Choroby genetyczne

Jest to schorzenie dermatologiczne. Osoba chora nie wytwarza melaniny (naturalnego barwnika skóry). Wyróżniane są dwa rodzaje (wrodzony [uogólniony i częściowy] oraz nabyty)

Albinizm wrodzony
uogólniony:
- choroba determinowana jest przez allel recesywny.
- nie poznano jeszcze dokładnie mechanizmów powodujących chorobę
- w organizmie chorego:
> melanocyty (komórki produkujące melaninę) są obecne podobnie jak u osób zdrowych
> w budowie samych melanocytów nie stwierdzono żadnych odstępstw
- podejrzewa się, że przyczyną może być brak jakiegoś enzymu.
- objawy:
> jasna (różowawa) barwa skóry, odcień różowy spowodowany prześwitywaniem naczyń
krwionośnych
> skóra pozbawiona naturalnej ochrony (melaniny) jest bardzo podatna na szkodliwe działanie
słońca i prowadzi do wielu powikłań z tym związanych
> oczy przybierają barwę czerwoną, często też występują oczopląs czy światłowstręt
> włosy chorego mają odcień żółtawy lub są całkiem białe


częściowy:
- choroba determinowana jest przez allel dominujący.
- choroba dziedziczona jest jednak w sposób nienaturalny (mimo potencjalnego zagrożenia nie
zawsze występuje)
- pozbawione barwnika są części skóry
> w tych obszarach nie stwierdza się obecności melanocytów lub mają jakieś defekty w budowie ?..morfologicznej
- objawy:
> odbarwienia często pokrywają się z biegiem nerwów
> najczęściej odbarwienia spotyka się na linii środkowej czoła, przy czym odbarwienie
może dotyczyć wtedy także włosów, brwi i rzęs
> zdarza się różnobarwność tęczówki

Albinizm nabyty
- choroba dotyka ok. 1% ludzi.
- mechanizm choroby nie został jeszcze poznany
- naukowcom udało się jednak stwierdzić, że bardziej narażone są osoby, u których w rodzinie ktoś
chorował na albinizm
- choroba polega na rozpadzie komórek barwnikowych skóry (tworzą się białe plany)
- wiąże się też albinizm nabyty z układem nerwowym, ponieważ często zdarza się, że odbarwione
zostają obszary skóry zaopatrywane przez ten sam nerw
- odnotowano, że często objawy chorobowe pojawiają się po urazach psychicznych i nerwowych.
- osobny sposób tworzenia się schorzenia to w wyniku działań mechanicznych oraz promieni
nadfioletowych.
- objawy:
> albinizm nabyty może dotyczyć całego układu barwnikowego
> odbarwieniami mogą być dotknięte:

włosy błony ?śluzowe oko narządy ?.płciowe ucho ?.wewnętrzne
CUN grzbiet ręki twarz szyja
- dotychczas nie stworzono skutecznego sposobu leczenia albinizmu. Stosuje się różne terapie.

Fotochemioterapia - najczęściej zalecana metoda, polega na naświetlaniu skóry promieniowaniem UV o odpowiedniej długości fal, po doustnym przyjęciu leku dodatkowo uwrażliwiającego skórę na to promieniowanie. Leczenie trwa wiele miesięcy, a korzystne wyniki uzyskuje się tylko w części przypadków. Poza tym stosowanie przewlekłe tych leków doustnych wymaga okresowych badań krwi monitorujących przede wszystkim czynność wątroby. Nierzadko uzyskuje się tylko częściową repigmentację, co nie zawsze daje zadowalający efekt kosmetyczny.

Wyciąg z dziurawca - leczenie prowadzone może być tylko i wyłącznie pod kontrolą lekarza. U dzieci zaleca się stosowanie go doustnie i/lub zewnętrznie z ewentualnym naświetlaniem skóry promieniowaniem UV. Nieprawidłowe leczenie może spowodować poparzenia skóry.

Autoprzeszczep naskórkowy. Zabieg polega na przeszczepianiu cienkich płatów zdrowego naskórka na plamy bielacze. Nie jest to także metoda dająca doskonałe wyniki, ale w części przypadków uzyskano repigmentację.

