależności)
- duża samokontrola
- postawa obronna
- pozytywna samoocena
? triada neurotyczna (depresja, hipochondria, histeria) ? wyższy poziom u pacjentów z chorobami ukł. Krążenia niż u pacjentów z chorobą wrzodową a także większe poczucie bezradności i oczekiwanie pomocy z zewnątrz
? stany bezradności i towarzyszące poczucie beznadziejności sprzyja rozwojowi choroby nowotworowej zwłaszcza u osób biologicznie predysponowanych
? sposoby reagowania emocjonalnego
- zaleganie emocji u osób z zawałem serca
- kontrola uczuć (zwłaszcza gniewu) i represyjny styl rodzenia u kobiet z nowotworem
piersi
- represyjość u pacjentów nowotworowych

2. sytuacyjne czynniki ryzyka choroby
? styl życia (np. sposób odżywiania się, palenie tytoniu, picie alkoholu, wypoczynek, aktywność fizyczna, rekreacja, zachowania zdrowotne w sferze pracy itd.)
? specyficzny model życia ? wzór zachowania

wzór zachowania A ? obejmujący zarówno elementy osobowościowe jak i behawioralne oraz cechy wyglądu fizycznego, związane z dwoma określonymi sytuacjami jako istotny czynnik ryzyka choroby wieńcowej i zawału serca i innych np. wrzodów żołądka, dwunastnicy lub reumatycznej.

?zespół jawnego zachowania lub stylu życia? charakteryzuje się:
- skrajne współzawodnictwo
- walka o osiągnięcia
- potrzeba dominacji i niezależności, porządku
- silne postawy obronne
- duża samokontrola
- skłonność do zalegania emocji
- skłonność do tłumienia emocji zwłaszcza gniewu i wrogości
- podwyższona triada neurotyczna
- agresywność
- pobudliwość
- nadmierna czujność
- podejrzliwość w kontaktach interpersonalnych
- wybuchowy sposób myślenia
- napięcia mięsni twarzy
- poczucie presji czasu
- nadmierną odpowiedzialnością

wzór zachowania B:
- styl zycia wolny od cech WZA
- osoby, które potrafią się odprężyć
- łatwo doznają satysfakcji
- nie śpieszenie się
- mają łagodne usposobienie
- tendencję do poddawania się prądowi życia

wzór zachowania C:
? konstelacja poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych tendencji które stanowią opozycję WZA i WZB i mogą stanowić predyspozycję do rozwoju nowotworów:
- cierpliwość
- spokój
- kooperacja
- uległość wobec autorytetów
- nieasertywne
- ukrywające negatywne emocje (zwłaszcza gniew)
? wg. Le Shara pacjentów nowotworowych cechuje:
- fasada łagodnej dobroci i niezdolność do gniewu
- wyraźny brak swobody w kontaktach interpersonalnych
- niska satysfakcja z życia seksualnego
- mała aktywność społeczna
- problemy z zależnością od otoczenia

Czynniki rakotwórcze (karcynogeny)
- dymy papierosów
- spaliny, wziewy fabryczne
- promieniowanie jonizujące
- mykotoksyny
- wirusy
- tłuszcze zwierzęce
- zachowania prokreacyjne i seksualne

Model karcenogenezy wg. Seligmana
Sytuacja trudna, stresowa, patogeny -> pesymistyczny styl wyjaśniania niepowodzeń -> stan beznadziei, depresja, bezradność -> zmniejszenie liczby katecholaniny -> wzrost wydzielania endorfiny -> osłabienie układu immunologicznego -> CHOROBA

