Edukacja zdrowotna

1. Co to jest promocja zdrowia. Kiedy i gdzie sformułowano jej założenia.
Promocja zdrowia - 1986, I - sza Konferencja Promocji Zdrowia w Ottawie, założenia w karcie ottawskiej.
Promocja zdrowia - jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego poprawę. Jest dyscyplina nauki i sztuki pomagania ludziom. W dokonywaniu zmian w ich stylu życia, aby mogli zbliżyć się do optimum swego zdrowia.
Zdrowie - stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego, i społecznego, a nie tylko brak choroby, kalectwa i niepełnosprawności.
Zdrowie fizyczne - prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów i narządów.
Zdrowie psychiczne - zdolność do logicznego myślenia oraz umiejętności rozpoznawania, wyrażania uczuć, to radzenie sobie ze stresem, lękiem i depresją.
Zdrowie społeczne - prawidłowe funkcjonowanie jednostki w społeczeństwie.
Zdrowie duchowe - powszechne akceptowanie i posługiwanie się zasadami moralnymi oraz przekonaniami religijnymi.

2. Czym jest zdrowie wg. Światowej Organizacji Zdrowia
Zdrowie według definicji ogłoszonej przez Światową Organizację Zdrowia, to całkowity fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan człowieka, a nie tylko brak choroby lub niedomagania. Zdrowie zależy od czterech grup czynników określonych w 1973 roku przez Lalonda jako tzw. pola zdrowotne.
Jest to:
- wartość dzięki której jednostka lub grupa może zrealizować swoje aspiracje, potrzebę, satysfakcje oraz zmieniać środowisko i radzić sobie w nim.
- Zasób dla społeczeństwa gwarantujący jego rozwój społeczny i ekonomiczny, gdyż tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się, ---osiągnąć pewien poziom jakości życia.
- Środek do codziennego życia umożliwiający lepszą jego jakość.

3. Scharakteryzuj czynniki warunkujące zdrowie
- styl życia / zachowania zdrowotne (50 - 60%)
- środowisko fizyczne / społeczne (20 - 25%)
- czynniki genetyczne (15 - 20%)
- służba zdrowia (10 - 15%)

4. Na czym polegały rewolucje zdrowotne.
I - sza Rewolucja Zdrowotna
IXX / XX w. - opanowano groźne choroby zakaźne, czysta woda, lepsze jedzenie - większa odporność, wprowadzenie szczepień ochronnych, zmiany higieniczno-sanitarne. Człowiek występował tu w roli przdmiotowej - biernej
II - ga .....
Zmiana dokonująca się w świadomości ludzi, w coraz szerszych kręgach młodych i starych, zdrowych i chorych. Człowiek występuje tu w roli podmiotowej, pierwszorzędnej, aktywnej.

5. Co rozumiesz przez wychowanie zdrowotne.
Wychowanie zdrowotne to wychowanie, które ma prowadzić do kształtowanie pozytywnych postaw do własnego zdrowia i pozytywnych postaw co do zdrowia innych ludzi. Chodzi tu o ukształtowanie postaw pro zdrowotnych.
Wychowanie pro zdrowotne powinno być realizowane przede wszystkim w rodzinie, szkole oraz innych instytucjach opiekuńczo - wychowawczych. Szczególną rolę odgrywają tu placówki zdrowia, które powinny współpracować z innymi placówkami
Wychowanie zdrowotne - wychować należy tak aby każdy chciał / umiał zdrowie doskonalić, chronić, ratować.
Celem jest osiągniecie wysokiego poziomu kultury zdrowotnej, przez kształtowanie nawyków / przyzwyczajeń.
Metody wychowania zdrowotnego:
Forma żywego słowa - to indywidualna rozmowa z dziećmi, pogadanki, scenki rodzajowe, teatrzyk, opowiadanie historyjek obrazkowych, konkursy czystości i higieny, gry, zabawy dydaktyczne, programy radiowe telewizyjne, filmy video.
Słowo drukowane - plakaty, książeczki do kolorowania, czasopisma informacyjne i ulotki, składanki i legitymacje.