Latem powinno się zabezpieczać preparatami całkowicie blokującymi wpływ promieniowania słonecznego (tzw. blokery) miejsca chore, aby zapobiec ich oparzeniu.

II Zespół Huntingtona

- Jest to choroba genetycznie uwarunkowana, spowodowana obecnością zmutowanego genu na
chromosomie 4-tym.
- Choroba jest determinowana przez gen dominujący
- W chorobie tej dochodzi do mutacji powielania powtórzeń trinukleotydu CAG w genie choroby
Huntingtona na krótkim ramieniu chromosomu czwarte białko zyskuję nową funkcję. Białkiem
tym jest huntingtina.
- Choroba Huntingtona powoduje obumieranie komórek (neuronów) w niektórych częściach mózgu:
> jądrze ogoniastym i skorupie
> korze mózgowej.

Jądro ogoniaste i skorupa powiązane są z wieloma innymi rejonami mózgu i pomagają w kontrolowaniu ruchów ciała, emocji, myślenia oraz w postrzeganiu świata.
W miarę obumierania komórek mózgu, osoby z chorobą Huntingtona tracą możliwość kontrolowania ruchów i emocji, przypominania sobie ostatnich zdarzeń oraz podejmowania decyzji. Choroba prowadzi do niepełnosprawności i śmierci.

- Ryzyko odziedziczenia choroby jest takie samo dla mężczyzn i kobiet.
- Choroba Huntingtona występuje u przedstawicieli wszystkich ras, ale najczęściej spotykana jest u
osób pochodzenia europejskiego.
- Dotyczy przede wszystkim osób dorosłych. Objawy pojawiają się zazwyczaj pomiędzy 30 i 45
rokiem życia, ale choroba może ujawniać się nawet u 5-cio letnich dzieci, jak również u
dorosłych po 70 roku życia.

III Zespół Klinefeltera

Jest to choroba genetyczna spowodowana obecnością dodatkowego chromosomu X (lub większej ilości dodatkowych chromosomów X) w komórkach organizmu mężczyzny (np. genotyp 47,XXY lub 48, XXXY).

- osoby cierpiące na zespół Klinefeltera są najczęściej bezpłodne w wyniku nieprawidłowego
rozwoju jąder.
- sylwetka chorych może być zbliżona do kobiecej; może też występować ginekomastia, czyli
rozrost gruczołów piersiowych.
- czasami chorzy maja również lekkie upośledzenie umysłowe.
- w dzieciństwie nie zauważa się dalekich różnic między chłopcami z Zespołem Klinefeltera a ich
rówieśnikami, jednak już w okresie dorastania dostrzega się różnice:
> znaczący wzrost (nieproporcjonalnie dłuższe kończyny dolne),
> małe, twarde jądra, które wytwarzają mniej testosteronu niż w normie, dlatego też prącie jest
niewielkie, owłosienie ciała skąpe i występuje bezpłodność. Obserwuje się także powiększone
piersi.
> mężczyźni z Zespołem Klinefeltera są przeważnie otyli, niektórzy chorują na cukrzyce.
> mogą pojawić się zaburzenia funkcjonowania tarczycy.
> często pojawiają się zaburzenia psychiczne

- Leczenie tej choroby polega na podawaniu testosteronu. Uzupełnianie tego hormonu umożliwia
bardziej do męskiego zbliżony rozrost mięśni i nabieranie cech męskich
IV Alkaptonuria

Jest to choroba dziedziczna. Dziedziczona autosomalnie, poprzez gen recesywny.

?Wystąpienie tej choroby jest związane z brakiem aktywności oksydazy homogentyzynowej w wątrobie i nerkach. Enzym ten bierze udział w przemianie fenyloalaniny i tyrozyny, przekształcając powstały z tyrozyny kwas homogentyzynowy (dawniej zwany alkaptonem) w kwas maleiloacetooctowy. W wyniku braku aktywności tego enzymu dochodzi do kumulowania kwasy homegentyzynowego w organizmie.
Gen kodujący oksydazę kwasu homogentyzynowego zlokalizowany jest na długim ramieniu chromosomu 3.?

