Ubóstwo

Jak rozwiązać problem ubóstwa?
Państwo i organizacje pozarządowe.


Mówimy o ubóstwie w sytuacji, kiedy człowiek nie jest w stanie spełnić swoich podstawowych potrzeb. Żyje poniżej przyjętego poziomu w danym społeczeństwie, brak mu wystarczających środków finansowych do życia. Ubóstwo wielokrotnie wynika z bezrobocia, czy wielodzietności rodziny, gdy trudno jest zapewnić wszystkim jej członkom minimum socjalne. Tak niski poziom życia prowadzi do rozwoju patologii w społeczeństwie, objawiających się w różnorodny sposób. To może być alkoholizm, czy też wzrost przestępczości, ale warto również zwrócić uwagę na fakt, że gdy poziom ubóstwa się podwyższa, w społeczeństwie pojawiają się poważne problemy międzyludzkie. Bo ubóstwo to nie tylko brak pieniędzy- pierwsze skojarzenie, które przychodzi nam na myśl, ale również wykluczenie społeczne. Ubóstwo pozostawia na każdym piętno fizyczne i psychiczne. Gdy człowiek jest coraz bardziej odizolowany od świata, wzrasta w nim poczucie krzywdy i nienawiści. Może to brzmi dramatycznie, ale istnieje wiele przykładów, zarówno z przeszłości, jak i ze współczesnego świata, które potwierdzają tę tezę, np. przez niedobra sytuację gospodarczą w przedwojennych Niemczech i niski poziom życia społeczeństwo niemieckie przyjęło tak chętnie ideologię Hitlera, który wykorzystał ludzkie frustracje i rodzącą się nienawiść. I choć obecnie tak radykalne poglądy zapewne nie zyskałyby powszechnego poparcia, to problem ubóstwa jest ciągle bardzo poważny i dotyka większości państw na całym świecie.
Te właśnie państwa, podlegające im organizacje, czy organizacje pozarządowe mają za zadanie niwelowanie ubóstwa i ogólną pomoc potrzebującym. Istotne jest jednak, czy lepiej zwalczać przyczyny ubóstwa, czy jego skutki. Trudniej jest na pewno zwalczać przyczyny, gdyż wymaga to od państwa odpowiedniego programu socjalnego, wielu reform, rozwoju i wprowadzenia szeregu zmian, dotyczących zagadnień zatrudnienia, czy tez podatków i polityki gospodarczej. A pomoc w samym już ubóstwie praktycznie ogranicza się do pomocy finansowej, co oznacza, że lepiej więc działać wcześniej, by uniknąć niebezpiecznych w skutkach konsekwencji i dać społeczeństwu szanse rozwoju .Na stronie internetowej Organizacji Narodów Zjednoczonych czytamy właśnie, że „ w rozwiązaniu problemu bezrobocia pomóc może tylko rozwój. Bez sporu pozostaje kwestia, że kluczowe znaczenie ma odpowiednia, odpowiedzialna polityka rządu danego państwa. Ale państwa nie zawsze samodzielnie potrafią i są w stanie zadbać o swój rozwój. Rządom często brakuje woli, wiedzy i zasobów do przeprowadzenia niezbędnych działań mających na celu poprawę sytuacji. Stąd też ważna staje się współpraca rozwojowa pomiędzy krajami lepiej i słabiej rozwiniętymi.”
Zastanówmy się więc w tejże kategorii rozwoju, jaka jest konkretna rola państwa oraz organizacji rządowych i pozarządowych. Jedną z podstawowych wewnętrznych funkcji samego państwa jest funkcja socjalna. Jak pisze Eugeniusz Zieliński- „obejmuje ona przede wszystkim działania na rzecz ubezpieczeń społecznych, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, a także rozwiązywania problemu wykorzystania zasobów ludzkich, stworzenia odpowiednich warunków pracy i bytowania ludzkiego”. Z tej definicji wynika, że obowiązkiem państwa jest pomoc społeczna, którą podejmują instytucje publiczne, ściśle współpracujące z organizacjami charytatywnymi i opiekuńczymi. Tak więc pierwszym krokiem ku rozwiązaniu problemu ubóstwa jest powstawanie ośrodków pomocy społecznej, a zakres owej pomocy obejmuje zasiłki pieniężne, pomoc rzeczową, czyli świadczenia środowiskowe, ale także świadczenia instytucjonalne, polegające na możliwości przebywania w domach pomocy społecznej lub zakładach opiekuńczych.
Jednakże, jak już pisałam wcześniej, ta ważna funkcja wiąże się z niwelowaniem samych skutków. Zwróćmy więc uwagę na kolejna część definicji E. Zielińskiego, mówiącej o problemie wykorzystania zasobów ludzkich Obowiązkiem państwa jest zapewnienie zatrudnienia siły ludzkiej. Co wiąże się ze wspieraniem przez państwo nowych inwestycji i tworzenia miejsc pracy. Jest to także stworzenie bodźców finansowych i form pomocy, które wspomogą wykorzystanie siły ludzkiej. Poza tym tego typu działania powinny tez zmierzać do kształcenia i doskonalenia zawodowego, czy pomocy w przekwalifikowaniu w zawodzie…
