Budowle gotyckie

HISTORIA GOTYKU W POLSCE

Na ziemie polskie gotyk dotarł wraz z zakonami dominikańskim i franciszkańskim dopiero pod koniec pierwszej połowy VIII wieku.
Pierwsze elementy nowego stylu są widoczne w budowanej z fundacji Iwona Odrowąża w latach 1226-1250 ceglanej bazylice św.Trójcy w Krakowie. Kościoły budowano w stylu wczesnogotyckim ,charakteryzują się zgodnie z regułą zakonu prostotą formy i brakiem wież, witraży i bogatego wystroju.

CHARAKTERYSTYKA STYLU GOTYCKIEGO

Architektur gotycka w Polsce opiera się na budownictwie ceglanym. Zastosowanie tego materiału nie pozwalało na budowę kościołów o strzelistych sylwetkach, rozczłonkowanych elewacjach. Ściany pełnią rolę konstrukcyjną, wzmocnione skarpami , wraz z masywnymi filarami, podtrzymują sklepienia. Umieszczone w ścianach okna mają znacznie mniejsze wymiary.
Bryła pozbawiona dekoracji rzeźbiarskiej zdobiona jest blendami , których jasny zazwyczaj kolor odcina się od czerwieni muru. To jest zestawienie kolorystyczne.
Wykorzystywano także do dekoracji sklepień pozostawiając ceglane żebra na tle tynkowanej powierzchni podniebienia. Do zdobienia elewacji używano także cegły glazurowanej. Kościoły halowe zdobiono ażurowymi szczytami, często o skomplikowanym wzorze, zwieńczonymi zazwyczaj sterczynami. W Polsce, w okresie gotyku, ukształtowały się jego odmiany regionalne.

KATEDRA NA WAWELU W KRAKOWIE
Katedra na Wawelu pw. świętych Stanisława i Wacława należy do budowli o największym znaczeniu w historii Polski. Jest katedrą koronacyjną królów Polski, miejscem ich wiecznego spoczynku. Pochowani tu są św. Stanisław ze Szczepanowi i inni biskupi krakowscy aż po czasy współczesne , królowie od Władysława i Łokietka do Augusta II Nocnego i członkowie rodzin królewskich oraz wielcy wodzowie i wieszczowie Józef Poniatowski, Tadeusz Kościuszko ,Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Józef Piłsudski, Władysław Sikorki.

KATEDRA NA WAWELU
Katedrę otaczają trzy wieże. Od strony północnej wieża Zygmuntowska, na której wisi słynny dzwon Zygmunt. Wyższa jest od niej wieża zegarowa., Uwieńczona wykwintnym barokowym hełmem, od strony południowej znajduje się trzecia zwana Wieża Srebrnych Dzwonów lub Wikaryjską

KATEDRA NA WAWELU WIDOK OD POŁUDNIOWEGO ZACHODU
We wnętrzu katedry , nad filaretami międzynawowymi stoją cztery posągi Ojców Kościoła świętych: Hieronima,Ambrożego,Grzegorza oraz Augusta..Pomiędzu filarami nawy głównej, po obu jej stronach znajdują się sarkofagi królów Polski Władysława II Jagiełły [zm.1434],Kazimierza III Wielkiego , Wielkiego po przeciwnej stronie Władysława I Łokietka i Władysława III Warneńczyka. Wewnątrz sarkofagu Władysława Warneńczyka nie ma szczątków młodego władcy. Zginął on w bitwie pod Warną w 1444, a jego ciała nigdy nie odnaleziono jest to więc grób symboliczny, czyli cenotaf Pośrodku świątyni znajduje się konfesja św. Stanisława, w której złożono relikwie św. Floriana, a w 1254 szczątki św. Stanisława, głównego patrona Polski. XVII-wieczna trumna zrobiona jest ze srebra i ozdobiona medalionami z życia św. Stanisława. Jest tam m.in. scena bitwy pod Grunwaldem, ponieważ uważano, że św. Stanisław przyczynił się do wygranej. Konfesja zwana jest Ara Patriae, czyli Ołtarz Ojczyzny. Tu przez wieki królowie składali zdobyczne trofea. Tutaj np. król Władysław Jagiełło zawiesił chorągwie krzyżackie zdobyte pod Grunwaldem (1410 Ostatnią chorągiew złożył tu Jan III Sobieski po wspaniałym zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem (1683. Obok konfesji św. Stanisława można zobaczyć nagrobki biskupów: Marcina Szyszkowskiego, Piotra Gembickiego, Jana Małachowskiego i Kazimierza Łubieńskiego Ołtarz główny pochodzi z fundacji biskupa Piotra Gembickiego. Przed nim odbywały się koronacje królewskie. Za ołtarzem widoczne są fragmenty polichromii z II poł. XIV w. W środkowym występie schodów prowadzących do ołtarza pochowany jest kardynał Fryderyk Jagiellończyk, syn króla Kazimierza Jagiellończyka, a na lewo od jego grobu spoczywała w latach 1399-1949 święta królowa Jadwiga.
W katedrze znajduje się też krucyfiks pochodzący z końca XIV w. Jest to słynący cudami krzyż świętej królowej Jadwigi. Przed nim modliła się św. Jadwiga i według legendy przemówił do niej ukrzyżowany Chrystus. W związku z tym w 1987 relikwie królowej umieszczono w mensie ołtarza przed krucyfiksem. W katedrze znajdują się też pomniki nagrobne króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego. W krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów spoczywa marszałek Józef Piłsudski

