Prądy morskie

Prądy morskie są to poziome, strumieniowe ruchy wód w obrębie oceanów i mórz. Ich powstawanie związane jest najczęściej z oddziaływaniem stałych wiatrów, różnicami głębokości wód oceanach i zróżnicowanym położeniem poziomu wody w sąsiadujących akwenach. Kierunki prądów morskich wzbudzanych przez stałe wiatry są często znacznie odchylone na skutek działanie siły Coriolisa - niekiedy nawet do 45 w stosunku do kierunku wiatru. Duży wpływ na ich przebieg wywiera także rozmieszczenie lądów i mórz. Na półkuli północnej aż po umiarkowane szerokości geograficzne prądy morskie tworzą wielkie komórki cyrkulacyjne, z wodą porusza się w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Na półkuli południowej i w wysokich szerokościach geograficznych półkuli północnej ruch wody odbywa się w przeciwnym kierunku. Wyjątek stanowi północna część Oceanu Indyjskiego, gdzie kierunki prądów morskich zmieniają się sezonowo wraz z monsunową cyrkulacją powietrza.

Prądy morskie transportują olbrzymie ilości wody. Oceania się, że rocznie przenoszą ponad 22 mln km³ wody, co ponad pięćdziesięciokrotnie przewyższa ilość wody uczestniczącej w cyklu hydrologicznym.

Podział prądów morskich przeprowadzany jest na podstawie porównania temperatury niesionych przez nie wód z temperaturą wód otaczających. Prądy ciepłe niosą wody cieplejsze od otaczających, zaś zimne przenoszą wody chłodniejsze. Inny podział opiera się na obserwacji rocznej zmienności przebiegu prądów i pozwala wyróżnić prądy stałe (związane ze stałymi wiatrami) i prądy sezonowe (uwarunkowane cyrkulacją monsunową). W cieśninach może występować bardzo charakterystyczny, piętrowy układ prądów. Przykładowo w Bosforze górą przepływają wysłodzone wody Morza Czarnego do Morza Marmara, a pod nimi w przeciwnym kierunku płyną wody bardziej zasolone.

Prądy morskie stanowią jeden z podstawowych czynników wpływających na klimat na kuli ziemskiej. Przenoszą one olbrzymie ilości ciepła w wyższe szerokości geograficzne, przyczyniając się do zmniejszenia różnic temperatury pomiędzy strefami międzyzwrotnikowymi i polarnymi. Ciepłe prądy morskie wpłynęły na poprawę warunków klimatycznych w Europie i innych regionach świata. Europa Środkowa leży w tych samych szerokościach geograficznych, co półwysep Labrador o znacznie chłodniejszym klimacie. Ogrzewanie przez prądy morskie ułatwia dostęp do portów w strefie chłodnej, np. Murmańsk, dzięki ciepłemu Prądowi Norweskiemu, jest najdalej na północ położonym niezamarzającym portem morskim Europy. Od starożytności starano się poznać przebieg prądów morskich i wykorzystywać je w żegludze. Nawet pobieżna analiza tras pokonanych przez średniowiecznych żeglarzy - odkrywców pozwala wykazać, że były one ściśle związana z prądami morskimi. Z punktu widzenia rybołówstwa szczególnie cenne są strefy mieszania się zimnych, bogatych w tlen wód z wodami o wysokiej temperaturze. Warunki termiczne i tlenowe w takich strefach szczególnie korzystne dla rozwoju planktonu i odżywiających się nim organizmów wyższych - zwłaszcza odławianych przez człowieka ryb.

Ostatnio próbuje się wykorzystać prądy morskie do produkcji energii elektrycznej. Eksperymentalną elektrownię zbudowano u wybrzeży Florydy w nurcie bardzo szybkiego Prądu Zatokowego.