Mamy więc dwa różne sposoby zwalczania ubóstwa w społeczeństwie przez państwo. Oba są niezbędne, problem jednak polega na tym, że w ostatnich latach państwa, które wprowadziły rozbudowaną politykę opiekuńczą, przeżywają poważny kryzys. Jest to spowodowane, postawą, ukształtowaną w tych społeczeństwach, którą można określić nazwą „mnie się należy. Niszczy to więzy solidarności, a ludzie przestają się troszczyć sami o siebie i wspólnie działać, a swój los uzależniają od pomocy państwa. Rośnie więc skala bezradności, co świetnie widać na przykładzie Polski. W naszym kraju poziom bezrobocia jest tak duży, gdyż istnieje procent osób, które zamiast pracy, wybierają roszczeniowy stosunek do państwa i wola otrzymywać zasiłek. Biernie zadowalają się niezbędnym minimum, nie dążąc w ogóle do jakiegokolwiek rozwoju, który tak często podkreśla ONZ. Tak więc działalność socjalna państwa powinna być tak wypośrodkowana, by pomagać w przypadkach ubóstwa, ale przede wszystkim mobilizować ludzi do samodzielności. Bo propagowanie bierności nie rozwiąże efektywnie kwestii ubóstwa. Dawanie „ryby zamiast wędki” promuje bezradność życiową i pogłębia polską biedę.
Ostatni aspekt walki z ubóstwem, na który chciałam zwrócić uwagę, to inicjatywa obywatelska i organizacje pozarządowe. „Obecnie coraz więcej jest zwolenników poglądu, że nawet bogate państwa zachodnie nie są w stanie podołać obciążeniom związanym z utrzymaniem sektora socjalnego i konieczne jest odwoływanie się do inicjatywy obywateli, którzy najlepiej wiedzą, jak troszczyć się o siebie i rozwiązywać swoje problemy”. Zainteresowanie problemami innych ludzi może mieć wymiar indywidualny, gdy pomaga się jednej osobie lub instytucjonalny, gdy pomoc świadczona jest przez organizacje w sposób celowy, często na większą skalę. Taka inicjatywa przybiera więc różne formy walki z ubóstwem, wykorzystując wszelkie możliwe sposoby zbierania funduszy na pomoc ubogim. Fundacja Janiny Ochojskiej- Polska Akcja Humanitarny wykorzystuje media do promocji swojej działaności, nie tylko telewizje, ale również Internet, gdzie na stronie www.pajacyk.pl, każdy internauta codziennie może jednym „kliknięciem” dołożyć się do obiadów dla dzieci. Inni wielcy inicjatorzy, jak np. Jerzy Owsiak organizują stałe imprezy, w czasie których zbierają pieniądze. Jego Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy jest akcją nie tylko popularna w Polsce, ale znaną również w innych krajach świata. Jest to tylko kilka przykładów organizacji, które wspomagają ubogich. Najważniejsze jest to, że w wypadku takiej inicjatywy obywatelskiej liczy się chęć pomocy. Mogą to być organizacje zrzeszające tysiące ludzi, ale są to również małe, często dzielnicowe lub gminne inicjatywy- parafialne, czy osiedlowe.
Państwa na całym świecie starają się stworzyć odpowiedni program walki z ubóstwem. W Europie również powstała ogólna strategia zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego. Decyzja o zainicjowaniu wspólnych działań mających na celu zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego zapadła na specjalnym posiedzeniu Rady Europejskiej w Lizbonie 23 – 24 marca 2000.”Promowanie integracji społecznej odgrywa centralną rolę w osiąganiu celów strategii lizbońskiej. Rada Europejska w Lizbonie uznała poziom ubóstwa w UE i w poszczególnych krajach członkowskich za zbyt wysoki i za jedna z głównych przeszkód w rozwoju. Zgodnie z postanowieniami szczytu lizbońskiego jednym z celów polityki UE jest obniżenie do roku 2010 odsetka mieszkańców zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym”. Wskazano więc priorytety, takie jak tworzenie większej liczby miejsc pracy o wysokiej jakości ,zwalczanie ubóstwa i wszelkiej formy dyskryminacji w celu promowania integracji społecznej, czy tez modernizacja systemów zabezpieczenia społecznego.
Z powyższych informacji wynika, że chociaż nie ma jednego „:złotego środka” na zwalczenie ubóstwa, to są działania, które warto kontynuować. Przede wszystkim- współpraca, miedzy państwem, a organizacjami pozarządowymi, a także współpraca międzynarodowa. Współpraca wróży lepsze efekty działania. Warto także zainwestować w program społeczny, który wzbudzi w ludziach świadomość własnych możliwości i w ten sposób zaowocuje w dwojaki sposób- luzdie żyjący poniżej minimum socjalnego przestana biernie oczekiwać na pomoc, tylko postarają się rozwiązać część problemów samodzielnie lub też w innych obudzi się świadomość obywatelska i postanowią podjąć jakaś inicjatywę (stowarzyszenie, organizacja), która będzie niosła pomoc w lokalnym środowisku.
Walka z ubóstwem? Rozwój, działanie, współpraca, samodzielność..



Bibliografia:
„Nauka o państwie i polityce” Eugeniusz Zieliński, Warszawa 1999, wyd. Elipsa
„Z samorządem na Ty”- przewodnik pod redakcja Doroty Stempniak, Warszawa 2005, Miasto Stołeczne Warszawa
www.biurose.sejm.gov.pl praca Bożeny Kłos, pt „Problem ubóstwa i wykluczenia społecznego w polityce społecznej Unii Europejskiej.
www.un.org.pl