Epoka Odrodzenia.

Nazwa

Po ciemnych latach Średniowiecza następuje w XV wieku epoka, która jako punkt zainteresowań stawia sobie człowieka. Jest to właśnie Renesans (po polsku: "Odrodzenie"). Po raz pierwszy tego sformułowania (dokładnie ujął to jako "rinascita dell'arte" czyli "odrodzenie sztuki") użył w połowie XVI wieku Giorgio Vasari w "Żywotach najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów". Spopularyzowano je dopiero w XIX wieku za sprawą historyka francuskiego, Julesa Micheleta, który siódmy rozdział swojej "Historii Francji" nazwał "Renesans" i uczonego szwajcarskiego Jacoba Burckhardta, który w pięć lat po Michelecie wydał w 1860 roku "Kulturę Odrodzenia we Włoszech".

Ramy czasowe Renesansu nie są jednakowe dla wszystkich państw. Najwcześniej rozpoczął się oczywiście we Włoszech - już na początku XIV wieku, jednak do Europy dotarł w trakcie wieku XV. W Polsce pierwsze "oznaki" Odrodzenia obserwujemy w połowie XV wieku, jednak prawdziwy rozkwit nastąpił prawie sto lat później. We Włoszech Renesans kończy się wraz z końcem wieku XVI - ówczesnych twórców zalicza się do manieryzmu epoki pomiędzy Renesansem a barokiem. W Polsce koniec Odrodzenia to początek XVII wieku.

Założenia epoki

Dotychczas pomijany, ukazywany w niższości w stosunku do wielkiego i wszechmogącego Boga, teraz stał się przedmiotem kultu i chwały. Dlatego też główną myślą przewodnią epoki Renesansu jest humanizm. Humaniści odkrywali na nowo człowieka i jego otaczający świat, głównie poprzez lekturę dzieł ze starożytności. Dzieła te na ogół przetrwały dzięki Arabom, który dokonali wielu tłumaczeń utworów Arystotelesa, Ptolemeusza, Eurypidesa. Rozwój literatury i sztuki renesansowej był możliwy także dzięki Cesarstwu Bizantyjskiemu - szczególnie po upadku Konstantynopola w 1453 roku wielu Greków w obawie przed Turkami uciekało do Europy Zachodniej, szerząc tam swoją kulturę. Hasłem humanistów było terencjuszowe "Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce". Wielu humanistów było jednak ludźmi głęboko wierzącymi. Krytykowali oni jednak jego przedstawicieli w Kościele, głównie za niskie wykształcenie, symonię i nepotyzm.

Kolebką Renesansu były naturalnie Włochy. Tam też po raz pierwszy zaczęto tworzyć w języku narodowym, czyli po włosku. Rozwijał się mecenat bogatych rodzin, głownie Medyceuszy, oraz papieży: Piusa II i Leona X. Tam w końcu tworzyli najwybitniejsi, prawdziwi "renesansowi ludzie" jak Leonardo da Vinci. Ale o tym troszkę później.

LITERATURA

Zainteresowanie sztuką starożytnych, a zwłaszcza ich dziełami spowodowało, że wielcy pisarze często i chętnie ich naśladowali. Dlatego też językiem podstawowym była łacina. Często także zwracano się ku własnym językom narodowym. Dużą rolę w literaturze odegrał rozwój wymyślonego przez Jana Gutenberga w połowie XV wieku druku, który przede wszystkim umożliwił rozpowszechnianie dzieł. Pisarze dobry Renesansu to ludzie wykształceni. Prawie każdy z wybitnych ukończył studia na którymś z uniwersytetów. Humaniści we Francji skupieni byli wokół "Collge de France". Wielkim mecenasem sztuki był król Franciszek I, który grupował artystów w Fontainbleau (tak zwana "Szkoła z Fontainbleau").

A oto najwybitniejsi pisarze i ich renesansowe dzieła:

Włochy:

1. Dante Alighieri (1265-1321) - Dante zdobył wykształcenie najprawdopodobniej na lekcjach u Brunetta Latiniego we Florencji, gdzie głównie skupił się na retoryce. Później podjął studia na uniwersytecie w Bolonii. Do 1302 roku mieszkał we Florencji, gdzie badał pisma filozoficzne i teologiczne. Dużą rolę w jego życiu odegrały wojny, w których brał czynny udział. Uczestniczył także w życiu politycznym miasta, należał do rad ludowych i jako członek cechu lekarzy i aptekarzy sprawował urząd priora. Poślubił Gemmę di Matinello Donati. Miał z nią trójkę dzieci. W 1302 roku w wyniku zamachu stanu został pozbawiony władzy i musiał opuścić Florencję. Podróżował po północnych rejonach Włoch. Pod koniec życia osiadł w Rawennie, gdzie zmarł.

