Parlament w Polsce

"Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat." Konstytucja RP art.95

Parlament w Polsce składa się z dwóch izb - Sejmu i Senatu.

Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent, nie później niż na 90 dni przez upływem końca kadencji, na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji. Nie można kandydować jednocześnie do Sejmu i Senatu. Pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczpospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów.

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczpospolitej, Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Wnioskodawcy przedstawiają skutki finansowe wykonania ustawy. Sejm rozpatruje projekt w trzech czytaniach. Wnioskodawcy, posłowie i Rada Ministrów maja prawo wnoszenia poprawek w czasie rozpatrywania przez Sejm. Wnioskodawca może wycofać projekt do czasu zakończenia 2 czytania. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów przy obecności połowy posłów. Uchwaloną ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi. Ten ma 30 dni by ją zatwierdzić, odrzucić lub wnieść poprawki. Uchwałę Senatu (odrzucenie lub poprawki) uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów, przy obecności połowy posłów. Następnie Marszałek Sejmu przekazuje ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczpospolitej, który ma 21 dni na podpisanie i ogłoszenie w dzienniku ustaw. Może także wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego, ale w wypadku zgodności z Konstytucją musi ustawę podpisać. Prezydent może także z umotywowanym wnioskiem przekazać uchwałę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy większością 3/5 głosów, Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 7 dni i ogłasza w Dzienniku Ustaw. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm, Prezydentowi nie przysługuje prawo odwołania się do Trybunału Konstytucyjnego.
Sejm może uznać projekt ustawy, jako pilny (z wyjątkami) wtedy termin rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni a termin podpisania przez Prezydenta wynosi 7 dni.

Sejm

Sejm składa się z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i tajnych. Wybrany do Sejmu może być obywatel mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. Poseł jest reprezentantem całego narodu i nie może być związany żadnymi instrukcjami wyborców. Chroni go immunitet poselski. Mandatu posła nie można łączyć z niektórymi funkcjami publicznymi, takimi jak funkcja Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.

Kadencja Sejmu trwa 4 lata. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej dwóch trzecich ustawowej liczby posłów lub, w szczególnych okolicznościach, kadencja ta może zostać skrócona przez prezydenta.

Struktura

- Marszałek Sejmu
- Wicemarszałkowie Sejmu

Organami Sejmu są: marszałek Sejmu, prezydium Sejmu, Konwent Seniorów, komisje sejmowe. Posłowie tworzą w Sejmie kluby lub koła (ich podstawą jest przynależność do partii lub ugrupowań politycznych; klub tworzy co najmniej 15 posłów, koło - 3 posłów).

Marszałek reprezentuje Sejm, zwołuje posiedzenia Izby i przewodniczy jej obradom, kieruje pracami Prezydium Sejmu, zwołuje Konwent Seniorów, nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym. W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Marszałek Sejmu sprawuje funkcje głowy państwa.

Wybierani przez Sejm Marszałek i Wicemarszałkowie tworzą Prezydium Sejmu, które ustala plan i kalendarz prac Sejmu, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka, organizuje współpracę między komisjami sejmowymi, dokonuje wykładni regulaminu Sejmu. W posiedzeniach Prezydium Sejmu bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu Krzysztof Czeszejko-Sochacki. Marszałek Sejmu może zaprosić na posiedzenie Prezydium Sejmu również inne osoby

W skład Konwentu Seniorów wchodzą: Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień, o których mowa w art. 8 ust. 5, a także klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą. Kompetencje Konwentu Seniorów są wyłącznie doradcze.

W posiedzeniach Konwentu Seniorów bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu.
Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy bądź na wniosek członków Konwentu Seniorów może zaprosić na posiedzenie Konwentu inne osoby.
(art. 15 ust. 2 Regulamin Sejmu)

Sejm wyłania ze swego grona stałe komisje, które rozpatrują i przygotowują sprawy, nad którymi pracuje Sejm, opiniują sprawy przekazane pod ich obrady przez Sejm, Marszałka lub Prezydium Sejmu.

Sejm Rzeczpospolitej Polskiej
Kancelaria Sejmu ul. Wiejska 4/6/8 00-902 Warszawa
Centrala telefoniczna Kancelarii Sejmu:
48 (22) 694 25 00

Senat

Senat Rzeczypospolitej Polskiej jest organem władzy ustawodawczej, izbą wyższą polskiego parlamentu.

Geneza Senatu sięga czasów obradującej u boku królów piastowskich rady królewskiej. Jej członkowie odgrywali pierwszoplanową rolę na zjazdach generalnych zwoływanych przez króla, głównie w celu uchwalenia podatków. Na zjazdy takie, stanowiące zalążek parlamentu (zwanego w Polsce sejmem) mógł przybyć każdy szlachcic. Sejm obradujący w 1493 roku, uważany za pierwszy Sejm ukształtowanego parlamentaryzmu polskiego, złożony był z trzech stanów: króla, Senatu i Izby Poselskiej. Izba Poselska i Senat w zasadzie obradowały osobno. W czasie trwania Sejmu spotykały się w Sali senatorskiej, by uzgodnić uchwały zwane konstytucjami. Senat pełnił ponadto funkcję rady królewskiej; senatorowie zbierali się poza sesjami sejmowymi, zwykle w niepełnym składzie, by doradzać królowi w sprawach wojny, polityki zagranicznej i projektów małżeńskich domu królewskiego. O ile posłowie Izby Poselskiej byli wybierani na sejmikach ziemskich przez szlachtę, to w skład Senatu wchodzili dożywotnio mianowani przez króla świeccy i kościelni dostojnicy królestwa.