- choroba częściej dotyka mężczyzn niż kobiety.
- u osoby cierpiącej na alkaptonurię nadmiar kwasu homogentyzynowego jest wydzielany z
moczem, w którym po pewnym czasie pod wpływem światła i powietrza spontanicznie się
utlenia tworząc chinon, który ma ciemną barwę.
- zatem próbka moczu ciemnieje. Jest to zjawisko alkaptonurii.
- pozostała część kwasu homogentyzynowego zazwyczaj ulega kumulacji w tkankach, dla których
jest toksyczna
- odkładający się kwas homogentyzynowy polimeruje w niekrystaliczny pigment.
- w miarę upływu czasu tkanki te stopniowo czernieją, przybierając charakterystyczną barwę
ochry, co nosi nazwę ochronozy.
- u chorego zmiany zabarwienia tkanek można dostrzec na:

nosie policzkach uszach twardówce w pachwinach

- choroba wpływa niekorzystnie na:
> układ kostny: najczęściej są zajęte kolana, ramiona i biodra; często dochodzi do artropati
(zwyrodnienia stawów). Depozyty barwnika powodują że chrząstka traci swoją sprężystość;
początkowo twardnieje, a potem staje się krucha i łamliwa.
> układ moczowo-płciowy: u mężczyzn głównie zmiany występują w obrębie prostaty. Złogi
barwnika mogą prowadzić do powstawania kamieni w prostacie.

> układ sercowo-naczyniowy: zmiany obejmują głównie zastawkę półksiężycowatą aorty i
zastawkę mitralną. Złogi barwnika mogą zapoczątkować wapnienie zastawek a także mogą
odkładać się w ścianie naczyń gromadząc złogi cholesterolu i innych lipidów.
> skórę: efekty są najbardziej widoczne w częściach ciała które są narażone na słońce i gdzie
występuje dużo gruczołów potowych. Na skórze często można zaobserwować niebiesko-czarne
plamki. Pot może przybierać barwę brązowa.
> układ oddechowy: duże ilości pigmentu gromadzą się w krtani, tchawicy a także w
oskrzelach.
> narządy wzroku: wzrok z reguły nie jest uszkodzony ale barwnik w białej części oka jest
widoczny u większości osób przed 40 rokiem życia.

V Anemia sierpowata

Anemia sierpowata jest chorobą spowodowaną przez mutacje pojedynczych nukleotydów w genie kodującym beta-globinę (jeden z łańcuchów białkowych wchodzących w skład hemoglobiny).
- chorobotwórcze mutacje sprawiają, że cząsteczki hemoglobiny łatwo sklejają się ze sobą i tworzą
duże konglomeraty, szczególnie wtedy, gdy odłącza się od nich tlen.
- czerwone ciałko krwi zawierające takie sklejone cząsteczki hemoglobiny łatwo się odkształca i
zamiast typowego dla erytrocytów kształtu biszkopta przyjmuje wygląd sierpa (z stąd nazwa).
- sierpowate erytrocyty stają się mniej elastyczne i łatwo pękają, a to prowadzi do poważnej
niedokrwistości i zatykania małych naczyń krwionośnych.
- anemia sierpowata najczęściej występuje u rasy czarnej i mulatów.
- u chorych wraz z wiekiem liczba krwinek sierpowatych wzrasta doprowadzając, u ludzi
posiadających dwie kopie zmutowanego genu, do śmierci (homozygoty HbSS). Ludzie
posiadający jedną kopię zmutowanego genu (heterozygoty HbS) wykazują objawy
choroby.
- chorzy na anemię sierpowatą są odporni na malarię.
- leczenie:
> w tej chwili nie ma jeszcze sposobu na pokonanie tej choroby
> naukowcy podejrzewają że możliwe będzie skuteczne leczeni chorych na anemię sierpowatą
dzięki hemoglobinę płodowej (HbF).

