Problem ubóstwa

Za ubóstwo określa się stan, w którym jednostce, czy grupie osób brakuje środków na zaspokojenie potrzeb uznanych w danej kulturze i społeczeństwie za podstawowe.
Katalog potrzeb podstawowych – potrzeby podstawowe rozumiano tradycyjnie jako potrzeby, które są jednostce niezbędne do biologicznego przeżycia (takie jak wyżywienie, odzież czy też dach nad głową). Taka definicja istniała do lat 60’ ubiegłego stulecia, kiedy coraz częściej zaczęto się zastanawiać, że jednostka mogłaby mieć zaspokojone wszystkie swoje potrzeby, ale niekoniecznie tylko jej działalność i aktywność może się ograniczać do zdobycia odzieży, żywności i dachu nad głową. Zaczęto wychodzić z założenia, że należy rozszerzyć zakres podstawowych potrzeb o potrzeby, które umożliwiają jednostce także funkcjonowanie w społeczeństwie. Dlatego zaczęto także zaliczać potrzeby związane z edukacją, wypoczynkiem, zdrowiem, środowiskiem, dostępem do kultury itp. W szerszym wymiarze, jako minimum socjalne stosuje się szeroki zakres potrzeb podstawowych. W każdej kulturze potrzeby podstawowe są rozumiane inaczej. Przypuszcza się, że niedługo do katalogu potrzeb podstawowych będzie zaliczany dostęp do Internetu, czy posiadanie telefonu komórkowego.
Gradacja ubóstwa. Wynika ze stopnia dotkliwości tej kwestii społecznej
• Niedostatek – najlżejsza forma, polega na odstępstwie od dotychczasowego poziomu zaspokojenia potrzeb, np. ktoś ma nagle mniejszy dochód
• Nędza – skrajna forma ubóstwa, to sytuacja, gdy jednostka nie ma dochodu i nie ma mieszkania, nie może zaspakajać potrzeb egzystencjalnych
Rodzaje ubóstwa:
• Bezwzględne (absolutne) – dana jednostka/gospodarstwo domowe znajdują się poniżej pewnego przyjętego poziomu (linii, miary ubóstwa). Wyznaczanie ubóstwa (pomiar ubóstwa) absolutnego jest bardziej zasadny w stosunku do społeczeństw, gdzie jest niższy poziom życia.
• Względne (relatywne) – jest wtedy, kiedy porównujemy poziom dochodów, konsumpcji, wydatków gospodarstwa domowego z przeciętnym poziomem wydatków, dochodów, konsumpcji w danym społeczeństwie. Względny pomiar ubóstwa stosowany jest w społeczeństwach zamożniejszych. W Polsce przyjęto zarówno pomiar ubóstwa względnego, jak i absolutnego, ale np., w UE przyjęto już tylko ubóstwo względne (granica 60% mediany dochodu w danym kraju).
Przyczyny ubóstwa:
• Obiektywne (strukturalne)– przyczyny niezawinione przez jednostkę/gospodarstwo domowe. Dwie grupy przyczyn obiektywnych:
 Przyczyny o charakterze indywidualnym, jak: choroba, wypadek przy pracy, utrata pracy, klęski żywiołowe
 Przyczyny, które tkwią w polityce społeczno-gospodarczej realizowanej w danym kraju. Polityka gospodarcza, która wspiera rozwarstwienie społeczeństwa (charakter sprzyjający pojawianiu się ubóstwa) przyczynia się do pojawienia się takiej kwestii społecznej.