6. Zdefiniuj chorobę i scharakteryzuj najczęściej występujące.
Choroba- to stan złego samopoczucia fizycznego lub psychicznego, występuje gdy zmniejsza się sprawność reakcji, przystosowania organizmu lub gdy bodźce zewnętrzne są zbyt silne lub działają zbyt długo.
Choroby cywilizacyjne-choroby krążenia, nerwice, stres, choroby kręgosłupa,cukrzyca
Ważną rolę w zachowaniu odgrywa Higiena psychiczna - aby o nia zadbać musi być :
- przychylna atmosfera
- właściwe rozplanowanie obowiązków w czasie
- właściwy odpoczynek
Nerwice (objawy):
- triki - błyskawiczne skurcze pewnych grup mięsiowych, występujących niezależnie od woli człowieka,
- nawyki - czynności przymusowe ale można je opanować
- jąkanie - zacinanie się przy mówieniu

7. Jaka jest różnica pomiędzy szkołą promującą zdrowie, a promocją zdrowia w szkole
Szkoła promująca zdrowie - przyjmuje się, że szkoła taka to środowisko, w którym członkowie społeczności szkolnej, podejmuje starania aby poprawić swoje samopoczucie, uczą jak zdrowiej żyć i tworzyć zdrowe środowisko, zachęcają innych ludzi w innych siedliskach, w swoim otoczeniu do podjęcia podobnych starań. Nadrzędnym celem tej szkoły jest zdrowy styl życia całej społeczności szkolnej.
Promocja zdrowia w szkole - to działania na rzecz zdrowia wewnątrz szkoły, obejmuje pracowników i uczniów; natomiast szkoła promująca zdrowie uwzględnia to co się dzieje
Na rzecz zdrowia wewnątrz szkoły ale wykracza poza higienę, jest to współpraca z rodzicami i społecznością lokalną (szkoła w dialogu).

8. Jakie są zadania wychowania zdrowotnego
- ochrona zdrowia - wdrożenie do profilaktyki chorób zwłaszcza zakaźnych, nawyki dietetyczne, walka z nałogami, wychowanie w zasadach bezpieczeństwa.
- Ratowanie zdrowie - działania ratownicze, pierwsza pomoc w nagłych wypadkach, zachorowaniach, reguły korzystania z Służby Zdrowia, świadomość granic własnych kompetencji medycznych, sztuka aktywnego współdziałania pacjenta w procesie leczenia, zasady używania leków.
- Doskonalenie zdrowia - hartowanie fizyczne i psychiczne, metody samokontroli zdrowia, rozwoju, ćwiczenia ruchowe, przystosowanie rodzinne wraz z wychowaniem seksualnym, przystosowanie zawodowe w aspekcie zdrowotnym.

9. Zdrowie i jego trójwarstwowa konstrukcja.
Mówi się o trzech modelach edukacji zdrowotnej.
Pierwszy z nich przyjmuje jako główny cel zapobieganie określonym chorobom. W tym celu najpierw trzeba przeprowadzić badania stanu zdrowia ludności, stwierdzić poziom zagrożenia określonymi chorobami, a następnie opracować i upowszechnić konkretne zasady prowadzące do uchronienia się od zachorowań. Edukacja prowadzona według tego modelu wśród młodych ludzi niestety nie daje oczekiwanych rezultatów, gdyż dla tej części społeczeństwa perspektywa wystąpienia zaburzeń zdrowotnych w przyszłości nie stanowi wystarczającego argumentu do zmiany postaw.
Drugi model kładzie nacisk na eliminację poszczególnych czynników ryzyka, tj. prewencję kilku rodzajów chorób na raz, które mogą się pojawić w populacji. Niestety pomija się tu korzyści płynące ze zwiększania potencjału zdrowia.
Dopiero trzeci model rozwiązywania niekorzystnych dla człowieka uwarunkowań uwzględnia czynniki związane z aktywnym współuczestniczeniem jednostki w procesie zachowania dobrego zdrowiu. Polega on na określeniu własnej kondycji zdrowotnej przez identyfikowanie warunków oddziałujących na zdrowie i następnie wpływających na jego poprawę lub utrzymanie na właściwym poziomie. Ten zespół zachowań jest szczególnie użyteczny dla dzieci i młodzieży, ponieważ służy przede wszystkim zmianom postaw zdrowotnych.
10, 11. W naukach biomedycznych funkcjonują dwa modele zdrowia:
1- model biomedyczny, który widzi zdrowie w braku zakłóceń funkcji biologicznych. Zdrowie jest normą, stanem funkcjonalnego optimum organizmu, które zależy od normalnej struktury i funkcji, wyposażenia genetycznego, odporności. Choroba pojawia się, gdy zakłócone lub naruszone zostaną normy biologiczne organizmu, gdy organizm nie jest w stanie przeciwstawić szkodliwym wpływom.
2- w ujęciu holistycznym nawiązującym do nurtu humanistycznego i ekologicznego medycyny, zdrowie wyraża się w relacji miedzy człowiekiem a środowiskiem w procesie równowagi dynamicznej.

