Rozrachunek renesansowego poety z filozofia stoicka

Filozofia stoicka powstała w III w. p.n.e. w Atenach. Głosiła ona, że to co jest zgodne z rozumem jest zgodne z naturą, a to, co z nią zgodne, jest dobre i rozpoznanie tego jest cnotą. Dla stoików cnota stanowiła jedyne dobro moralne oraz polegała na odcięciu swoich emocji od zdarzeń zewnętrznych, oznacza to utrzymywanie stanu spokojnego szczęścia niezależnie od zewnętrznych warunków.
Kochanowski w swoich utworach bardzo często nawiązywał do stoicyzmu, albo do epikureizmu, Jednak po śmierci swojej córki Urszulki nastąpił kryzys światopoglądowy u autora, który ukazał sprzeczności między głoszonymi zasadami. Poeta zwątpił w to, co wierzył przez całe swoje życie. Poeta będąc w tym kryzysie napisał XIX trenów, które miały za zadanie upamiętnić jego dziecko i wyidealizować je.
W Trenie XVI poeta krytykuje stoicyzm, który okazuje się złudną
i nieprzydatną filozofią w obliczu prawdziwego nieszczęścia.W swoich utworach stwierdza, że koncepcja natury ludzkiej jest taka, że dopuszcza wzgląd nie tylko na prawa rozumu, ale i serca. Nieszczęście jest jedną z części życia emocjonalnego i powinno być całkowicie zrozumiałe. Zwraca również uwagę na to, że gdy człowieka spotyka nieszczęście, nie potrafi on być wobec niego obojętny i tak czy inaczej ulegnie pod naporem emocji. mysł i rozum nie mogą sobie poradzić z typowym bólem życia:
?O błędzie ludzki, o szalone dumy,
Jako to łacno pisać sie z rozumy,
Kiedy po wolej świat mamy, a głowa
Człowieku zdrowa.?
?Przecz z płaczem idziesz Arpinie
wymowny
Z miłej ojczyzny? Wszak nie Rzym
budowny(...)?.

Podobne jak w ?Trenie XVI? poglądy na temat filozofii, a w szczególności stoicyzmu możemy znaleźć w wielu pieśniach Kochanowskiego. Na przykład w ?Pieśni III? autor podkreśla, że wartością najwyższą jest cnota ?Cnota skarb wieczny, cnota klejnot drogi?. Stoicy uważali, że najwyższym dobrem jest cnota zapewniająca szczęście, a stoickim ideałem był mędrzec, który cenił cnotę, tępił ciało i był obojętny wobec dóbr nietrwałych. Natomiast w ?Pieśni IX?, zawartej w zbiorze ksiąg pierwszych Kochanowski nawiązuje do równowagi psychicznej i obojętności wobec zdarzeń: ?Jakoby umiał szczęście i nieszczęście znosić?. Jest to kolejny przykład na poglądy stoickie autora, ponieważ, jak już wcześniej wspomniałem stoiccy filozofowie próbowali żyć w tak zwanym ?stoickim spokoju?, obojętności.

pdmiot mówiący wypowiada się w I osobie liczby pojedynczej oraz w I osobie liczby mnogiej. Autor trenu pisząc w I os. l. mnogiej chciał nas uświadomić, że słowa te także i nas dotyczą. Odbiorcami jego refleksji mogą być wszyscy, którym wydaje się, iż są gotowi na cierpienie.. W wierszu jest kilka pytań retorycznych oraz wykrzyknień, które mają za zadanie podwyższyć rangę zdań i słów. W dziele poety znajdziemy liczne apostrofy do Cycerona.


Jak widać, Kochanowski w swoich utworach bardzo często zastanawia się, która z metod postrzegania bytu jest najlepsza i która prowadzi człowieka do osiągnięcia prawdziwego szczęścia

Joanna S.