Do najwybitniejszych jego dzieł należą:

* "Nowe życie" (1292) - zbiór wierszy opiewające miłość do Beatrycze - postaci po części wzorowanej na żonie Simona de'Bardi - Bice di Folco Portinari.
* "O mowie pospolitej" - rozprawa o dialektach północnowłoskich.
* "Boska Komedia" (1307-21) - początkowo jako "Komedia" (nazwa od stylu pisania, potocznego, w odróżnieniu od tragicznego, wyniosłego). Poeta przechodząc przez kolejne etapy swojej osobliwej wędrówki przez Piekło, Czyściec i Niebo, dokonuje analizy i krytyki społeczeństwa.

2. Francisco Petrarka (1304-74) - Petrarka dzieciństwo spędził we Włoszech, zaś w młodości przeniósł się do Awinionu. Ukończył studia na uniwersytecie bolońskim. Przez całe życie podróżował. Poznał wielu wielkich przedstawicieli kultury renesansowej. Lubił jednak pozostawać sam, kiedy to w ciszy mógł spokojnie analizować dzieła starożytne. W 1341 roku został odznaczony laurem na rzymskim Kapitolu.

Najważniejsze działa:

* "Sonety do Laury" - sonety poświęcone jego ukochanej Laurze, do której miłość była zabroniona, bowiem Petrarka był duchownym.
* "Africa" - poemat epicki, w którym wychwala starożytny Rzym.
* "Moja tajemnica" - dialog, rodzaj "pamiętnika duszy", w którym rozmawia ze świętym Augustynem.

3. Giovanni Boccaccio (1313-75) - Boccaccio był synem toskańskiego kupca i francuskiej szlachcianki. Młodość spędził w Neapolu. Odbywał tam praktykę kupiecką i ku swojemu niezadowoleniu studiował prawo. Ale to właśnie tam też po raz pierwszy zainteresował się kulturą starożytną. Poznał Francisco Petrarkę oraz arystokratyczne środowisko andegaweńskiego dworu, dzięki swojemu tytułowi radcy i szambelana dworskiego. Maria d'Aquino, nieślubna córka króla Roberta, z którą pisarz miał trzyletni romans, znacząco wpłynęła na dalsze życie i twórczość Boccaccia (jest m.in. jedną z narratorek w "Dekameronie"). W 1340 roku na stałe zamieszkał we Florencji.

Wśród jego dzieł znajdujemy:

* "Filocolo" - przeróbka średniowiecznego poematu o rozdzielonych przez różnice stanowe kochankach.
* "Teseida" - poemat wzorowany na wergiliuszowej "Eneidzie".

* "Dekameron" - bez wątpienia dzieło jego życia, utwór składający się ze 100 krótkich nowel - 10 osób, ukrywających się w wiejskiej posiadłości przed zarazą we Florencji, opowiada po 10 historii w czasie 10 dni.

4. Lodovico Ariosto (1474-1533) - Ariosto był od dwudziestego ósmego roku życia w służbie książęcej rodziny d'Estów jako płatny dworzanin, sekretarz i nadworny poeta kardynała Hipolita, a potem też księcia Alfonsa. Jako artysta nie został jednak doceniony przez swoich pracodawców, a swoje rozgoryczenie ukazał w dziełach, które są głównie atakami na dwór i możnowładców.

A były to:

* "Orland szalony" (1532) - opisywał w 46 pieśniach poematu zarówno wątki miłosne, jaki i komentował zmieniające się myśli i poglądy.
* "Satire" (1517-24) - cykl satyr.
* "Cassaria" (1508), "Suppositi" (1509), "Il negromante" (1520), "Lena" (1528) - dramaty w języku wlsokim. Baldassare Castiglione (1478-1529) - Był on włoskim pisarzem I dyplomatą. Przebywał na dworach książęcych w Mantui i Urbino. Największą sławę przyniosła mu wydana w 1528 roku "Księga dworzanina" - jedna z najpopularniejszych książek w XVI wieku, która stała się vademecum dobrze wychowanego dworzanina. Była tłumaczona na wiele języków narodowych. Także na język polski - "Dworzanin polski" Łukasza Górnickiego.