12. Co rozumiesz poprzez potrzeby zdrowotne bezwzględne, a co przez względne.
Bezwzględne - instynkt samozachowawczy, dot. zabezpieczenia życia i zdrowia, warunków do funkcjonowania organizmu. Są to potrzeby biologiczne.
Względne - pojawiają się w przebiegu rozwoju jaka wynika z osiągniętej wiedzy i doświadczenia, otaczających nas wzorów postępowania.

13. Wymień i scharakteryzuj szczeble (etapy) wychowania zdrowotnego.
Etapy wychowania zdrowotnego
Ze względu na wiek
- heteroedukacji / wczesne dzieciństwo, przeważają zabiegi pielęgnacyjne, profilaktyczne.
- etap pośredni / okres przedszkolny, szkolny, stopniowo wzrasta udział dziecka w staraniu o zdrowie, zaczyna być odpowiedzialny, sukcesywne wprowadzenie.
- autoedukacja / samowychowanie, późna faza dojrzewania, dorosłości, wychowanek jest świadomy tworzenia własnego zdrowia.
- heretoedukacja odwrócona / występuje u osób dojrzałych, dotyczy odwrócenia ról, wychowanek staje się wychowawcą.
Ze względu na płeć
- chłopcy
- dziewczynki
- rodzice - w domu rodzinnym formułują się pierwsze nawyki, przyzwyczajenia

14. Dekalog zdrowego stylu życia
1. Wiedza o samym sobie - pozwala ocenić stan własnego zdrowia; należy znać swój organizm; ważna jest profilaktyka, nie należy bać się chodzić wcześniej do lekarza; pacjent dobrze opisujący objawy, znający swoje leki - pozwoli lekarzowi łatwiej postawić dobrą diagnozę;
2. Utrzymywanie sił obronnych organizmu w stałej gotowości - wywodzi się z pkt 1, bo chodzi o to, aby nie zmniejszać naszej odporności (picie, wódki, palenie papierosów, narkotyki) należy hartować ciało, zwiększać aktywność fizyczną, stosować techniki autopsychotertapii;
3. Nie nadużywanie leków - ból, gorączka to reakcja obronna organizmu, to działanie jego sił odpornościowych, gdy dajemy tabletek od razu, gdyż blokujemy siły i organizm uodparnia się na leki;
4. Utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej, nawet ludzie chorzy na serce musza ćwiczyć w porozumieniu z lekarzem, osoby starsze muszą się poruszać bez nagłych zrywów;
5. Prawidłowe odżywianie się - należy wystrzegać się cukru, soli i tłuszczu zwierzęcego;
6. Hartowanie się, uodparnianie
7. Rozwijanie umiejętności w walce ze stresem - trochę stresu zawsze się przyda, bo podnosi stan adrenaliny; za dużo i długotrwały prowadzi do dystresu;
8. Wyeliminowanie nałogów - nie tylko palenie ale i obżarstwo, lenistwo, nadmierne spożywanie kawy. Pozbycie się nałogu musi być chwalone (płuca oczyszczają się dopiero po 10 latach);
9. Życzliwość dla innych;
10. Zachowanie postawy copingowej - dawanie pozytywnych rad (dawanie sobie rady w życiu).

15. Kryteria różnicowania procesu wychowania zdrowotnego

16. Jakie stosujemy kryteria w ocenie zdrowia
Kryteria o ocenie zdrowia
- medyczne- fizjologiczne lub patologiczne zjawiska zachodzące na różnych poziomach organizacji organizmu od poziomu komórkowego po czynności układu narządów (podstawowe badania krwi, moczu, rentgen, ogólny stan naszej kondycji)

17. Cechy szkoły promującej zdrowie
Szkoła promująca zdrowie
Przyjmuje się, że szkoła promująca zdrowie to siedlisko, w którym członkowie społeczności szkolnej (pracownicy i uczniowie) podejmują starania, aby poprawić swoje samopoczucie i zdrowie - uczą jak zdrowiej żyć i tworzyć zdrowe środowisko, zachęcają innych ludzi w siedliskach w swoim otoczeniu, zwłaszcza rodziców do podjęcia podobnych starań. Nadrzędnym celem szkolnej promocji zdrowia jest zdrowy styl życia całej społeczności szkolnej. Szkoła promująca zdrowie - uwzględnia to, co się dzieje na rzecz zdrowia w szkole i wykracza poza jej mury (rodzice oraz przedstawiciele władz i społeczności lokalnych, tj. dialog, współpraca z rodzicami - np. grupy wsparcia).

