Akt administracyjny

W demokratycznym państwie prawa, administracja publiczna podejmuje działania w formach określonych przez prawo. Wśród podstawowych form działania administracji publicznej określonych przez prawo, należy wymieni następujące:
- akty administracyjne,
- akty normatywne,
- formy działań faktycznych,
- umowy.
Temat mojej pracy dotyczy aktów administracyjnych. Celem pracy jest dokonanie charakterystyki i podziału aktów administracyjnych w oparciu o dostępną literaturę. Akt administracyjny to władcze działanie prawne organu administracji skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. Jego podstawą jest przepis prawny. Akt musi pochodzić od organu uprawnionego do wydania takiego aktu, musi mieć podstawę prawną, a ponadto musi spełniać inne warunki przewidziane przez prawo, np. formy. Celem aktu jest wywołanie określonych skutków prawnych. Powiązania faktów prawnych ze skutkami prawnymi mają charakter powinnościowy, normatywny, gdyż są one ustalane bądź narzucane mocą postanowień przepisów prawa.

Skutki prawne aktów administracyjnych polegają na:
a) zmianie lub zniesieniu:
- prawa
- obowiązków
- prawa i obowiązków
b) ustalaniu prawa i obowiązków w sposób wiążący

Akt administracyjny charakteryzuje:
• władczość
• regulacja konkretnej sprawy
• wywołanie skutków prawnych

Podział aktów administracyjnych

Akt deklaratoryjny – stwierdza, że pewien stosunek prawny zaistniał. Akt ten stwarza nową sytuację prawna, przez to że to co było dotąd w sferze uprawnień czy obowiązków wynikających z aktu normatywnego (generalnego) jest w drodze takiego aktu realizowane.
Akt deklaratoryjny działa od chwili, gdy zostały spełnione przesłanki, z którymi dany przepis wiąże określone uprawnienia bądź obowiązki.

Akt konstytutywny – ma charakter twórczy; tworzy, zmienia lub znosi (uchyla) stosunek prawny, przy czym skutek prawny nie występuje tu z mocy prawa, ale z mocy aktu administracyjnego.
Oczywiście akt ten zostaje wydany na podstawie przepisów prawa, ale tworzy on pewien stosunek prawny. Skutek prawny powstaje z chwila wydania (ogłoszenia lub doręczenia) aktu.
Akty formalne i akty nieformalne minimum formy jest zawsze wymagane dla nie budzącego wątpliwości podania treści aktu jego adresatowi. Powinien zawierać:
- oznaczenie organu, który go wydał,
- date wydania decyzji,
- strony
- podstawę prawną
- rozstrzygnięcie uzasadnione – nie jest wymagane uzasadnienie jeżeli rozstrzygnięcie jest pozytywne
- pouczenie o przysługującym odwołaniu,
- podpis osoby upoważnionej do wydania decyzji

Akty zewnętrzne – skierowane są do obywateli i osób prawnych, a nawet do organów nie posiadających osobowości prawnej, ale nie pozostających w stosunku zależności organizacyjnej od organu, który wydaje akt.

Akty wewnętrzne – skierowane do podporządkowanych organów i innych jednostek organizacyjnych oraz do podległych pracowników.

Akt pozytywny – taki, który w całości uwzględnia żądania adresata (strony).

Akt negatywny – taki, który choćby w części nie uwzględnia żądania strony oraz nakłada na stronę obowiązek prawny bądź ustala taki obowiązek.

Akty jednostronne – wydawane są niezależnie od woli adresata aktu.

Akty dwustronne – wydawane za zgodą adresata.

Akty nakazujące – zawierają nakazy bądź zakazy, zobowiązują do określonego w nich zachowania się np. zakaz zgromadzenia publicznego.

Akty kształtujące prawo – ustanawiają, zmieniając lub znoszą konkretny stosunek prawny, określony status prawny. Np. akt nadania obywatelstwa.

Akty ustalające – ustalają prawo lub prawnie istotną właściwość osoby, np. akt stwierdzający przyznanie stypendium, ustalenie prawa do emerytury, renty. Akt ten jest odpowiednikiem aktu deklaratoryjnego.

Akty administracyjne, które wywierają skutki prawne w sferze prawa cywilnego bezpośrednio, np. decyzja administracyjna o wywłaszczeniu nieruchomości.

Akty administracyjne, które wywierają skutki prawne w sferze prawa cywilnego pośrednio, stanowiąc niezbędną przesłankę do zawarcia umowy.

Rzeczowy akt administracyjny – związany z rzeczą lub przedsiębiorstwem. Uprawnienia i obowiązki przechodzą na każdorazowego właściciela rzeczy lub podmiot prowadzący przedsiębiorstwo.

Akt administracyjny a wyrok sądowy

Akt administracyjny jest podobnie jak wyrok sądowy aktem stosowania prawa, ponieważ określa co w danym przypadku jest prawem.
Różnice:
Wyrok rozstrzyga w sposób wiążący i ostateczny dany spór prawny w interesie porządku prawnego.
Akt adm. jest przede wszystkim skierowaną na przyszłość formą działania adm. publicznej.
Sąd rozstrzyga jako bezstronny i neutralny organ.
Organ adm. rozstrzyga w drodze aktu administracyjnego o powierzonej m sprawie i jest jednocześnie organem rozstrzygającym, jak i jedną ze „stron” (iudex in sua causa).
Wyrok jest rozstrzygnięciem prawnym.
Akt adm. jest zdeterminowany (w ramach prawa) przez celowość działania administracji, konieczność osiągnięcia zamierzonych celów.
Sąd działa tylko na wniosek.
Organ administracji może także działać z urzędu.
Postępowanie sądowe jest formalnie ukształtowane i wyposażone w wiele gwarancji procesowych.
Postępowanie administracyjne nie jest tak sformalizowane, chodzi bowiem o zapewnienie szybkiej, sprawnej i celowej administracji.

