Znaczenie lasów równikowych

Tropikalne lasy deszczowe, zwane także lasami równikowymi są jednym z najstarszych i najbogatszych w gatunki środowisk naturalnych naszej planety. Mimo iż zajmują zaledwie sześć procent powierzchni Ziemi, są środowiskiem życia ponad połowy wszystkich gatunków roślin i zwierząt.

Lasy równikowe są przykładem strefowego środowiska przyrodniczego, gdyż spotykamy je wyłącznie w strefie klimatów równikowych, na obszarach, gdzie panuje klimat równikowy wybitnie wilgotny i wilgotny. Środowiska te występują w rejonach gdzie średnia temperatura wynosi 25^oC, a roczne opady deszczu przekraczają 2000 milimetrów.

Wilgotne lasy równikowe największą powierzchnię zajmują w dorzeczu Amazonki (ok. 6000.000 km) i nazywane są selvą. Porastają także niewielkie powierzchnie w Kolumbii oraz Ameryce Środkowej. W Afryce strefa wilgotnych lasów równikowych zajmuje zachodnią i środkową część kontynentu. Trzecim wielkim obszarem występowania tej formacji roślinnej są wyspy leżące na Oceanach: Indyjskim i Spokojnym, między Azją i Australią.
Wilgotny las równikowy ma charakterystyczną strukturę warstwową (piętrową). Wśród roślin dominują wiecznie zielone, szerokolistne drzewa, których występowanie jest uwarunkowane dużymi opadami, i wysokimi temperaturami. Najwyższe z nich wyrastają do wysokości 50 "60, a nawet 100 metrów i tworzą górne piętro roślinności. Warstwa ta nie stanowi jednolicie zwartej powierzchni i przepuszcza dużo światła. Pomiędzy największymi drzewami rosną znacznie mniejsze, o wysokościach 30 - 40 m. Jest to środkowe piętro lasu. Rozłożyste korony drzew tworzą tu zwartą warstwę zieleni o grubości około 7 m, zwaną "dachem lasu". Warstwa ta jest trudno przepuszczalna dla światła i ma istotny wpływ na rozwój świata organicznego w niższych strefach lasu. Przepuszcza ona zaledwie 5% docierającego do niej światła. W lesie równikowym spotkamy drzewa kauczukowe, mahoniowe, bananowce, palmy, kakaowce i kilkumetrowe paprocie drzewiaste. Pnie i gałęzie wysokich drzew porastają pnącza takie jak filodendrony i wanilia.

W warstwie przy powierzchni ziemi panuje półmrok, powietrze jest nasycone wilgocią i występuje niewiele roślin. Gleba na której rosną lasy równikowe jest uboga w substancje odżywcze. Ściółka i próchnica praktycznie nie występują, gdyż w ciepłym klimacie martwe organizmy ulegają szybkiemu rozkładowi, a wytworzone w ten sposób substancje odżywcze są natychmiast wykorzystywane przez inne rośliny.

Oprócz obfitości roślin typowe 100000 km2 lasu równikowego jest miejscem, gdzie można spotkać ok. 400 gatunków ptaków np. kolorowo ubarwionych papug, tukanów i kolibrów; 150 gatunków motyli; 100 gatunków gadów "należą do nich krokodyle, węże, żółwie i 60 gatunków płazów. Świat owadów na takim obszarze jest zbyt bogaty, by można było pokusić się o oszacowanie liczby zamieszkujących tam gatunków, wśród których prym wiodą mrówki i termity. Natomiast stosunkowo ubogi jest świat ssaków.

Większość gatunków ssaków posiada dobrze rozwinięte łapy i chwytne ogony, spełniające rolę piątej kończyny. Te cechy umożliwiają zwinne poruszanie się wśród gałęzi.Wśród ssaków wilgotnych puszcz jest wiele gatunków małp np. gibbony, orangutany, goryle i szympansy.

Żyją tutaj leniwce, mrówkojady, okapi i różne gryzonie. Spotkać też można majestatyczne koty: jaguary i oceloty.

Wilgotne lasy równikowe nazywane były kiedyś zielonym piekłem. Tajemnicze niedostępne, pełne groźnych niespodzianek: śmiertelnie kąsających węży i owadów, trujących roślin, zarazków, tropikalnych chorób. Pełne nieprzebranych bogactw dostarczają ludziom takich produktów jak: cynamon, pieprz, goździki i oleje roślinne. Z wielu gatunków roślin uzyskuje się substancje wykorzystywane do produkcji leków. Przede wszystkim zaś lasy deszczowe dostarczają szlachetnych gatunków drewna. Heban, palisander i mahoń kojarzą się częściej z drogimi, stylowymi meblami niż z szumiącym drzewem.

Lasy tropikalne dzięki ogromnej, zielonej masie, która oddycha, paruje, a w czasie fotosyntezy pobiera z atmosfery dwutlenek węgla i wydziela tlen, mają ogromne znaczenie dla światowego bilansu tlenu. Nie bez powodu lasy równikowe nazywane są "zielonymi płucami Ziemi". Utrzymują wilgotność na obszarach, gdzie rosną, i dostarczają wody deszczom zraszającym ogromne obszary sąsiednie. Oznacza to, że lasy rosną nie tyle tam gdzie jest deszczowy klimat, ale deszcz powstaje dzięki parowaniu lasów. Są więc lasy współtwórcami swego środowiska.

Największym wrogiem lasów równikowych jest człowiek. Powierzchnia lasów deszczowych gwałtownie się kurczy. Jednym z powodów zaniku lasów jest dokonywanie całkowitych wyrębów lasu w celu pozyskania drewna. W miejscu wyrębów ludność zakłada pola uprawne po uprzednim wypaleniu terenu. Do zaniku lasów równikowych przyczynia się także powstawanie kopalń odkrywkowych, dróg i zbiorników wodnych przy zaporach na rzekach, gdzie zakładane są elektrownie. Na bezleśnych obszarach gleba wystawiona jest na bezpośrednie działanie obfitych deszczów, które wypłukują z niej substancje mineralne i przyczyniają się do spadku żyzności. W tym samym czasie następują powodzie i obsuwanie się ziemi, gdyż woda deszczowa nie jest zatrzymywana przez lasy. Wraz z kurczeniem się lasów deszczowych giną liczne gatunki zwierząt i roślin. Giną również społeczności ludzkie.

Naukowcy uważają, że niszczenie lasów tropikalnych może przyspieszyć zmiany klimatyczne na naszej planecie.Wypalania lasów przyczynia się do gwałtownego wzrostu ilości dwutlenku węgla w atmosferze i w ten sposób pogłębia się efekt cieplarniany, powodujący ocieplenie klimatu na Ziemi.
Gdy zabraknie lasów równikowych - zabraknie też tlenu, wody i cienia.

Obecnie ludzie na całej Ziemi coraz bardziej zdają sobie sprawę z konsekwencji niszczenia lasów. Zakładane są parki narodowe i rezerwaty. Jednakże dopóki ubogie społeczeństwa krajów położonych w rejonie lasów deszczowych nie zrozumieją, że ochrona ta może im się opłacać, to żadne programy ochrony nie przyniosą oczekiwanych efektów i prawdą stanie się stwierdzenie, że "Zielone piekło idzie do nieba"...