TU MA BYĆ OD KROPY!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Promocja zdrowia- jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego poprawę(karta Ottawska? 86r)
Proces- seria działań i zmian, zwykle długotrwałych.
Ludzie- w procesie tym uczestniczą zarówno jednostki jak i grupy, społeczności lokalne z poczuciem odpowiedzialności za zdrowie własne i innych.
Kontrola- wgląd we własne zdrowie i troska o nie poprzez działania dla poprawy zdrowia.
?Jest dyscypliną nauki i sztuką wspomagania ludzi w dokonywaniu zmian w ich stylu życia, aby mogli zbliżyć się do optimum swego zdrowia? Wg O?Donnella.
Aspekt promocji zdrowia ważny dla praktyki.
* Koncentracja na zdrowiu(a nie chorobie) chorobie jego potęgowaniu; większy potencjał zdrowia to środek do poprawy jakości życia, czyli:
- sprawnego funkcjonowania do późnej starości,
- większej wydolności w pracy i wyższych zarobków,
- satysfakcja z życia
* Nadrzędny cel, to kształtowanie stylu życia i środowiska ( fizycznego i społecznego) sprzyjającego zdrowiu
* Uświadomienie ludziom, że oni sami:
- podejmują decyzję i wybory w sprawi swojego zdrowia i stylu życia,
- ponoszą odpowiedzialność za zdrowie własne i innych ludzi w swoim otoczeniu
* Politycy i decydenci powinni podejmować działania na rzecz tworzenia takich warunków życia, w których zdrowe wybory będą dla ludzi łatwiejszymi wyborami.
KARTA OTTAWSKA ?86r.- wytyczne działań w promocji zdrowia
- budowanie polityki prozdrowotnej,
- tworzenie środowisk wspierających zdrowie,
- rozwijanie umiejętności indywidualnych służących zdrowiu,
- reorientacja służby zdrowia (modyfikacja postaw i zachowań pracowników służby zdrowia)
? Zdrowie dla wszystkich do roku 2000? ( WHO, 1981r.)
- zapewnienie równości w zdrowiu i zmniejszenia różnic w poziomie zdrowotności różnych grup ludności ( kontynenty, państwa, grupy społeczne, gr. Zawodowe, wiekowe, płciowe),
- dodanie życia do lat- zapewnienie możliwości rozwoju i wykorzystywania fizycznego i psychicznego potencjału ludzi, którzy nabędą wiedzę, umiejętność i motywację do kreowania swojego zdrowia,
- dodanie zdrowia do życia- redukcja częstości występowania chorób i niepełnosprawności, podnoszenie poziomu kondycji psychosomatycznej, poprawa samopoczucia, wzmacnianie i rozbudowywanie potencjału zdrowotnego,
- dodanie lat do życia- wydłużenie spodziewanego czasu trwania życia poprzez eliminację przedwczesnych zgonów.
PROMOCJA ZDROWIA A PROFILAKTYKA
Profilaktyka (prewencja)- są to różnorodne działania, których celem jest zapobieganie chorobom i innym zaburzeniom oraz ich skutkom. Dzięki nim można ochronić zdrowie czyli utrzymać go na tym samym poziomie. PROFILAKTYKA:
- PIERWOTNA- dotyczy ludzi zdrowych jest to zapobieganie, zachorowaniu i urazowi itd.
- WTÓRNA- dotyczy osób ze zwiększonym ryzykiem choroby, jest to zapobieganie dalszemu rozwojowi choroby,
- TRZECIORZĘDOWA- dotyczy ludzi chorych i niepełnosprawnych, jest to zapobieganie skutkom fizycznym i psychospołecznym choroby.
Promocja zdrowia koncentruje się na zdrowiu i jego potęgowaniu. Zwiększenie potencjału zdrowia traktuje się jako środek do poprawy jakości życia: sprawnego funkcjonowania, większej wydajności i zarobków, satysfakcji z życia i jego przedłużenia z zachowaniem pełnej sprawności.
Podstawowa różnica między celami profilaktyki i promocji zdrowia:

ZDROWIE ( PROFILAKTYKA)- zapobieganie chorobom ------ ZDROWIE utrzymuje status quo
ZDROWIE ( PROMOCJA ZDROWIA)--------- ZDROWIE potęgowanie zdrowia (zwiększanie potencjału )
Profilaktyka negatywna ( DEMEL ?68r.)
- działalność defensywna,
- negatywny przekaz ? nie rób tego? itd.,
- punktem wyjścia są czynniki ryzyka,
- dąży do eliminowania czynników ryzyka,
Profilaktyka pozytywna:
- działalność ofensywna,
- wzmacnianie umiejętności i innych zasobów,
- punktem wyjścia koncepcja RESILIENCE( Garmezy, Rutter) i SALUTOGENEZA( Antonosky),
- dąży do równoważenia wpływów czynników ryzyka.
RESILIENCE jako złożony proces i splot czynników chroniących
- klasyczne badania nad indywidualnymi różnicami w odporności na chroniczny stres wśród dzieci wychowujących się w niesprzyjających warunkach wykazały, że istnieje grupa dzieci, które stosunkowo dobrze radzą sobie z niekorzystnymi warunkami życia ( Rutter? 1978, Germazy, 1985, Werner i Smith 1992).
- w fizyce termin ? resilience? oznacza własność metalu, który po odkształceniu wraca do stanu wyjściowego( elastyczność, sprężystość, odbojność),
- M. Rutter ?85r. i N. Germazy ?85r.- odporność jest efektem nakładania się indywidualnych, rodzinnych i poza rodzinnych czynników chroniących,
- nie jest w związku z tym czymś absolutnym, co chroni przed wszystkim i bez względu na to wszystko- Resilience to nie jest ?niezatapialność?,
- Odkrycie ?resilience? dało początek nowemu myśleniu w profilaktyce kategoriach ? pozytywnego rozwoju?
- strategia pozytywnego rozwoju jest pomostem pomiędzy profilaktyką zagrożeń i promocją zdrowia psychicznego,
- jednym ze znaczących nurtów pozytywnego rozwoju jest kształtowanie umiejętności życiowych,
- kształtowanie umiejętności życiowych u uczniów stwarza okazję do stosowania innowacyjnych metod pracy ( metod interaktywnych ) i nowych koncepcji łączenia promocji zdrowia psychicznego z profilaktyką zachowań problemowych.