Podboje rzymskie

1. Przyczyny podbojów
- dążenie do zdobycia ziem pod uprawę i hodowle.
- przeludnienie panujące w Rzymie.
- chęć zdobycia łupów.

2. Przyczyny sukcesów rzymskich - organizacja armii
a) w armii rzymskiej służyli wszyscy obywatele między 17 a 46 rokiem życia (w razie zagrożenia państwa powoływano mężczyzn od 16 do 60 roku życia). Dzięki temu Rzym posiadał olbrzymie rezerwy wojskowe, nawet klęska w jakiejś bitwie nie miała wpływu na losy wojny, ponieważ Rzym mógł wystawić nowe armie.
b) W armii rzymskiej panowała żelazna dyscyplina, stosowano surowe kary za tchórzostwo
c) Podstawową jednostką armii rzymskiej był legion. Składał się on z 4200 wojowników pieszych i 300 konnych. Piechota walczyła w trzech szeregach, a jazda zajmowała skrzydła. Taki szyk ułatwiał manewrowanie na polu bitwy, co przyczyniło się do sukcesów Rzymian.
d) Rzymian wspomagały oddziały sprzymierzeńców, co zwiększyło siłę armii rzymskiej
e) Rzymianie rozwinęli na niespotykaną skalę sztukę fortyfikacyjną (zdobywanie miast i budowanie umocnień). Maszerując przez wrogi kraj Rzymianie zatrzymując się na nocleg zawsze budowali umocniony obóz.

3. Etapy podbojów rzymskich
a) PODBÓJ ITALII
Rzymianie rozpoczęli swą ekspansję militarną od wyzwolenia się spod panowania Etrusków. Etruskowie, którzy w VI w. p.n.e rozciągnęli swe panowanie na cała północną Italię podbili również Rzym. Przypuszcza się, że ostatni trzej królowie Rzymu byli Etruskami. Wraz z obaleniem monarchii i wprowadzeniem republiki Rzymianom udało się zrzucić jarzmo etruskie. Dzięki podporządkowaniu sobie sąsiednich plemion latyńskich (należących do Italików) i utworzeniu ZWIĄZKU LATYŃSKIEGO Rzymianom udało się w ciągu V w. p.n.e podbić miasto etruskie.
Na początku IV w. p.n.e w wyniku najazdu Galów (390 r.p.n.e.) Rzym został zniszczony, lecz szybko odbudował swą potęgę. W ciągu następnych stu lat Rzymianie podbili Italików natrafiając jednak na bardzo silny opór ze strony górskiego plemienia SAMNITÓW. Po ich pokonaniu przyszła kolej na miasta greckie w południowej Italii. Najsilniejsze z nich TARENT wezwało na pomoc króla Epiru PYRRUSA.
Wojna Rzymu z Pyrrusem była bardzo krwawa. Początkowo król Epiru odnosił zwycięstwa, lecz były okupione wielkimi stratami i doprowadziły z czasem do jego klęski (stąd powiedzenie "pyrrusowe zwycięstwo"). Zadali mu ją Rzymianie w 275 r.p.n.e. pod BENEWENTEM. To zwycięstwo zadecydowało o zajęciu przez Rzym miast greckich, co zakończyło podbój Italii.
b) WOJNY PUNICKIE (wojny Rzymu z Kartaginą)- Rzymianie nazywali Kartagińczyków "Punijczykami" (czyli Fenicjanami)
Przyczyną wojen punickich była rywalizacja dwóch potęg:
- lądowej- Rzymu i
- morskiej- Kartaginy
O hegemonię w zachodniej część basenu M. Śródziemnego Rzym stoczył z Kartaginą trzy wojny:

I WOJNA PUNICKA (264-241 p.n.e.)
Do wybuchu wojny doprowadziła rywalizacja rzymsko-kartagińska o Sycylię. Wojna ta miała charakter morski ponieważ Kartagina posiadała wielką flotę. Rzym musiał stworzyć flotę wojenną dorównującą jej siłą. Po pierwszych sukcesach rzymskich przyszły klęski:
- wódz kartagiński HAMILKAR kilkakrotnie rozbił flotę rzymską
- niepowodzeniem zakończyła się próba lądowania armii rzymskiej w Afryce Północnej (cała armia rzymska wraz z konsulem REGULUSEM dostała się do niewoli)
Jednak zasoby Kartaginy wyczerpały się szybciej, a klęska floty kartagińskiej koło WYSP Gackich (242 r.p.n.e.) przypieczętowała zwycięstwo Rzymu.
Skutki wojny:
- Kartagina oddała Sycylię, Sardynię i Korsykę
- zapłaciła olbrzymią kontrybucję
- oddała całą flotę wojenną