VI Zespół Patau

- Powodowana jest przez trisomie trzynastego chromosomu.
- Dzieci z zespołem Patau umierają zazwyczaj wkrótce po urodzeniu (rzadkością jest dożycie
wieku dorosłego)
- Chorzy z Zespołem Patau charakteryzuje się:
> ubytkami owłosienia na głowie,
> oczy są osadzone blisko siebie (może dojść nawet do ich "połączenia").
> rozczep wargi i podniebienia,
> polidaktylia czyli dodatkowy palec, najczęściej od strony palca małego.
> wady serca, występują one w 80% przypadków.
- z powodu zbliżonych objawów klinicznych, zespół Patau jest często mylony z zespołem
Edwardsa
.
- choroba wysytępuje dość rzadko (zaledwie 0,2 na 1000 żywo urodzonych niemowląt)
- wiek matki, choć w niewielkim zakresie, wpływa na częstotliwość występowania tego zespołu.
- choroba nadal nieuleczalna

VII Zespół Downa

Zespół Downa jest spowodowany trisomią 21 pary autosomów. (Pojawia się jeden dodatkowy chromosom X)

- zespołowi Downa towarzyszy wiele różnych objawów. Nie ma takiej cechy, która
występowałaby u wszystkich chorych.
- występuje jednak pewne charakterystyczne cechy wyglądu:
> osoby z Zespołem Downa maja charakterystyczny wyraz twarzy
> skośne ustawienie szpar powiekowych
> opadające ku dołowi kąciki ust,
> otwarte usta,
> stosunkowo duży język,
> spłaszczoną nasadę nosa, czy bruzdę poprzeczną dłoni.
> stwierdza się tzw. plamki Brushfielda na tęczówce,
> zmniejszenie nosa, małżowin usznych i żuchwy.
> często duży odstęp pomiędzy pierwszym i drugim palcem stopy.

- osoby dotknięte chorobą często (ok. 40%) mają problemy z układem sercowo-naczyniowym
- choroba zauważalna jest już w wieku niemowlęcym
- dzieci z tym schorzeniem rozwijają się wolniej niż ich zdrowi rówieśnicy i potrzebują także nieco
innych warunków do nauki i rozwoju.
- ryzyko wystąpienia choroby i dziecka jest wprost proporcjonalne do wieku matki (w im
późniejszym wieku decyduje się ona na potomka tym większe ryzyko zachorowania
[patrz tabela])

Wiek matki(w latach) Szacowane ryzyko Wiek matki(w latach) Szacowane ryzyko
20 1/1231 35 1/274
21 1/1145 36 1/213
22 1/1065 37 1/166
23 1/1000 38 1/129
24 1/942 39 1/100
25 1/887 40 1/78
26 1/842 41 1/61
27 1/798 42 1/47
28 1/755 43 1/37
29 241/721 44 1/29
30 1/685 45 1/22
31 1/650 46 1/17
32 1/563 47 1/13
33 1/452 48 1/10
34 1/352 49 1/8

VIII Hemofilia

Jest to choroba wywoływana genem recesywnym sprzężonym z płcią.
Chorują na nią mężczyźni jednak kobiety (matki) mogą być nosicielkami.
Hemofilię dzielimy na:
- klasyczną hemofilię (hemofilia A):
> choremu brakuje VIII-ego czynnika krzepnięcia krwi
- hemofilię B (choroba Christmasa)
> choremu brakuje IX-ego czynnika krzepnięcia krwi
Hemofilię można jednak też nabyć
- zdarza się tak u kobiet w ciąży
- u ludzi z chorobami auto-immunologicznymi
- oraz u osób w podeszłym wieku

Klinicznie hemofilia jest określana jako:
- ciężka, jeżeli aktywność brakującego czynnika krzepnięcia jest niższa niż 1% normy. Powoduje
to znaczące samoistne krwawienia
- łagodna, kiedy aktywność brakującego czynnika krzepnięcia jest wyższa niż 5% normy
- umiarkowana, kiedy aktywność brakującego czynnika krzepnięcia znajduje się pomiędzy wyżej
wymienionymi wartościami.