• Subiektywne – przyczyny zawinione przez jednostkę/gospodarstwo domowe. W badaniach przeprowadzonych w Polsce na początku XXI w. wyszło, że przyczyny subiektywne stanowią tylko 5% tego zjawiska. Są to na przykład:
 Lenistwo
 Brak chęci do pracy


Ubóstwu sprzyja: Brak pracy, Niskie wykształcenie, Wielodzietność, Niepełnosprawność, Patologie społeczne, Wypadki losowe, Kataklizmy
Problemy ubóstwa:
Dziedziczenie ubóstwa - polega na tym, ze każde następne pokolenie żyją w sferze ubóstwa. Wymiary dziedziczenia ubóstwa:
 Wymiar dochodowy – gorsze warunki startu życiowego. Jak ktoś pochodzi z rodziny, gdzie jest duży brak zaspokojenia potrzeb to jest im trudniej zdobyć wykształcenie, później trudniej znaleźć pracę
 Wymiar społeczno-kulturowy (psychospołeczny) – zmiany wartości, brak potrzeby zmiany dotychczasowej sytuacji, brak wzorców.
„Pułapka ubóstwa” – odnosi się do sytuacji, kiedy jednostka znajduje się w sferze ubóstwa, tzn. jej dochód jest poniżej określonej granicy. Ktoś tej osobie proponuje zmianę tej sytuacji, ale ona odmawia, bo wymagałoby to jakiejś aktywności, działalności. Wtedy taka osoba myśli, ze lepiej jest pozostać w takiej sytuacji, jaka była, ale żeby nie być zmuszonym do indywidualnego wkładu, wysiłku. Ta osoba pozostaje w sferze ubóstwa, bo tak jest wygodnie. „Pułapka ubóstwa” polega też na niekorzystnym przyzwyczajaniu się do świadczeń społecznych.
Jak można zbadać poziom i jakość życia?
Samo badanie poziomu/jakości życia, zostało rozpoczęte na początku XX w., w 1901 r. w Anglii, kiedy stworzono LINIĘ UBÓSTWA. Jest to taki koszyk dóbr i usług, których niezaspokojenie oznacza ubóstwo. Można mówić o liniach ubóstwa bezwzględnego i względnego
Mierniki badające jakość życia:
 ONZ prowadzi co roku ranking krajów świata pod względem HDI (Human Deveplopment Index) – Wskaźnika Rozwoju Społecznego. W obliczaniu HDI bierze się pod uwagę długość trwania życia, PKB na jednego mieszkańca (PKB per capita), edukację (wskaźnik solaryzacji, czyli odsetek osób, które są objęte systemem szkolnym i średnią długość lat, którą uczeń rozpoczynający naukę w danym kraju ma do przejścia). Sklasyfikowanych jest 181 państw. Ten wskaźnik dzieli kraje świata na 4 grupy: kraj bardzo wysoko rozwinięte, wysoko rozwinięte, średnio rozwinięte i niskorozwinięte. Kraje bardzo wysoko rozwinięte to 47 krajów (pierwsze 3: Norwegia, Australia, Holandia). Polska jest w pierwszej grupie krajów (39 miejsce – jest to zasługą długiego życia u nas i dobrych wskaźników edukacyjnych, gorzej, jeśli chodzi o PKB per capita)
 Współczynnik GINI (od nazwiska włoskiego ekonomisty w 1912 r.) – zawiera się miedzy 0 i 1, przy czym nigdy nie osiąga 0, lub 1, bo są to dwa nieprawdopodobne stany. 1 to jest sytuacja, w której jedna osoba koncentruje w sobie cały dochód/majątek w danym społeczeństwie, a 0 to bajkowa równość, egalitaryzm, gdzie wszyscy w równym stopniu uczestniczą w konsumpcji, lub równo, idealnie dzielony jest dochód (są to sytuacje niemożliwe). Im bliżej 1 tym większe rozwarstwienie, im bliżej 0 tym większy egalitaryzm. Największe rozwarstwienie to Afryka i Azja (Współczynnik GINI: 0,7), później Ameryka Łacińska (0,5-0,6), Stany Zjednoczone (0,45) Europa Wschodnia (0,4), Skandynawia (0,2-0,25). W Polsce współczynnik GINI wynosi 0,35.
 Miernik ubóstwa bezwzględnego: minimum egzystencji, minimum socjalne, ustawowa linia ubóstwa