POCZĄTKI RZYMU
1. 754 r. p.n.e. – Romulus i Remus; półwysep Apeniński; tereny dogodne pod uprawe
2. Ekspansja Rzymu – przyczyny
- dążenie do zdobycia ziem pod uprawę i hodowlę
- przeludnienie - możliwość czerpania zysków z podbitych terenów
- dążenie polityków i wodzów do wojny, prawo do triumfu
3. Armia Rzymska
- stała
- konsulowie ogłaszali mobilizacje co roku spośród mężczyzn w wieku od 17 do 46 lat
- powołany miał obowiązek stawić się z własnym uzbrojeniem
- legion składał się 3000 ciężkozbrojnych piechurów
- dyscyplinę utrzymywano poprzez kary cielesne i nagrody
4. Podboje Rzymskie
a) do 264 r. p. n. e Rzym prowadził podbój półwyspu Apenińskiego: Pyrrusowe zwycięstwo (duży wysiłek, duże straty), kolonie (osady zakładane w miejscach strategicznych)
b) Wojny punickie – Kartagina założona w IX w. p. n. e. przez Felicjan w północnej Afryce (Sycylia, Sardynia, Korsyka i Hiszpania)
- I wojna punicka 246-241 – Kartagina oddaje Sycylię, ogranicza flotę, płaci kontrybucję
- II w. p. 218 – 202 r. p. n. e – marsz Hannibala na słoniach w celu zaskoczenia Rzymian, zwycięstwo w bitwie pod Hannami. Zmuszenie Hannibala do opuszczenia Itaki. Klęska pod Zamą 202 r. p. n. e, Kartagina traci Sardynię, Korsykę i posiadłości w Hiszpanii
- III w. p. – 149 – 146 r. p n. e – rezultat to zburzenie Kartaginy, sprzedanie do niewoli jej mieszkańców.
c) Prowincja - obszar zamorski, ludność płaci podatki, brak własnej armii, zbieraniem podatków zajmują się dzierżawcy
d) Do końca II w. p. n. e zajęto Grecję, Macedonię i Azję Mniejszą
e) Podbój Galii 52 r. p. n. e
f) Podboje cesarskie
SPOŁECZEŃSTWO RZYMSKIE
1. Podział ludności
a) arystokracja – najbogatsza, wpływowa, posiadająca władzę grupa. ( nobilowie 25 rodzin wywodzących się z patrycjuszy i najbogatszych rodzin plebejuszy; ekwici – bogaci przedsiębiorcy, kupcy i właściciele majątków)
b) proletariat – chłopi, którzy uciekli do miast, nie mieli nic oprócz licznych dzieci, posiadali prawa wyborcze
c) Chłopi – ich położenie pogarszało się w wyniku licznych wojen
d) niewolnicy – II – I w. p. n. e – największy rozwój niewolnictwa, ich los zależał od właściciela, traktowani byli jako narzędzia
USTRÓJ REP. RZYMSKIEJ – wykształcił się o 509 r. p. n. e ; Rzymianie nazywali swoje państwo Respublica jako Rzecz publiczną.
1. Kształt i skład ustroju
a) Zgromadzenie ludowe – funkcje ustawodawcze; decydowało o wojnie, pokoju, wyborze urzędników; głosowało za lub przeciw, nie dyskutowało
b) urzędnicy wyżsi: -
konsulowie (2) – dowódcy armii, namiestnicy ważnych prowincji, zwoływali zgromadzenie i senat, kadencja trwała rok
- pretorzy (1-2)
- przewodniczyli sondom
- cenzorzy (2) – tworzyli listy senatorów, spis obywateli, kontrolowali finanse państwa…
c) urzędnicy niżsi:
- Edypowie (2) – zajmowali się igrzyskami, porządkiem w mieście, miarami, wagami…
- Kwestorzy (4) – administracja, finanse państwa, armia
- Trybuni Ludowi – obrońcy praw ludu, mieli prawo veta
d) dyktator – obdarzony pełnią władzy na okres 6 miesięcy w chwili zagrożenia
e) Senat (300) – zasiadali dożywotnio, kierowali polityką zagraniczną, udzielali rad urzędnikom i obsadzali namiestników w prowincjach
2. Słabość systemu Rep.
a) roczna kadencja urzędników i ich mała liczba, dostępność dla najbogatszych, prace publiczne finansowali z własnych pieniędzy b) przeważnie wybierano tylko arystokratów c) nie płatność urzędów d) częste walki między ugrupowaniami e) walki między wodzami f) manipulowanie wyborami przez bogatych
POWSTANIE CESARSTWA RZYMSKIEGO
1. Przyczyny kryzysu politycznego: ogromne rozmiary państwa, słabość systemu rep. Brak reform ustrojowych, brak stałego wojska
2. Pierwszy triumvirat
a) 60 r. p. n. e – porozumienie Gnejusza Pompejusza, Marka i Krassusa. Juliusz cezar popierany przez lud (!!! Nic nie mogła wydarzyć się w Rzymie bez ich zgody)
b) Rozpad Triumviratu po śmierci Krassusa 53 r. p. n. e
c) 49 r. p. n. e – wojna cezara z Pompejuszem
d) Pokonanie wojsk Pompejusza w bitwie pod Farsolos, 48 r. p. n. e – „kości zostały rzucone”
3. Dyktatura cezara ( dożywotni urząd, koniec republiki)
a) Reformy Cezara:
- ograniczył bezpłatne rozdawnictwo zboża
- zmniejszył ilość proletariuszy
- prace nad przebudową Rzymu
- reforma Kalendarza 48 r. p..
