Konspekty do prac maturalnych.

BIBLIA W LITERATURZE POLSKIEJ

· ŚREDNIOWIECZE

I. „Bogurodzica”:
a) pieśń religijna
b) jest to ciąg próśb modlitewnych:
- do Matki Boskiej aby pośredniczyła u swego Syna
- do Syna Bożego o wysłuchanie modlitwy, o dobrobyt w życiu ziemskim i wieczne życie po śmierci
c) święta liczba 4:
- Matka Boska
- Chrystus
- Bóg
- Jan Chrzciciel

II. „Legenda o Św. Aleksym”
a) przedstawiony wzór ascety i świętego
b) w utworze obserwujemy:
- upokorzenie i ubóstwo Aleksego, które znosi
- interwencję matki boskiej
- cuda po śmierci bohatera
d) model biografii świętego:
- doskonalenie duszy
- odrzucenie wszelkich dóbr ziemskich, kontemplacja

III. „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią”
a) „taniec ze śmiercią”:
- śmierć zrównuje stany
b) przedstawieni śmierci jako rozkładającego się ciała
c) temat przemijania ludzkiego istnienia

IV. „Lament Świętokrzyski” /Żale Matki Boskiej pod Krzyżem” lub posłuchajcie, bracia miła”/
a) apostrofa do Matki Boskiej
b) opis męki Chrystusa, przy której obecna jest Matka Boska:
- Maryja jest tu nie wybraną matką Boga lecz utożsamia się z ludzkim bólem
c) apostrofa do Syna Bożego
d) wołanie do Archanioła Gabriela
e) zestawienie boskiej idei ze zwykłym ludzki życiem

· RENESANS

I. ”Żywot człowieka poczciwego”- Mikołaj Rej:
a) utwór parenetyczny czyli kreujący wzór godny naśladowania
b) wzorowa postawa człowieka:
- przestrzeganie obowiązków obywatelskich
- Ożenek
- Życie zgodne z przykazaniami
- Życie w zgodzie z naturą
- Pogodna wizja pożegnania się ze światem
- Rozwaga
- Umiejętność czerpania radości z życia

II. „ „Pieśń o Rolandzie”:
1. Ze względu na porównanie Rolanda z Jezusem:
a) Roland podobny do Jezusa, jest prawdziwym chrześcijaninem;
b) Roland jest wasalem Karola Wielkiego ale także Boga;
c) rycerz umiera na górze, która symbolizuje Golgotę, umiera leżąc krzyżem- chce odejść tak jak jego Pan Jezus Chrystus
d) w chwili śmierci Roland „opuści głowę na ramię”- umiera podobnie jak Chrystus nie myśli o sobie tylko o swych najbliższych i rzeczach bliskich jego sercu.

III. „Kazania Sejmowe”- Piotr Skarga:
1. Poglądy Skargi:
a) trzeba myśleć o kraju
b) wyzbyć się chorób takich jak:
- kłótliwość
- chciwość
- obojętność
2. Ojczyzna jako:
a) Matka
b) Tonący okręt


IV. „Fraszki”- Jan Kochanowski
1. Religijne:
- Na dom w Czarnolesie
- Do pana
- Modlitwa o deszcz
2. Mądrość fraszek:
a) życie ludzkie nie składa się z samych radości
b) można patrzeć bez lęku w stronę Boga
c) Bóg Kochanowskiego nie jest surowym sędzią karzącym grzeszników, lecz miłosiernym Stwórcą, opiekunem człowieka
V. „Pieśni” -Kochanowskiego:
1. „Pieśń XXV- Czego chcesz od nas Panie za twe hojne dary...”:
a) pieśń ma miano hymnu do Boga
b) jest pieśnią pochwalną
c) kosmos i ziemia to dzieło Boga
d) człowiek jest dziedzicem Boga na ziemi
2. „Pieśń II”:
a) harmonia świata
b) uroda i piękno natury
c) radość dla każdego elementu świata:
- lasu
- lodu
- zboża etc.

· BAROK

I. „Sonety”- Mikołaj Sęp Szarzyński:
1. Ważna jest tylko miłość do Boga, bo:
a) może przepędzić lęki i trwogi człowiecze
b) poradzić na okrucieństwo przemijania
miłość ta jest trwała i słuszna

· OŚWIECENIE

1. Pieśni i kolędy Franciszka Karpińskiego
a) kolęda „Bóg się rodzi, moc truchleje...”:
- motyw narodzin Jezus
b) „Kiedy ranne wstają zorze...”
c) „Wszystkie nasze dzienne sprawy...”
2. Bóg Karpińskiego jest :
- Wszechmocny,
- jest Stwórcą,
- Opatrznością,
- Stróżem
- Sędzią człowieczym

· ROMANTYZM

1. „Dziady cz.II”- Adam Mickiewicz:
a) motyw grzechu:
- lekki- popełniają je małe dzieci /tu: Józio i Rozalka- nie zaznali goryczy na ziemi/
- ciężkie- dorośli:
· zły dziedzic- żałował głodnej kobiecie jabłka i ona umarła
· piękna dziewczyna- nikogo nie kochała
b) zjawy, duchy, widma
2. „Dziady cz.III” Adam Mickiewicz
a) martyrologia ( cierpienie) narodu polskiego:
- cierpienie przybliża nas do Boga
- cierpienie sprawia, że stajemy się narodem moralnym
b) mesjanizm narodu polskiego- „Polska Chrystusem narodu”:
- Polacy to naród wybrany przez Boga
- jak odrodził się Chrystus, tak odrodzi się Polska
c) widzenie Ks. Piotra /wizja Powstania Listopadowego, przyszłe losy Polski/:
- Car Mikołaj I porównany do Heroda
- Polska- Chrystus
- Francja- Piłat /umywa ręce/
- szlachta- Barabasz
- wolność- Matka Święta
- męki Polski- ukrzyżowanie Chrystusa
- krzyż- 3 zabory
- śmierć narodu polskiego- śmierć Chrystusa
- polska odradza się- zmartwychwstanie
d) bunt Kordiana przeciwko Bogu
3. „Smutno mi Boże...”-Juliusz Słowacki
a) podmiot liryczny pokorny wobec Boga
b) podmiot liryczny zali się Bogu