W okresie rozbiorów Senat istniał w Księstwie Warszawskim (1807- 1815) i w Królestwie Polskim (1815- 1831) jako druga izba Sejmu, posiadającego zresztą ograniczone uprawnienia. Senatorowie byli mianowani przez panujących. W konstytucji marcowej z 1921 roku, pierwszej konstytucji państwa odrodzonego po długim okresie zaborów, przyjęto dawną zasadę stanowienia prawa przez dwie izby- Sejm i Senat. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Senat wybierany był pięciokrotnie. Ostatnie posiedzenie Senatu II Rzeczypospolitej odbyło się 2 września 1939 roku, już po wkroczeniu armii niemieckiej do Polski.

Po wojnie, w 1946 roku, druga izba została zniesiona na podstawie wyników sfałszowanego referendum. W roku 1989 przywrócono w Polsce dwuizbowość, reaktywując Senat w konstytucji na podstawie porozumień okrągłego stołu. Wybory do Senatu w 1989 roku były pierwszymi po wojnie całkowicie wolnymi wyborami. Senat składa się dziś ze 100 senatorów wybieranych na czteroletnią kadencję. Kadencja Senatu kończy się wraz z zakończeniem kadencji Sejmu. Senat pierwszej kadencji został rozwiązany w październiku 1991 roku na mocy decyzji Sejmu o samorozwiązaniu. Druga kadencja również została skrócona na skutek decyzji prezydenta w maju 1993 roku. Trzecia, czwarta i piąta kadencja trwała przewidziane ustawowo cztery lata. Wybory do szóstej kadencji odbyły się we wrześniu, a pierwsze posiedzenie Sejmu tej kadencji- 20 października 2005 roku.

Składa się ze 100 senatorów, wybieranych na okres 4 lat w głosowaniu tajnym, w wyborach powszechnych, bezpośrednich. Kadencja trwa 4 lata. Wybrany do Senatu może być obywatel polski, mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.

Struktura

Organami Senatu są: Marszałek Senatu (Longin Hieronim Pastusiak), Prezydium Senatu (wice marszałkowie: Jolanta Danielak, Ryszard Jarzembowski, Kazimierz Kutz), Konwent Seniorów (czyli marszałek i wicemarszałkowie, oraz przedstawiciel bloku senackiego SLD-UP i Blok Senat 2001) i Komisje Senatu.

Marszałek Senatu pełni funkcję reprezentacyjną, zwołuje posiedzenia Izby, ustala projekt porządku dziennego obrad i im przewodniczy (może to robić jeszcze jeden z trzech zastępców). Marszałek i wicemarszałkowie tworzą prezydium. Wraz z przedstawicielami klubów senackich wchodzą także w skład Konwentu Seniorów (spotkania dotyczą z reguły porządku obrad, bądź przebiegu prac Senatu).

Senatorzy pracują w czternastu komisjach stałych. W sierpniu 2000 roku powołano Komisję Nadzwyczajną Legislacji Europejskiej. Rozpatruje ona ustawy, uchwalone przez Sejm, dostosowujące polskie prawo do prawa Unii Europejskiej.

Decyzje

Zajmuje się ustawami, rozpatrzonymi i uchwalonymi wcześniej przez Sejm. Ustawa rozpatrywana jest w terminie 30 dni, a w przypadku ustaw pilnych w ciągu 14 dni. Wyjątki stanowią: ustawa budżetowa (20 dni) i ustawa o zmianie konstytucji (60 dni)

Zadania Senatu

- w przeciwieństwie do Sejmu nie sprawuje funkcji kontrolnej wobec rządu
- akceptuje (bądź nie) wniosek prezydenta w sprawie przeprowadzenia referendum
- wyraża zgodę na powołanie i odwołanie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Dziecka, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych oraz Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, Rzecznika Praw Obywatelskich
- wybiera i odwołuje dwóch senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa, dwóch - do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz trzech do Rady Polityki Pieniężnej
- marszałek Senatu lub grupa 30 senatorów może wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności z konstytucją ustaw i umów międzynarodowych, a także działalności partii politycznych

Uprawnienia Senatu

- Senat rozpatruje ustawy uchwalone przez Sejm. Izba może przyjąć ustawę w całości, w całości ją odrzucić lub wprowadzić do jej tekstu poprawki. Poprawkę Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów;
- posiada inicjatywę ustawodawczą, czyli prawo do przekazywania własnych projektów ustaw do Sejmu;
- wyraża zgodę na powołanie i odwołanie przez Sejm prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, prezesa Instytutu Pamięci Narodowej oraz Generalnego inspektora Ochrony Danych Osobowych;
- powołuje jednego członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, dwóch członków Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej oraz trzech członków Rady Polityki Pieniężnej;
- deleguje dwóch senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa;
- rozpatruje roczne sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz wysłuchuje informacji Rzecznika Praw Obywatelskich;
- wraz z Sejmem tworzy Zgromadzenia Narodowe, do którego uprawnień należy m.in. odebranie przysięgi od Prezydenta;
- wyraża zgodę na zarządzenie przez Prezydenta referendum;

Senat III RP stał się naturalnym spadkobiercą sprawowanego przez Senat w okresie międzywojennym mecenatu i patronatu nad Polakami za granicą. Senat dba o upowszechnienie wiedzy o polskiej diasporze w innych krajach, przybliżanie jej historycznego dorobku oraz podtrzymywanie jej kontaktów z Macierzą. Senat IV kadencji podjął szereg inicjatyw ustawodawczych wychodzących naprzeciw oczekiwaniom Polonii, a Senat V kadencji powołał Polonijną Radę Konsultacyjną przy Marszałku Senatu.
SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
KANCELARIA SENATU
BIURO INFORMACJI
I DOKUMENTACJI
ul. Wiejska 6, 00-902 Warszawa
tel. 694-92-84, fax 694-94-28