b) Idy marcowe 15 marca 44 r. p.. Spisek w senacie i zabójstwo cezara (Marek Brutus i Gajusz Kasjusz)
4. II triumwirat (Mark Antoniusz, Oktawian Marek Lepidus)
a) pokonanie wojsk Antoniusza i Kleopatry pod Akcjum 31 r. p.. – Oktawian zostaje jedynym władcą, to początek cesarstwa. W 29 r. p.. Oktawian otrzymuje tytuł August czyli „dostojny”
5. Formy cesarstwa
a) Pryncypat – rządził Oktawian August; 30-14 r. p.. zachowane resztki ustroju rep.; nie był monarchią dziedziczną, cesarz mógł wyznaczać swojego następce
b) Dominat – wprowadził cesarz Dioklecjan na przełomie ¾ w.; monarchia absolutna; cesarz tworzył prawo ale stał ponad nim.
6. Zalety ustroju cesarskiego:
- zależność urzędników od władzy
- jednolity podział administracyjny
- stabilność systemu władzy
- stworzenie silnej armii
- wyciszenie wojen wewnętrznych, romanizacja prowincji
KULTURA STAROŻYTNEGO RZYMU
1. Religia: pierw dominowały bóstwa rolnicze i opiekuńcze, pod wpływem greków Rzymianie przyswoili sobie ich religię, mity, wyobrażenia bogów nadając im własne imiona.
2. Filozofia: nie stworzyli własnej myśli filozoficznej, główne założenia przejęli od greków. Będąc bardzo praktyczni, oczekiwali odp. na konkretne pytania
3. Prawo Rzymskie
a) Najstarszy kodeks „prawo XII tablic” z połowy V w. p. n. e
b) prawo rzymskie stało się podstawą dla kodeksów prawnych państw Europy średniowiecznej i nowożytnej
c) pod wpływem prawa rozwinęła się sztuka wymowy sądowej i politycznej oraz obfita literatura prawnicza
4. Osiągnięcia techniczne – nowatorskie budownictwo: łuk, akwedukty, termy, centralne ogrzewanie, zaprawa murarska, sklepienia i kopuły, drogi i mosty. Najsłynniejsze budowle: coloseum, cirrus Maximus, panteon, mauzoleum Hadriana
5. Znaczenie Kultury Rzymskiej: łacina – językiem średniowiecznej europy i podstawą języków narodowych, przyjęcie prawa, liczb, nawiązanie przez renesans do literatury i sztuki rzymskiej.
6. Romanizacja – rozpowszechnianie kultury i języków romańskich, wymuszanie na ludności podbitej i podległej przyjęcia kultury Rzymiańskiej i języka łacińskiego
CHRYSTIANIZACJA IMPERIUM
1. Narodziny Chrześcijaństwa: źródłem wiary jest żydowska biblia czyli tzw. ST i NT, w którym się znajdują ewangelie napisane przez uczniów Jezusa. Życie Chrystusa: urodzony w Betlejem w czasie panowania cesarza Oktawiana Augusta, skazany na śmierć przez ukrzyżowanie, prawdopodobnie w piątek 7 kwietnia 30 r. w czasach Panowania Cesarza Tyberiusza
2. Chrześcijaństwo głosi:
- wiarę w jednego boga w trzech osobach
- równość i bohaterstwo wszystkich ludzi
- powszechną równość w życiu poza ziemskim
- nawoływało do wspierania Biednych, pozbycia się majątków ziemskich i naśladowania Chrystusa
- dopuszczało istniejący system polityczny „oddajcie Bogu co boskie a cesarzowi co cesarskie
3. Zwalczanie chrześcijaństwa:
- chrześcijanie nie chcieli oddawać czci boskiej cesarzowi
- w 64 r. cesarz Neron oskarżył chrześcijan o podpalenie Rzymu i nastąpiło prześladowanie
4. Chrześcijaństwo religią panującą
a) 313 r. – Edykt cesarza Konstantyna Wielkiego przyznający Chrześcijanom Swobodę uprawiania kultu
b) 380 r. lub 392 r. – cesarz Teodozjusz Wielki uznał Chrześcijaństwo za religię panującą, odtąd inne religie były pogańskie a ich wyznawców karano
c) Przetłumaczenie Biblii na język łaciński przez św. Hieronima w V w.
d) 755 r. – powstanie państwa kościelnego ze stolicą w Rzymie.
e) 1054 r. – spór ideologiczny w Kościele doprowadził do Wielkiej schizmy wschodniej czyli rozłamu w kościele katolickim i powstania prawosławia.
UPADEK IMPERIUM RZYMSKIEGO
1. Przyczyny:
- brak stabilnej władzy cesarskiej
- zasilanie armii Rzymskiej barbarzyńcami
- kryzys gospodarczy (upadek miast, psucie monety, inflacja, wysokie podatki ściągane brutalnymi metodami)
- Grabieżcze najazdy barbarzyńców
- brak wojen – mniejsza liczba niewolników czyli brak rąk do pracy
- przywiązanie chłopów do ziem
- 395 r. podział imperium przez Teozodiusza Wielkiego na cesarstwo wschodnie i zachodnia
2. 476 r. – upadek cesarstwa zachodniego
3. Skutki upadku Cesarstwa Rzymskiego:
- koniec epoki starożytnej a początek średniowiecza
- powstanie nowych państw na gruzach imperium.