Francja:

1. Franois Rabelais (1494-1553) - Rabelais urodził się w pobliżu francuskiego miasta Chinon w zachodniej części państwa. Został posłany do klasztoru franciszkanów, gdzie wkrótce utworzył intelektualną grupę złożoną z braciszków, którą szybko rozwiązano ze względu na zbyt odważne myśli. Zmienił później klasztor - wstąpił do dominikanów, ale i tam nie znalazł dla siebie miejsca. W 1530 roku ukończył studia medyczne i rozpoczął praktykę lekarską w szpitalu w Lyonie.

Jego wielkim dziełem była powieść:

* "Gargantula i Pantagruel" - powieść fantastyczno-satyryczna, opisująca dzieje tytułowych bohaterów

2. Pierre de Ronsard (1524-85) - Swoją działalność pisarską zawdzięcza przypadkowi. Miał być dworzaninem i dyplomatą, jednakże na skutek głuchoty został poetą dworskim Karola IX. Zyskał wielką sławę jako poeta - miał nawet swoją grupę poetycką Plejadę.

Jego dzieła to:

* "Ody" (1550-53)
* "Miłości" (1552-56) - sonety inspirowane twórczością Petrarki.
* "Francjada" (1572) - epopeja narodowa wzorowana na "Iliadzie".

3. Michel Eyquem de Montaigne (1533-92) - Pochodził z zamożnej rodziny. Z zawodu był prawnikiem. Sprawował urząd mera. Był także radcą parlamentu w Bordeaux i burmistrzem. W 1570 roku zamieszkał w zamku Montaigne z dala od miasta.

Do jego dzieł zaliczają się:
* "Próby" (1580,1588) - książka filozoficzna na wiele tematów związanych z człowiekiem

Niemcy:

1. Philipp Melanchton (1497-1560) - Właściwie nazywał się Philipp Schwarzerd. Był bliskim współpracownikiem Marcina Lutra. Opracował augsburskie wyznanie wiary oraz w 1519 roku "Komentarz do Listów św.Pawła".

2. Ulrich von Hutten (1488-1523) - Był on niemieckim pisarzem politycznym, humanistą. Działał na rzecz Reformacji i jedności narodowej Niemiec. Był współautorem wraz z Grotusem Rubenausem "Listów ciemnych mężów" wyjątkowo jadowitych satyr na życie zakonników i scholastykę. Pierwszy tom ukazał się w 1514 roku, drugi - trzy lata później. Stworzył także liczne wiersze i dialogi. Tworzył głównie po łacinie.

Niderlandy:

1. Erazm z Rotterdamu (1469-1536) - Właściwie Gerhard Gerhards. Ukończył studia na uniwersytecie w Paryżu. Odbył kilkanaście podróży do Anglii (tam poznał chociażby Thomasa More'a) i Włoch. Po zamieszkaniu na stałe w Anglii uczył greki i teologii na Uniwersytecie w Cambridge. Głosił, że "Kościół jest dla człowieka, a nie człowiek dla Kościoła". Od 1521 roku mieszkał w Bazylei, gdzie też zmarł w 1535 roku.

Do jego najwybitniejszych dzieł:

* "Adagio" (zbiór ośmiuset sentencji starożytnych) należą:
* "Pochwała głupoty" (1511) - krytykował w niej nauczanie dzieci i młodzieży przez niewykształcone duchowieństwo
* "Rozmowy" - zbiór dialogów o religii, obyczajach, wychowaniu i literaturze.
* "Podręcznik bojownika chrześcijańskiego" ("Enchiridion militis christiani") z 1504 roku - w nim domagał się wiary opartej na Ewangelii.

Anglia:

1. Thomas More lub Tomasz Morus (1478-1535) - najsłynniejsze dzieło tego angielskiego myśliciela to "Utopia" z 1516 roku. W powieści tej autor stworzył idealne państwo. Nie było w nim własności prywatnej, a produkty były dzielone według potrzeb tak, aby nikt nie cierpiał biedy. Dzień pracy miał trwać zaledwie 6 godzin (krócej nawet niż w początkach XXI wieku!!), a rządzących wybierało całe społeczeństwo. Ten piękny pomysł przypominający dzisiaj połączenie komunizmu z demokracją jednak nigdy nie istniał naprawdę. Stąd też wziął się przymiotnik "utopijny" jako piękny, ale nierealny. Z zawodu był kanclerzem na dworze Henryka VIII. Ponieważ nie wyraził zgody na to, żeby król stał na czele Kościoła, został skazany na śmierć przez ścięcie. Wyrok wykonano.