PREZBITERIUM KATEDRY ZE SKLEPIENIEM PIASTOWSKIM NAD OŁTARZEM

NAGROBEK KAZIMIERZA WIELKIEGO KATEDRZE
Smocza Jama – jaskinia krasowa w obrębie zrębu Wawelu, jedna z turystycznych atrakcji Krakowa. Z jaskinią wiąże się legenda o Smoku Wawelskim, upamiętniona w 1972 r. jego pomnikiem autorstwa Bronisława Chromego.Główny ciąg jaskini stanowi trasa turystyczna o długości 81 m. Rozpoczyna się ona na terenie zamku na Wawelu za pomocą kręconych schodów o długości ok. 21 m zwiedzający dostają się do jaskini. Na trasie znajdują się trzy komory, największa o długości 25 m i wysokości do 10 m. W niektórych miejscach ściany i sklepienie jaskini wzmocnione są ceglanymi murami i filarami, jeden z nich zasłania komin prowadzący do innego otworu jaskini. Wyjście znajduje się poza obrębem murów zamku, w pobliżu koryta Wisły. Pozostałe części jaskini są niedostępne dla turystów. Stanowią je dwa ciągi korytarzy: pierwszy rozpoczynający się w pobliżu wyjścia, prowadzi w kierunku południowym w stronę rzeźby Smoka Wawelskiego. Do drugiego, znacznie dłuższego, uzyskano dostęp po przebiciu tunelu w 1974 r. Jest to system niewielkich sal i korytarzy z syfonem w początkowej części. Osobliwością znajdujących się tam jeziorek jest rzadki skorupiak – studnicze tatrzański.

Historia
Jaskinia ta, jak i inne w obrębie wzgórza wawelskiego, znana była od dawna. Wspomina o nich już Jan Długosz, jednak pierwsza pisemna wzmianka o tej konkretnej jaskini pochodzi z I połowy XVI w. W 1565 r. król Zygmunt II August ze względów bezpieczeństwa polecił zamurować otwory, gdyż zamieszkiwali w nich włóczędzy, żebracy, biedota itp. Niedługo później jednak Smocza Jama znów była użytkowana, istniała tam ciesząca się szeroką sława karczma (opisał ją w wierszu Jan Andrzej Morsztyn, a nawet dom publiczny.
Pod koniec XVIII w. dolne wejście od strony Wisły zamurowano w związku z pracami fortyfikacyjnymi. Istniały dwa otwory w stropie, jeden z nich wykorzystał w 1829 r.Ambroży Grabowski w celu dostania się do jaskini; wnętrze jednak było zagruzowane, w miejscu, gdzie przebiegały nad Smoczą Jamą mury obronne, wymurowano podtrzymujące filary. Rok później otwory te zamurowano, jednak w 1842r. Senat Wolnego Miasta Krakowa nakazał odgruzowanie jaskini i udostępnienie jej publiczności. Po zajęciu miasta przez Austriaków, dolny otwór ponownie zamurowano, wykuto również tunel stanowiący część systemu wodociągów, w 1918 r. wykorzystany do wybudowania kręconych schodów prowadzących do Smoczej Jamy; wtedy też zainstalowano oświetlenie elektryczne.
Pierwsze badania naukowe Smoczej Jamy prowadzono w drugiej połowie XIX w. (prof. Alojzy Alth w 1874). Od 1966 trwały kompleksowe badania, m.in. w celu zabezpieczenia jaskini przed zawaleniem. W 1974 r. przebito 4-metrowy tunel do nieznanych korytarzy zlokalizowanych metodami geofizycznymi. W wyniku badań speleologicznych, m.in. w 1983, 1995 i 1996, odkryto dalsze partie jaskini.

SMOCZA JAMA
SMOK WAWELSKI ZIEJĄCY OGNIEM PRZY WEJŚCIU DO SMOCZEJ JAMY

Dzwon Zygmunta
Dzwon Zygmunt - najsłynniejszy i do niedawna największy polski dzwon znajdujący się w katedrze wawelskiej, ufundowany przez Zygmunta Starego. Dzwon wykonał w krakowskiej ludwisarni ludwisarz Hans Behem z Norymbergi w 1520 roku, a umieszczenie na wieży miało miejsce 9 lipca 1521 roku. 13 lipca 1521 Kraków po raz pierwszy usłyszał jego głos. Na płaszczu dzwonu widoczne są postacie świętych: Zygmunta i Piotra. Znajduje się tam także herb Polski i Litwy.

Według legendy dzwon został odlany ze zdobytych armat. Jego serce pękało już co najmniej dwa razy: w 1862 i w Boże Narodzenie 2000, ale za każdym razem niezwłocznie odlewano nowe.

Dzwon Zygmunta uruchamiany jest ręcznie, przez zespół 8-12 ludzi, rozhuśtanie go wymaga sporo siły i czasu. Przywilej bicia w ten dzwon ma 28 dzwonników stowarzyszonych w elitarnym Bractwie Dzwonników Zygmunta.