II WOJNA PUNICKA (218-201 p.n.e.)
Po klęsce w I wojnie punickiej doszło w Kartaginie do walk wewnętrznych. Wówczas Hamilkar zebrał armię, wyprawił się do Hiszpanii i rozpoczął jej podbój. Po śmierci Hamilkara podbój prowadził dalej jego syn Hannibal. Udało mu się zająć prawie cała Hiszpanię i zdobyć kopalnie srebra. Dzięki nim stworzył potężna armię, która miała mu umożliwić pokonanie Rzymu i odbudowę potęgi Kartaginy.
Wyprawę na Rzym podjął Hannibal w 218 r.p.n.e. Na czele swej armii przeszedł przez Pireneje i Alpy, wkraczając do północnej Italii. W kilku bitwach pokonał armie rzymskie:
- w 217 r. p.n.e. nad Jeziorem Trazymeńskim
- w 216 r. p.n.e. pod KANNAMI
Po tym zwycięstwie Hannibal stał się panem Italii, choć nie zdobył Rzymu. Sytuację Rzymu uratował SCYPION, który najpierw wylądował w Hiszpanii i rozbił znajdujące się tam wojska kartagińskie, a następnie przeniósł działania wojenne do Afryki Północnej. Ponieważ armia Scypiona zagroziła bezpośrednio Kartaginie Hannibal zebrał armię, opuścił Italię i wylądował w Afryce. Doszło do bitwy pod ZAMĄ (202 r. p.n.e.) zakończonej klęską Hannibala. Bitwa ta przypieczętowała losy wojny- w 201 r.p.n.e. Kartagina skapitulowała.
Skutki wojny:
- Kartagina oddała wszystkie posiadłości (ziemie w Hiszpanii i Afryce)
- zapłaciła olbrzymią kontrybucję
- oddała cała flotę handlową

III WOJNA PUNICKA (149-146 r. p.n.e.)
Mimo utraty floty i swych terytoriów Kartagina nadal pozostawała bogatym miastem handlowym, co nie podobało się Rzymowi. W 149 r. p.n.e. armia rzymska dowodzona przez wnuka Scypiona, SCYPIONA EMILIANUSA rozpoczęła oblężenie. Po trzech latach miasto zostało zdobyte. Całą ludność sprzedano w niewolę, miasto zburzono, a ziemia na którym stało przeklęte.

c) PODBÓJ PAŃSTW HELLENISTYCZNYCH (III-I w. p.n.e.)
Po pokonaniu Kartaginy w I wojnie punickiej Rzym rozpoczął podbój państwa hellenistycznych. W ciągu dwustu lat rzymskie armie zajęły:
- Macedonię
- Grecję
- Azję Mniejszą
- Syrię
- Egipt

d) PODBÓJ TERENÓW BARBARZYŃSKICH (II w.p.n.e - II w.n.e)
Rzymianie podbili również tereny zamieszkałe przez ludy stojące na niższym poziomie cywilizacyjnym. W ciągu trzech stuleci zajęli:
- Hiszpanię
- Galię (dokonał tego Cezar)
- płw. Bałkański
- Brytanię
- Mauretanię
W wyniku podbojów powstało imperium, obejmujące cały basen M. Śródziemnego, oparte na północy na wielkich rzekach: Renie i Dunaju.

4. Organizacja podbitych przez Rzymian obszarów
a) w czasie podboju Italii Rzymianie stosowali elastyczną politykę. Wobec plemion latyńskich, pokrewnych Rzymianom stosowano politykę pewnych ustępstw, przyznając im niepełne obywatelstwo rzymskie (bez praw wyborczych). W stosunku do innych ludów Rzymianie nie byli tak wyrozumiali, ponieważ zabierali im 1/3 ziemi, którą rozdawano obywatelom rzymskim. Mimo to położenie tych ludów też nie było bardzo złe- Rzym tworzył z nich tzw. "sprzymierzeńców", którzy musieli dostarczać jedynie posiłki wojskowe.
b) Tereny podbite, leżące poza Italią przekształcili Rzymianie w tzw. "prowincje". Pierwszą prowincją rzymską była Sycylia. Prowincjami zarządzali byli konsulowie, bądź byli pretorzy, którzy zdzierali z nich olbrzymie kwoty. Część z nich szło do skarbu rzymskiego, a reszta do kieszeni urzędników. Nieludzko wyzyskiwane prowincje buntowały się często, lecz każdy taki bunt był krwawo tłumiony.

5. Ekspansje Rzymu
- do 264 r. p.n.e. Rzymianie podbili półwysep Apeniński.
- Wojny punickie (wojny Rzymu z Kartaginą)
- 264-241 r. p.n.e.- Kartagina oddała Sycylię, ograniczyła flotę, zapłaciła kontrybucje.