2. William Shakespeare - Szekspir (1564-1616) - Szekspir urodził się w miasteczku Stratford-upon-Avon. Ożenił się ze starszą od siebie Anną Hathaway. Dopiero przeprowadzka do Londynu w 1590 roku umożliwiła mu działalność poetycką, aktorską i dramatyczną. Od 1594 roku był członkiem kompanii Sług Lorda Szambelana, od 1599 roku miał już własny teatr The Globe ("Pod Kulą Ziemską"). Tam też wystawiał swoje dzieła. W 1610 powrócił do Stratfordu.

Znamy wiele dzieł Szekspira, który stworzył własny, unikalny dramat, zrywając z zasadami dramatu antycznego (m.in. z zasadą trzech jedności):

* "Henryk VI" (1590-92);
* "Komedia omyłek" (1592/94);
* "Ryszard III" (1593);
* "Stracone zachody miłości" (1594);
* "Poskromienie złośnicy" (1594);
* "Sen nocy letniej" (1595);
* "Kupiec wenecki" (1596);
* "Jak wam się podoba" (1600);
* "Hamlet" (1600-01);
* "Wieczór trzech króli" (1601);
* "Otello" (1604);
* "Romeo i Julia";
* "Makbet" (1606);
* "Król Lear" (1606);
* "Burza" (1611);
* "Juliusz Cezar";
* "Wiele hałasu o nic";
* "Opowieść zimowa"

Hiszpania:

1. Miguel de Cevantes Saavedra (1547-1616) - Cervantes [czytaj: serbantes] otrzymał ściśle literackie wykształcenie pod kierunkiem humanisty Lopeza de Hoyos [czytaj: Lopes de ohos] w Madrycie. Po zranieniu szlachcica w pojedynku, został zmuszony do opuszczenia Hiszpanii w 1569 roku. We Włoszech zaciągnął się do wojska hiszpańskiego, w szeregach którego brał udział w bitwie pod Lepanto w 1570 roku. Wracając z wyprawy do Afryki dostał się do algierskiej. Za próbę ucieczki został skazany na śmierć. W rezultacie jednak zakonnicy zdołali go wykupić i Cervantes powrócił do Madrytu. Jako kaleka z bezwładną lewą ręką postanowił pisać. Zmuszony jednak swoją sytuacją finansową, podjął najniższy urząd - poborcę zboża w Andaluzji. Został dwukrotnie wtrącony do więzienia. Obłożono go także klątwą. Pochowano go w Madrycie jak zwykłego biedaka - bez nagrobka i bez napisu.

Mimo wszystko zdołał wydać wiele swoich dzieł jak:

* "Galatea" (1585) - romans pasterski.
* "Numancja" - tragedia rozgrywająca się w Hiszpanii.
* "Rinconete i Cortadilo" (1596) - nowela ukazująca światek kryminalistów i ich uczniów.
* "Na wjazd księcia de Medina do Kadyksu" (1596) i "Na katafalk Filipa II w Sewilii" - pełne sarkazmu satyry.

* "Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy" - powieść opowiadająca o perypetiach tytułowego bohatera, który podczas swoich wędrówek z wiernym giermkiem Sancho Pansą m.in. chciał walczyć z wiatrakami.

* "Nowele przykładne" (1613) - pierwszy w dziejach Hiszpanii zbiór nowel.
* "Podróż na parnas" (1616) - poemat heroikomiczny.
* "Niezwyczajne przygody Persilesa i Sigismundy" (wydany w 1617) - romans przygodowy, który pisarz skończył na kilka dni przed śmiercią.