18. Bloki tematyczne jakie powinien zawierać program wychowania zdrowotnego.
1/ ZDROWIE
2/ HIGIENA OSOBISTA I OTOCZENIA
3/ RUCH NA ŚWIEŻYM POWIETRZU
4/ RELACJE MIĘDZYLUDZKIE
5/ ŻYCIE BEZ UZALEŻNIEŃ

19. Jakie aspekty "kamienie węgielne" edukacji zdrowotnej oraz zasadę należy uwzględnić tworząc program?

20. Przedstaw teorię hierarchi wg. Maslova
przeżywania szczytowego doświadczenia
POTRZEBY
TRANSCENDENCJI
posiadania celów, spełniania swojego
potencjału, estetyczne, poznawcze
POTRZEBY
SAMOREALIZACJI
zaufanie do siebie, poczucie własnej
wartości, kompetencja, poważanie
POTRZEBY SZACUNKU I UZNANIA
więzi, afiliacja, miłość, bycie kochanym
POTRZEBY
MIŁOŚCI I PRZYNALEŻNOSCI
zależność, opieka i oparcie, protekcja,
wygoda, spokój, wolność od strachu
POTRZEBY BEZPIECZEŃSTWA
jedzenie, woda, tlen, potrzeby seksualne, brak napięcia, sen
POTRZEBY FIZJOLOGICZNE

21. Co to jest asertywność. Rola osób znaczących.
Asertywność - to zachowanie oznaczające bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie i pragnienia tej drugiej osoby. Nie pozwala taka osoba narzucać czyjejś woli. Ma swoje zdanie nie obrażając innych.
Osoba znacząca - osoba, która w procesie socjalizacji odgrywa istotną rolę przy kształtowaniu się osobowości jednostki społecznej i wpływa na jej zachowania.
Rola osób znaczących dla poczucia własnej wartości:
a) rodzice
b) grupy rówieśnicze
c) nauczyciele

22. Co rozumiesz przez profilaktykę uzależnień
Profilaktyka- to działania rozwijające i wspierające zdolności do wszechstronnego, konstruktywnego rozwoju we wszystkich sferach życia, zapobiegające niepożądanym
zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi.
Profilaktyka - jest to szereg działań mających na celu zapobieganie chorobie bądź innemu niekorzystnemu zjawisku zdrowotnemu przed jej rozwinięciem się, poprzez kontrolowanie przyczyn i czynników ryzyka. Polega ona na zapobieganiu poważniejszym konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i leczenie. Celem profilaktyki jest podjęcie szybkich i skutecznych działań przywracających zdrowie, ma ona również na celu zahamowanie postępu lub powikłań już istniejącej choroby. Dzięki temu prowadzi do ograniczenia niesprawności i inwalidztwa. Istotnym elementem profilaktyki jest także zapobieganie powstawaniu niekorzystnych wzorów zachowań społecznych, które przyczyniają się do podwyższania ryzyka choroby

