Odwołanie od decyzji administracyjnej

ODWOŁANIE OD DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

1. Pojecie i istota decyzji
Decyzja administracyjna jest typowym przykładem aktu administracyjnego zewnętrznego. I jako taki akt jest ona władczym, jednostronnym oświadczeniem woli organu administracji publicznej, opartym na przepisach prawa administracyjnego i określającym sytuacje prawną konkretnie wskazanego adresata (strony) w indywidualnie oznaczonej sprawie. Decyzja jest określona czynnością procesowa, do której wydania potrzebny jest odrębny przepis prawa, a nie tylko art. 104 KPA, który dotyczy decyzji jako czynności procesowej. Stosowanie do przepisu art.104 KPA decyzję rozstrzygają sprawę co do istoty w całości lub w części, np. decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości i ustaleniu odszkodowania, albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji, np. decyzja o umorzeniu postępowania administracyjnego. W przepisach prawnych decyzja może być oznaczona jako: pozwolenie wodnoprawne, zezwolenie na osiedlenie się cudzoziemca na terytorium RP, decyzja o nadanie statusu uchodźcy, nakaz konserwacji zabytku, nakaz rozbiórki budynku, pozwolenie budowlane, zakaz odbycia imprezy artystycznej lub rozrywkowej, koncesja na wykonanie międzynarodowego transportu drogowego w zakresie przewozu ładunków, koncesja na rozprowadzenie programów telewizyjnych poza telewizją publiczną, licencja na pilota itp. Elementem kwalifikującym dane działanie jako decyzje jest cel tego działania, którym musi być załatwienie sprawy administracyjnej, będącej przedmiotem postępowania administracyjnego lub zakończenia norm prawa administracyjnego albo procesowego. Decyzja administracyjna jest prawidłowa (obowiązuje), jeżeli została podjęta i wydana przez właściwy organ administracji publicznej, we właściwym trybie i na podstawie właściwych przepisów prawa.