MALARSTWO

Cechy malarstwa renesansowego:
* zainteresowanie człowiekiem i otaczającym go światem
* dominacja tematów świeckich
* trójwymiarowość i perspektywa
* realizm w przedstawianiu świata i człowieka
* różnorodna skala barw, cieni i odcieni
* wykorzystanie światła i półcieni w oddaniu nastroju obrazu

Najwybitniejsi malarze to:

Włochy: 1. Giotto di Bondone (1266-1337) - obrazy i freski o tematyce religijnej. Jego freski znajdują się między innymi w kaplicy Scrovegnich w Padwie - na przykład fresk "Spotkanie przy złotej bramie" oraz w Rzymie, Asyżu i Florencji. Poprzez przełamanie schematów sztuki bizantyjskiej stał się prekursorem renesansu. Fra Angelico (1387-1455) - Właściwie nazywał się Guido di Pietro. Zwany był także Il Beato lub Fra Giovanni da Fiesole. Był zakonnikiem. Należał do dominikanów. Zasłynął jako wybitny przedstawiciel wczesnorenesansowej szkoły florenckiej. Jego obrazy charakteryzuje pogodność w nastroju, jasność w kolorze. Jest autorem fresków w klasztorze Santo Marco we Florencji i w kaplicy papieskiej w Rzymie (tak zwana Capella Niccolina). W jego pozostałych dziełach przeważa głownie tematyka maryjna - np. "Zwiastowanie".

2. Andrea del Verrocchio (1435-88) - Pracował głównie dla Medyceuszy. Był nauczycielem Leonarda da Vinci. Jego obrazy to głownie tematyka religijna, między innymi "Chrzest Chrystusa". W swoich dziełach ukazał harmonię, wytworność, wirtuozerię techniczną.

3. Bellini Gentile (1429-1507) i Giovanni (1430-1516) - obaj bracia znacznie przewyższali w technice malarskiej swojego ojca i nauczyciela zarazem, Jacopo Belliniego. Obaj tworzyli w Wenecji. Gentile uważany jest za ojca weneckiej weduty. Na swoich obrazach przedstawiał sceny z uroczystości kościelnych na tle architektury weneckiej, na przykład "Procesja Krzyża Św. Na Placu Św. Marka". Tworzył też portrety. Jego brat, Giovanni wywodził się z weneckiej szkoły kolorystycznej. Malował obrazy o tematyce religijnej (głównie Madonny), alegorycznej i portrety (np. "Portret doży Loredano").

4. Raffaelo Santi (1483-1520) - Zwany Rafaelem. Urodził się w miasteczku Urbino i bardzo wcześnie przybył do Florencji. Pobierał nauki u swojego mistrza - Perugina. Był jednym, najmłodszym z trzech tytanów Renesansu. Obok znakomitych obrazów przedstawiających głównie Madonny ("Piękna ogrodniczka", "Madonna Sykstyńska", "Madonna ze szczygłem"), znalazły się także portrety ("Portret Kardynała Castiglione" z 1516 roku, "Leon X z kardynałem Giulio Medici i Luigi Rossi" z 1518 roku, portrety papieża Juliusza II) i freski (m.in. w Stanzach i Loggiach Watykańskich - "Szkoła ateńska" z 1510 roku i "Dysputa o Najświętszym Sakramencie", w willi Farnesina - "Triumf Galatei" z 1514 roku). Kierował także budował Bazyliki św. Piotra w Rzymie po śmierci Donato Bramantego. Zmarł bardzo młodo - miał zaledwie 37 lat.

5. Michał Anioł (1475-1564) - Naprawdę nazywał się Michelangelo Buonarroti. Obok Rafaela i da Vinciego jeden z "trzech tytanów" Renesansu. Stworzył freski na ścianie głównej i sklepieniu w kaplicy Sykstyńskiej na zlecenie papieża Juliusza II, m.in. "Stworzenie Adama", "Prorocy", "Sybille" czy "Sąd Ostateczny" z 1512 roku.

6. Tycjan (1488-1576) - Właściwie nazywał się Tiziano Vecellio. Wywodził się ze szkoły weneckich kolorystów. Do jego dzieł zaliczamy: portrety (papieża Pawła III, cesarza Karola V), obrazy mitologiczne ("Bachus i Ariadna", "Odpoczywająca Wenus"), religijne ("Grosz czynszowy", "Wniebowzięcie" z 1518 roku) i alegoryczne ("Miłość niebiańska i Miłość ziemska"). Charakterystyczne dla twórczości Tycjana są portrety rudych kobiet ("Flora").
Niemcy

7. Albrecht Drer (1471-1528) - Pochodził z Norymbergii. W jego dorobku znajdują się drzeworyty (z "Apokalipsa" na przykład "Czterej jeźdźcy Apokalipsy"), miedzioryty ("Melancholia", "Rycerz, śmierć i diabeł" z 1513 roku), kompozycje religijne jak "Pasja", "Życie Marii", "Czterej apostołowie", które bardzo trafnie oddają ekspresję przeżyć religijnych. Całą twórczość Drera cechują emocję, ruch, niepokój, dramatyczne napięcia pomiędzy ukazanymi postaciami, także alegorie. Jest on także autorem traktatów o perspektywie i proporcjach ludzkiego ciała. W 1498 roku namalował "Autoportret".