23. Przyczyny uzależnień:
- biopsychiczne - zaburzenia emocjonalne i związana z nimi podatność na uzależnienia, zaburzony rozwój osobowości, nadpobudliwość psychiczna, brak odporności na stres, choroby somatyczne i psychiczne, nerwice, uszkodzenia mózgu, podatność na uzależnienia, zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego
- psychospołeczne - zaburzone oddziaływanie środowiska rodzinnego i szkolno - wychowawczego, czego przyczyną jest brak lub niedostateczne zaspokojenie określonych potrzeb jednostki, różnorodne niepowodzenia w życiu (w sferze zawodowej lub osobistej), co może być przyczyną wycofania się jednostki w świat iluzji - w ten sposób jednostka chce uciec przed sytuacją życiową, która jest dla niej stresująca, bolesna i której nie akceptuje
- kulturowe - określona moda, potrzeba odniesienia sukcesu, zbyt mała ilość rozrywek, brak atrakcyjnych zajęć, ogólna dostępność środków odurzających, sprzeciw wobec obowiązującym i społecznie akceptowanym systemom norm i wartości, chęć zaspokojenia określonych potrzeb, brak celów i perspektyw
Skutki uzależnień:
- fizyczne - niekorzystny wpływ na zdrowie; może być to wpływ bezpośredni (np. nieprawidłowe funkcjonowanie układu krążenia, pokarmowego, oddechowego, nerwowego) lub pośredni (uzależnienia mogą powodować złą dietę, zaprzestanie dbania o siebie, czego konsekwencja może być stan chorobowy)
- psychologiczne - nałóg staje się najważniejszym elementem życia, w wyniku czego na dalszy plan schodzą codzienne czynności oraz cele życiowe; uzależnienie może powodować niską samoocenę, obniżenie samokontroli oraz brak zaufania do samego siebie
- pedagogiczne - można wyróżnić tu skutki rodzinne (zakłócenie prawidłowego funkcjonowania rodziny, zaburzenia w obszarze ról i funkcji pełnionych w rodzinie, przemoc w rodzinie), kryminologiczne (uzależnienia mogą być źródłem przestępczości); występuje tu czynnik wiktymizacji - jednostki uzależnione są w większym stopniu narażone na działania przestępcze skierowane przeciwko nim
- społeczne - konsekwencją uzależnień może być utrata pracy i dochodów, stracenie oszczędności, wydatki na leczenie odwykowe, zniszczenie związków międzyludzkich i więzi interpersonalnych, związanie się z grupami przestępczymi, agresja i przemoc

24. Wpływ aktywności ruchowej na zdrowie
Korzyści jakie płyną ze zwiększonej aktywności ruchowej to m.in.:
- szybsza utrata masy ciała
- zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej bez utraty tkanki mięśniowej
- zwiększenie wydolności organizmu
- poprawa samopoczucia oraz wzrost energii życiowej
- zmniejszenie napięcia i stresu
- poprawa ogólnego stanu zdrowia
- obniżenie ciśnienia tętniczego
- obniżenie całkowitego poziomu cholesterolu oraz co najważniejsze "złego" cholesterolu LDL we krwi

25. Niedostatki i nadmiar aktywności fizycznej oraz ich skutki. Optymalny poziom aktywności ruchowej.
Korzyści z aktywności fizycznej:
- wyższe cechy motoryczne (szybkość, gibkość)

Skutki niedostatku ruchu:
- atropia mięśni (zanik)
- atropia tkanek i narządów
- osteoporoza
- obniżenie przemiany materii
- spadek wydolności fizycznej
- zmiana objętości płynów ustrojowych
- zwiększenie wydalania: wapnia, fosforu, potasu, sodu, magnezu

26. Kryteria oceny zdrowia:
I kryteria medyczne - są to zjawiska fizjologiczne lub patologiczne
II kryteria subiektywne- polegają na opisie odczuć człowieka związanych ze stanem swego organizmu
III kryteria społeczne - wynika ono z przynależności do rodziny, grupy rówieśniczej, środowiska

27. Objawy i skutki nadużywania narkotyków/ Fazy uzależnień
Narkomania (fazy)
- eksperyment (pierwszy raz)
- branie towarzyskie (okazjonalne)
- nadużywania (częste branie)
- ciągłe branie (uzależnienie)
Objawy / skutki zażywania narkotyków zależą od :
- wielkość i jakość przyjętej dawki
- sposób zażywania
- osobowość zażywającego, wcześniejszych doświadczeń z narkotykami
- środowiska w którym dochodzi do konsumpcji
Objawy / skutki:
- gwałtowny spadek masy ciała
- przewlekły katar, krwawienie z nosa
- zaburzenia pamięci lub w toku myślenia
- przekrwione oczy, nadmiernie zwężone lub rozszerzone źrenice nie reagujące na światło
- bełkotliwa, niewyraźna mowa
- słodkawa woń oddechu, włosów, ubrania
- ślady po ukłuciach, ślady krwi na bieliźnie
- częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek odświeżaczy
- kłamstwa wynoszenie wartościowych rzeczy z domu
- dziecko wciąż zgłasza zagubienie lub kradzież drobnych sum pieniędzy

EDUKACJA ZDROWOTNA - proces, w trakcie którego ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i innych osób. Koncentruje się ona na uświadamianiu związków między zdrowiem człowieka a jego stylem życia oraz środowiskiem fizycznym i społecznym. Edukacja zdrowotna obejmuje głównie działania informacyjne, których bezpośrednim celem jest ukształtowanie sprzyjających zdrowiu przekonań motywacji i umiejętności, a co za tym idzie postaw zdrowotnych jednostki, które powinny prowadzić do realizacji zachowań służących zdrowiu.