- choroba może negatywnie wpływać na układ ruch (krwawienia do stawów mogą powodować
nawet inwalidztwo)
- chorzy muszą liczyć się z tym że każdy krwotok jest bardzo niebezpieczny dla ich życia (bardzo
trudno go opanować)
IX Fenyloketonuria

Klasyczna fenyloketonuria jest rzadko występującą chorobą metaboliczną. Jej przyczyną jest zwykle niedobór enzymu: hydroksylazy fenyloalaninowej (PAH) - enzymu wytwarzanego w wątrobie. Defekt ten prowadzi do zwiększenia stężenia fenyloalaniny (Phe) we krwi i w innych tkankach.

- nieleczona choroba charakteryzuje się występowaniem:
> niedorozwoju umysłowego,
> małogłowia,
> opóźnienia rozwoju mowy,
> drgawek,
> wyprysku,

- Blokada normalnej drogi przekształcenia fenyloalaniny do Tyrozyny powoduje wzrost
koncentracji Phe we krwi. U zdrowego dziecka poziom ten wynosi do 2mg/100 ml krwi, zaś u
chorego na fenyloketonurię jest zazwyczaj dziesięciokrotnie wyższy.

- Wysoki poziom fenyloalaniny we krwi powoduje zaburzenia rozwoju układu nerwowego
prowadząc do ciężkiego uszkodzenia mózgu. Jest to na niebezpieczne szczególnie w pierwszych
latach życia dziecka, gdyż mózg rozwija się wtedy najintensywniej. Im wcześniej rozpoczyna się
leczenie fenyloketonurii, tym jest ono skuteczniejsze, dlatego też każdy noworodek poddany jest
badaniu przesiewowemu w kierunku fenyloketonurii.
- Badania przesiewowe w kierunku wykrycia fenyloketonurii napawają optymizmem. Istnieje duża
wykrywalność. Dzieci u których wykryto chorobę są skutecznie leczone i mogą dożyć starości
rozwijając się normalnie.

- Organizm osoby chorej na fenyloketonurię nie jest zdolny do prawidłowego metabolizmu jednego ze składników diety - fenyloalaniny. Aminokwas fenyloalanina znajduje się w pokarmach zawierających dużo białka, takich jak: mięso, jaja, ryby, mleko, ser oraz (w mniejszych ilościach) w produktach zbożowych, warzywach i owocach.

- Aktualnie leczenie fenyloketonurii polega na utrzymywaniu ścisłej kontroli metabolicznej za
pomocą diety o małej zawartości fenyloalaniny.
- elementami, które należy w znacznym stopniu wyeliminować z jadłospisu, są:

ryby,
jaja,
ser,
mleko i jego przetwory,
chleb,
produkty mięsne.

- zamiast tych produktów w diecie chorego są specjalnie spreparowane

X Mukowiscydoza

Przyczyną choroby jest mutacja genu CFTR (ang. cystic fibrosis transmembrane regulator). W 80% przypadków mutacja polega na delecji trzech nukleotydów kodujących fenyloalaninę. Gen tej choroby umiejscowiony jest na długim ramieniu chromosomu VII. Brak CFTR powoduje zaburzenia wydzielania elektrolitów i wody w nabłonkach. Wskutek tego dochodzi do zalegania gęstej śluzowej wydzieliny i zmian z tym związanych, przede wszystkim w płucach i trzustce.

- Organizm chorego produkuje nadmiernie lepki śluz, który powoduje zaburzenia we wszystkich narządach posiadających gruczoły śluzowe (m.in. w płucach i układzie pokarmowym).

- Objawy ze strony układu oddechowego (występują u ponad 90% chorych):
> nawracające zapalenia oskrzeli i płuc, trudno poddające się typowemu leczeniu, prowadzą do
rozstrzeni oskrzeli i włóknienia płuc
> występuje suchy i uciążliwy kaszel, niekiedy duszność (pierwsze objawy już w wieku
niemowlęcym)
> przewlekłe zapalenie zatok bocznych nosa z polipami (głównie u starszych dzieci)
> gęsty i lepki śluz, który zatyka oskrzela i jest podłożem dla rozwoju bakterii
- leczenie:
> należy usunąć wydzielinę znajdującą się w płucach
> konieczne jest podawanie antybiotyków by zahamować lub nie dopuścić do ponownego
zakażenia dróg oddechowych bakteriami.