8. Hans Holbein Młodszy (1497-1543) - Był on synem Hansa Holbeina starszego, który tworzył w czasach późnego gotyku. Chociaż pochodził z Niemiec, to pracował jako nadworny malarz króla angielskiego Henryka VIII. Stworzył on tak znakomite dzieła jak "Dwaj ambasadorzy", "Portret Jane Seymour" czy chociażby portret samego władcy z 1540 roku. Znacząco wpłynął na rozwój malarstwa portretowego w Anglii.

9. Lucas Cranach - starszy (1472-1553) - Był jednym z wybitniejszych malarzy niemieckiego Renesansu. Tworzył obrazy olejne, drzeworyty, miedzioryty religijne i mitologiczne, a także liczne portrety i akty (na przykład "Adam i Ewa")
Niderlandy

10. Pieter Bruegel (1528-89) - Zwany był Chłopskim. Główny przedstawiciel z Niderlandów. Wprowadził on do malarstwa zupełnie nową koncepcję malowania pejzaży (widoczna jest w cyklu "Kalendarz"). Tworzył także dzieła o tematyce religijnej, alegorycznej (np. "Ślepcy" z 1568 roku) i chłopskiej (np. "Wesele chłopskie", "Żniwa").


RZEŹBA

Cechy rzeźby renesansowej:
* przestawianie nagiego, pełnego dynamizmu ludzkiego ciała
* doskonale wyszczególnione części anatomiczne ludzkiego ciała
* realizm i dynamizm
* bogactwo form i różnorodność w tematyce

Do najwybitniejszych rzeźbiarzy dobry renesansu zalicza się głownie dwóch Włochów:

Michał Anioł Buonaroti (1475-1564) - "Dawid" (1504), "Mojżesz", "Jeńcy", "Piet" (1501), rzeźby na grobowcu Medyceuszy we Frodencji, grobowiec papieża Juliusza II

Donatello (1380-1466) - Właściwie nazywał się Donato di Betto Bardi. Był przedstawicielem szkoły florenckiej. Twórczość: "Dawid", "Tańcząca putta", pomnik Gattamelaty w Padwie, posągi dla Orsanmichele we Florencji.

ARCHITEKTURA

Przykładem idealnej budowli renesansowej był Pałac Dożów i biblioteka św. Marka w Wenecji autorstwa Jacopo Sansovino. Co ciekawe architektura w niektórych państwach, na przykład w Rzeszy Niemieckiej, nie uległa wpływom włoskiego renesansu, ale pozostała przy wzorcach ze Średniowiecza, mimo iż inne dziedziny sztuki renesansowej doskonale się tam rozwinęły.

Cechy architektury renesansowej:
* rozwój budownictwa świeckiego: wille, ratusze, pałace, kamienice mieszczańskie
* budowle sakralne były budowane na planie prostokąta, z jedną lub trzema nawami, z kopułą nad centralna częścią
* bogactwo formy przy zachowaniu właściwego starożytnym umiaru
* okna renesansowe zwieńczone były tympanonem i ozdobione kolumnami
* zastosowanie: arkad, krużganków, dziedzińców, podcieni

Jeżeli chodzi o architekturę, to najbardziej wsławili się:

Włochy

1. Filippo Brunelleschi (1377-1446) - kopuła katedry Santa Maria del Fiore we Florencji (z lat 1420-36), w której wykorzystał nowatorskie jak na swoje czasy rozwiązanie, zaczerpnięte z rzymskiego Panteonu i bizantyjskich budowli, stało się charakterystyczną cechą renesansowych budowli; kaplica Pazzich we Florencji.

2. Donato Bramante (1444-1514) - prezbiterium i kopuła kościoła Santa Maria delle Grazie w Mediolanie, Tempietto - budowla przy kościele Santo Pietro in Montorio w Rzymie. W 1506 roku rozpoczął budowę Bazyliki św. Piotra i Pawła w Rzymie. Był on też autorem jej projektu pierwotnego.