Prawidłowość aktu administracyjnego

Akt administracyjny jest prawidłowy jeśli odpowiada wszelkim przesłankom stawianym mu przez porządek prawny. Akt, który odpowiada wszelkim prawnym wymogom jest aktem prawidłowym, jeśli:
- został wydany przez właściwy organ
- został wydany zgodnie z przepisami prawa formalnego (procesowego)
- akt jest treściowo zgodny z obowiązującym prawem materialnym

Wadliwość aktu administracyjnego

Akt administracyjny jest wadliwy, sprzeczny z prawem, gdy narusza jakikolwiek przepis obowiązującego prawa. Wadliwość może wynikać z powodu:
- niewłaściwej wykładni
- niewłaściwego zastosowania norm prawnych
- niedostatecznego wyjaśnienia lub błędnej oceny istotnych okoliczności faktycznych

Ustawodawca wyróżnia:
- wadliwość nieistotną – akt dotknięty tego rodzaju wadliwością wiąże adresata, jest aktem ważnym, można co najwyżej dokonać jego sprostowania, usunięcia oczywistej pomyłki lub dokonania uzupełnienia,
- wadliwość istotną – akt z taką wadliwością może być (w sposób przewidziany prawem) czy to na wniosek adresata, czy z urzędu, przez organ nadzorczy – uchylony lub zmieniony; takie akty nazywamy aktami wzruszalnymi (mówimy o wzruszalności aktu administracyjnego); dotyczy tyko aktów ostatecznych.

Mogą zachodzić tak poważne braki w akcie, że nie można mówić nawet o akcie administracyjnym. Akt dotknięty szczególnie ciężkimi wadami w istocie jest aktem nieważnym
i nie można mu przypisać mocy wiążącej. W takiej sytuacji zachodzi bezwzględna nieważność aktu. Jednakże deklaracja nieważności takiego aktu jest potrzebna, działa ona ze skutkiem wstecznym.

Zagadnienie trwałości aktu administracyjnego

Prawomocność formalna – niezaskarżalność aktu administracyjnego polegająca na tym, że strona nie może spowodować uchylania lub zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego środka prawnego. Akt prawomocny formalnie nie może być zmieniony ani zniesiony na skutek wniosku strony (jest dla niej wiążący i tworzy dla niej prawo) – akt administracyjny nie jest formalnie prawomocny dopóty, dopóki stronie przysługuje prawo wniesienia zwyczajnego środka prawnego.
Prawomocność materialna – polega na tym, że akt administracyjny nie może być zmieniony ani zniesiony, zarówno na wniosek stron ani też przez organ z urzędu, aktem równorzędnym. Akt prawomocny materialnie jest wiążący zarówno dla stron, jak i dla organu. Prawomocność materialna oznacza więc niewzruszalność aktu. Każdy akt prawomocny materialnie jest jednocześnie prawomocny formalnie.

Prawomocność nie obejmuje aktów wewnętrznych ani też poświadczeń, ale wyłącznie prawotwórcze akty zewnętrzne, kształtujące konkretną sytuację prawną adresatów. Prawomocność oznacza niemożność uchylenia lub zmiany aktu przez akty równorzędne, ale nie oznacza odporności na akty prawne wyższej rangi.

Klauzule dodatkowe i utrata mocy obowiązującej aktu administracyjnego

Akt prawny może być zaopatrzony w pewne klauzule dodatkowe, na które prawo zezwala.
W szczególności do klauzul dodatkowych można zaliczyć oznaczenie okresu obowiązywania aktu. Akt wydany na czas określony, obowiązuje od pewnego terminu, do wyznaczonej daty.
W akcie adm. może się znaleźć klauzula o warunku zawieszającym lub rozwiązującym.
Warunek to zdarzenie przyszłe i niepewne. Od warunku należy odróżnić zlecenie.
Akt administracyjny może zobowiązywać adresata do określonego działania, znoszenia lub zaniechania. Ustala się tym samy nowy obowiązek dla adresata i dlatego zlecenie należy uważać za odrębny, dodatkowy akt administracyjny.

Akt administracyjny może utracić moc obowiązującą wskutek:
1) zrzeczenie się (dotyczy aktów, na podstawie których nabywa się prawa),
2) zasadniczej zmiany okoliczności faktycznych,
3) uchylenia przez właściwy organ w przypadkach przewidzianych przez prawo,
4) uchylenia całej grupy aktów administracyjnych przez ustawę,
5) zmiany charakteru aktu w przypadkach przez prawo przewidzianych,
6) z innej przyczyny przewidzianej prawem.

W tej pracy zdefiniowałam akt administracyjny, wymieniłam na czym polegają skutki prawne oraz czym się one charakteryzują.
Następnie dokonałam podziału aktów administracyjnych- opisałam różne ich rodzaje. Zajęłam się także różnicą między aktem administracyjnym, a wyrokiem sądowym. Uznałam za ważne, by wskazać kiedy akt jest prawidłowy, a kiedy wadliwy. Ponadto omówiłam prawomocność materialną i formalną aktów administracyjnych.
Na koniec wskazałam klauzule dodatkowe tego aktu, na które prawo zezwala oraz określiłam warunki w których akt administracyjny traci moc obowiązującą.

Literatura:
Jan Boć - „ Prawo administracyjne”, Wrocław 1994 r.
E. Ochendowski – „Prawo administracyjne - część ogólna”, Toruń 2001 r.
Jerzy Służewski – „Polskie Prawo Administracyjne”, PWN