- Objawy ze strony przewodu pokarmowego (występują u około 75% chorych:
> niedrożność smółkowa jelit w okresie noworodkowym
> gęsty i lepki śluz blokuje przewody trzustkowe i enzymy trawiące (przyjmowane pokarmy nie
docierają do jelit)
> występują obfite, nie uformowane, cuchnące, tłuszczowate stolce od wczesnego dzieciństwa
> powiększenie objętości brzucha, niekiedy wypadanie odbytnicy (!)
- leczenie:
> polega na uzupełnianiu niedoboru enzymów trzustkowych
> konieczne jest utrzymywanie wysokokalorycznej diety obfitującej w witaminy.

- choroba ta jest nadal nieuleczalna
- mukowiscydoza jest najczęstszym schorzeniem genetycznym białej rasy,
- występującym raz na 3000 urodzeń, jednak najnowsze badania wskazują że nosicielem jest co
piąta osoba!

XI Zespół Edwardsa

- Jest spowodowany trisomią osiemnastego chromosomu.

- Dzieci z tym zespołem charakteryzują się m.in.:
> wzmożonym napięciem mięśniowym,
> przykurczem kończyn,
> nisko osadzonymi uszami,
> pojawiają się wady stóp (tzw. suszkowate stopy),
> niemowlęta zaciskają charakterystycznie piąstkę.

- często zespołowi Edwardsa towarzyszą wady serca bądź ośrodkowego układu nerwowego.
- częstotliwość występowania tej wady wynosi 0,3 na 1000 żywo urodzonych niemowląt, z tym że
u dziewczynek występuje on 3 razy częściej.
- na wystąpienie choroby wpływ ma też wiek matki
- większość dzieci przeżywa 3-4 miesięcy, wyjątkowo do 2 lat. W przypadku wczesnego zdiagnozowania wiek ten może się znacznie wydłużyć.

- Choroba nadal jeszcze jest nieuleczalna

XII Zespół Turnera

Jest to choroba związaną z całkowitą utratą jednego chromosomu X (bądź Y) , oznaczana zapisem kariotypu 45,X lub 45,XO.

- osobnika z tym zespołem charakteryzują:
> pierwotna niepłodność
> niski wzrost
> opóźnione dojrzewanie
> brak pierwszej miesiączki i owulacyjnych cykli miesięcznych,
> brak rozwoju gruczołów sutkowych,
> obniżone stężenie estrogenów
> podwyższone stężenie gonadotropin.

- u 20 - 30 % kobiet z zespołem Turnera czynność jajników jest częściowo zachowana, występuje
pierwsza miesiączka, jednak cykle menstruacyjne zanikają po kilku miesiącach (rzadziej latach).
- tylko w sporadycznych przypadkach cykle są owulacyjne, zachowana jest płodność i
prawidłowo rozwijają się piersi.
- wśród cech fenotypowych charakterystyczne są:
> zniekształcenia twarzy,
> płetwistość szyi, obrzęki rąk i nóg (związane z zastojem limfy),
> niska linia włosów na karku,
> koślawość łokci,
> skrócenie IV kości śródręcza,
> skrócenie paznokci,
> niskie osadzenie i/lub odstawanie małżowin usznych,
> szeroki rozstaw brodawek sutkowych,
> puklerzowata klatka piersiowa,
> opadanie powieki.

- bardzo ważnym zaburzeniem jest obniżenie mineralizacji kośćca, co prowadzi do osteoporozy.U
- choroba występuje rzadko (2 do 3 na 1000 urodzeń) dzieci płci żeńskiej.

- leczenie polega na poprawie wzrastania ? hormonem wzrostu oraz na wywołaniu feminizacji
estrogenami.
- długość życia chorych na zespół Turnera nie odbiega od normy.