3. Andrea Palladio (1508-80) - właściwie nazywał się Andrea di Pietro. Stworzył niesamowite jak na swoje czasy pałace, wille, na przykład Villa Rotonda pod Vicezą, kościoły jak ten Santo Giorgio Maggiore w Wenecji. Był również autorem wielu traktatów (m.in. "Cztery księgi o architekturze"). Jego twórczość miała szeroki wpływ na architekturę późniejszych wieków. Wkrótce nawet powstał odrębny nurt w architekturze zwany palladyzmem, który cechował się wykorzystywaniem elementów sztuki antycznej w budowlach z kolejnych stuleci.

Francja:

1. Pierre Lescot (między 1500 a 1515-78) - jego budowle znajdują się głównie w Paryżu. Sławę przyniosła mu jednak przebudowa Luwru, przy której pracował wraz z Jeanem Goujonem.

2. Jean Goujon (1514-64) - jego głównym dziełem jest "Fontanna Niewiniątek" ("Fontaine des Innocents") znajdująca się w Paryżu. Wraz z Pierrem Lescotem pracował przy przebudowie Luwru.

3. Philibert Delorme (1510-70) - jeden z renesansowych twórców francuskich. Jest autorem budowli głównie stojących na terenie Paryża. Zbudował między innymi pałac Tuileries, dzisiaj już niestety nieistniejący. Wznosił także zamki. Był autorem kilku prac na temat teorii architektury.


CZŁOKIEK RENESANSU - LEONARDO DA VINCI

Leonardo urodził się w 1452 roku. Tworzył głownie w Mediolanie, ale także i we Florencji. Zasłynął nie tylko jako wspaniały malarz, ale także jako: architekt, rzeźbiarz. Jednakże da Vinci nie spoczął tylko na malowaniu. Stworzył on także "Traktat o malarstwie", w którym nie tylko teoretyzował na temat malarstwa, ale także zawarł wiele praktycznych wskazówek dotyczących stosowania barw, świateł i cieni.

Do jego najwspanialszych obrazów należą niewątpliwie:
* "Ostatnia wieczerza" (1497)
* "Mona Lisa" albo "Gioconda" (1505)
* "Dama z łasiczką" albo "Dama z gronostajem"
* "Autoportret" (1512)
* "Św. Anna Samotrzecia"
* "Madonna w grocie"

Ze względu na różnorodność swoich prac był zaliczany do jednym z "trzech tytanów" (obok Michała Anioła i Rafaela), ale bez wątpienia był największym z nich.

Zajmował się także medycyną, szczególnie anatomią, mechaniką, biologią, geografią. Sam często mawiał, że "doświadczenie nigdy nie zawodzi" ("la sperienza non falla mai") oraz, że "mądrość jest córką doświadczenia". Próbował zanalizować rozwój płodu w ciele matki oraz badał ludzkie mięśnie. Do najbardziej znanych prac należy chyba "Studium proporcji człowieka", w którym autor przedstawił połączenie anatomii człowieka z geometrią. Rysunek ten otwierał nowe wydanie dzieła Witruwiusza, teoretyka architektury ze starożytnego Rzymu. Jako pierwszy wynalazł spadochron. W latach 1483-86 zaprojektował maszynę latającą, do złudzenia przypominającą dzisiejszy helikopter. W 1487 powstał także zarys... czołgu! Jego prace znacząco wpłynęły na późniejsze badania naukowe w wielu dziedzinach. Zmarł w 1519.
Posłowie

Należy także zauważyć, że niektóre z podanych przeze mnie poniższych przykładów może wydać się mylne. Otóż, bardzo często jest tak, że nie da się jednoznacznie przyporządkować danego artystę do konkretnej epoki, szczególnie jeżeli działał on właśnie na przełomie dwóch. Na dodatek prawie każda praca o twórcach renesansowych zawiera zupełnie innych przedstawicieli. Ja stałam się, aby tutaj pojawili się ci, na których napotykamy się najczęściej. I którzy wydają się najbardziej oczywiści. Aczkolwiek na pewno kontrowersję może budzić Dante czy Szekspir, nie wspominając już o malarzach czy rzeźbiarzach takich jak Tycjan czy Michał Anioł, których zarówno umieszcza się w Renesansie, jak i w manieryzmie.