4. „Nie- boska komedia”- Zygmunt Krasiński
a) I część:
- walka dobra ze złem
- szatan kusi Hrabiego
- Bóg nie zapomina o Henryku- wysyła do niego Anioła Stróża aby ten powiedział mu o dziecku, daje mu szansę
- świat bez Boga by się rozpadł, oszalałby
b) motywy biblijne:
- przywołanie potęgi Izraela- przechrzci
- szydzenie z Chrystusa, chęć ponownego zabicia go
- obrona chrześcijaństwa przed pogaństwem
- „stań porzuć dom i idź za mną”- słowa Chrystusa
- na rewolucję idą jak na sąd ostateczny
- ostatnie słowa: „Galilejczyku- zwyciężyłeś!”
- Pankracy- uosobienie Antychrysta- jak w Apokalipsie

· POZYTYWIZM:

1. „Potop”- Henryk Sienkiewicz
a) obrona Częstochowy- motywy biblijne:
- kult Maryi przed bitwą
- w trakcie bitwy klasztor prawie nie ucierpiał- CUD
- koń Mullera zląkł się i nie chciał postąpić w stronę klasztoru- CUD
- Kordecki obchodzi z procesją klasztor wznosząc arkę bożą
- Palący się klasztor, który mimo ognia nie zniszczył się- tak jak młodzieńcy przebywający w niewoli u króla Babilonii zostali wrzuceni do ognia, jednak pod opieką anioła wyszli z tego cało ze śpiewem na ustach, nie tknięci
- Kordecki jako prorok
- Błękit otaczający klasztor- jak słup obłoku przed ludem izraelskim
- Kościół ocalał- jak Arka Noego po potopie
c) Bóg jest po naszej stronie, jesteśmy narodem wybranym

2. „Quo Vadis”- Henryk Sienkiewicz
a) prześladowanie chrześcijan, zabijanie ich
b) niewierzący rzymianie- Chrystus to był tylko człowiekiem

· MŁODA POLSKA

1.”Dies Irae”- Jan Kasprowicz
a) dies irae- dzień gniewu- temat Hymnu śpiewanego w dzień Zaduszny
b) utwór przesycony symboliką biblijną
c) aluzja do:
- są du ostatecznego
- Apokalipsy- trąby
- Ks. Rodzaju- Adam i Ewa
- Psalmów
- Ks.Hioba
- Do męki Chrystusa
d) Bóg Ojciec jako sędzia sprawiedliwy
e) Chrystus- miłosierny
f) Adam buntuje się przeciwko Bogu
g) Pojawia się pytanie o winę człowieka, o odpowiedzialność za grzech

2.”Przeprosiny Boga”- Jan Kasprowicz
a) dwaj staruszkowie sprzeciwiają się Bogu
b) nagle doznają uczucia, że „Bóg opuścił ich ściany”
c) chcą odnaleźć Boga, poświęcają się
d) Bóg i człowiek są sobie bardzo bliscy, panuje między nimi przyjaźń
e) Bóg ich odnajduje i znów panuje radość w ich życiu
3. „Przedśpiew” Leopold Staff
a) podmiot liryczny:
- człowiek, który wiele przeszedł
- dostrzega przemijanie- śmierć i narodziny
- mówi, że życie mimo wszystko jest piękne
- uczy jak miłować i szanować życie
- wszystko ma swój sen i cel
- mądrość wypływa z doświadczenia, z życia

· DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE

1.Franciszkanizm w poezji Leopolda Staffa:
a) „Wysokie drzewa”:
- zachwyt naturą
- życie w zgodzie z naturą /tak jak Św. Franciszek/
- to co piękne jest też dobre
b) „Świat”:
- świadomość przemijającego życia
- człowiek poznaje Boga a Bóg człowieka- jedność z Bogiem
- braterstwo
2. „Urszula Kochanowska”- Bolesław Leśmian
- Urszulka spotyka się z Bogiem
- Bóg kochający, opiekuńczy, łagodny, dobrotliwy
- istnieje niebo- ale nie to chrześcijańskie- to po prostu inny świat
3. „Sam” Józef Czechowicz
- katastrofizm- wizja, obraz tragedii
- coś wskazuje zagładę, katastrofę
- przełom wieków- oczekiwanie na to co będzie
- zapowiedź apokalipsy

· WSPÓŁCZESNOŚĆ:

1.”Piosenka o końcu świata” Czesław Miłosz
a) zwykły dzień wypełniony słońcem i spokojem
b) życie toczy się swym torem
c) nikt nie widzi „ostateczności” tego dnia
d) piosenka- nie pieśń czy hymn
e) dzień sądu nadejdzie niespodziewanie, bez żadnych znaków czy uprzedzeń wiec żyjmy normalnie
f) przestroga biblijna:”nie znasz dnia ani godziny
g) Miłosz zakłada pewną bezbolesność końca świata