2.Odwołanie
Odwołanie jest środkiem prawnym zwyczajnym, samoistnym, formalnym i doskonałym. Podstawowym skutkiem doręczenia (ogłoszenia) decyzji wydanej stronie w pierwszej instancji jest postępowanie prawa do wniesienia odwołania oraz rozpoczęcia biegu terminu do realizacji tego prawa. Termin ten wynosi 14 dni, bądź dłuższy. I tak np. odwołanie od decyzji o zakazie gromadzenia publicznego wnosi się w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji (art. 9 ust z 5 VII 1990 r. Prawo o zgromadzeniach – Dz. U. nr 51, poz. 297), zaś odwołanie od decyzji oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wnosi się w terminie miesiąca od doręczenia decyzji. To ostatnie odwołanie rozpatruje sąd ubezpieczeń społecznych.
Niezbędnym elementem każdej decyzji administracyjnej jest pouczenie o tym, czy i w jakim terminie oraz trybie można wnieść do niej odwołanie. W przypadki braku takiego pouczenia strona ma prawo uzupełnienia decyzji tym pouczeniem. Błędne pouczenie o terminie i trybie wnoszenia odwołania nie może szkodzić stronie. Podobnie wniesienie odwołania do organu niewłaściwego nie szkodzi interesom strony, gdyż w tym przypadku korzysta ona z ogólnej ochrony przewidzianej w art. 65 2 k.p.a., tzn. że odwołanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem terminu uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.
Kodeks postępowania administracyjnego nie uzależnia legitymacji strony do wniesienia odwołania od jakichkolwiek warunków, a w szczególności nie uzależnia tej legitymacji od udziału strony w postępowaniu przed organem pierwszej instancji, który wydał zaskarżona w drodze odwołania decyzję. Prawo wniesienia odwołania przysługuje więc każdej stronie bez względu na jej zachowanie w toku postępowania przed organem pierwszej instancji.
Podstawą konstrukcji prawnej odwołania jest zasada, że odwołanie nie wymaga uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z niego wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Aby stwierdzić fakt niezadowolenia strony z wydanej decyzji, wystarcza, że wnosi ona odwołanie – nawet bez uzasadnienia. Zaznaczyć jednak należy, iż przepisy szczególnie mogą ustalić inne wymogi co do treści odwołania niż wymóg z art. 128 k.p.a., zdanie drugie. I tak np. według art. 53 ust. 6 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym „odwołanie od decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji powinno zawierać zarzuty odnoszące się do decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie”
Organem drugiej instancji (odwoławczym) jest organ administracji wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy (art. 127 2).
Zaznaczyć warto, że od decyzji z zakresu ubezpieczenia społecznego przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminach i według zasad określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego z uwzględnieniem przepisów ustawy z 13 X 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).
Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra oraz samorządowe kolegium odwoławcze odwołanie nie przysługuje. Jednakże w tych przypadkach istnieje namiastka odwołania – wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Strona niezadowolona z decyzji wymienionych organów, wydanej w pierwszej instancji, może zwrócić się do tego organu, który decyzje wydał, z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji. Jednakże od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który jako centralny organ administracji rządowej z punktu widzenia procesowego zrównany jest z ministrem (por. art.5 2 k.p.a.), służy nie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, lecz odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie dwutygodniowym od dnia doręczenia decyzji. Postępowanie w sprawach odwołań od decyzji wymienionego Prezesa toczy się według przepisów kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniach w sprawach gospodarczych (art. 78 ust. 1 i 2 ustawy z 15 XII 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów – Dz. U. z 2003r. Nr 86, poz. 804). Tak samo uregulowano tryb rozpatrywania odwołań w sprawach z zakresu prawa energetycznego, prawa telekomunikacyjnego i w ustawie o transporcie kolejowym, a więc odwołań od decyzji wydawanych odpowiednio przez prezesów: Urzędu Regulacji Energetyki, Urzędu Telekomunikacji i Poczty oraz Urzędu Transportu Kolejowego.
Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, tj. organu pierwszej instancji. To pośrednictwo pierwszej instancji w przekazaniu odwołania do organu drugiej instancji jest obowiązkowe. Jest to szczególna kompetencja organu pierwszej instancji, którą powinny respektować wszystkie inne organy administracji, tzn. w przypadku wpłynięcia do nich odwołania przekazuje je niezwłocznie organowi pierwszej instancji, aby ten mógł dopełnić ciążących na nim obowiązków.
Wniesienie odwołania stwarza dla organu pierwszej instancji obowiązek zawiadomienia o tym innych stron uczestniczących w danej sprawie. Chodzi tu, oczywiście, o te strony którym organ doręczył swoją decyzję, a które odwołania nie wniosły. Gdyby po wydaniu decyzji do toczącego się postępowania włączyły się dalsze podmioty jako strony czy też jako działające na prawach strony – to wówczas zależałoby zawiadomić je o wniesieniu odwołania przez stronę.
Obowiązek zawiadomienia stron o ewentualnym odwołaniu jest konsekwencją zasady ogólnej czynnego udziału strony w postępowaniu, skoro bowiem strona ma prawnie zagwarantowaną możność zapoznania się ze wszystkimi materiałami postępowania, a w szczególności z oświadczeniami innych stron, to należy jej dać możność zajęcia stanowiska co do odwołania innej strony złożonego w tej samej sprawie. Taki sam obowiązek ciąży na organie pierwszej instancji w przypadku wniesienia zażalenia.
Prokuratora i organizacje społeczną zawiadamia się o wniesieniu odwołania, jeśli biorą udział w postępowaniu, a więc gdy zgłosili swój udział w postępowaniu przed organem pierwszej instancji.
Jeżeli decyzja nie została zaopatrzona w rygor natychmiastowej wykonalności ani też nie podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy szczególnej ustawy, to wówczas wniesienie odwołania stawia organ pierwszej instancji wobec konieczności zapewnienia wstrzymania wykonania decyzji również przez strony, które nie wniosły odwołania. Wniesienie odwołania przez jedną ze stron powoduje bowiem obowiązek wstrzymania wykonania decyzji przez wszystkie strony uczestniczącej w danej sprawie. Organ pierwszej instancji, zawiadamiając o wniesieniu odwołania, może zwrócić uwagę stronom na przepis stanowiący o tym, iż wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji.
Organ pierwszej instancji jest związany wydaną przez siebie decyzją. Jednym z wyjątków od tej zasady jest przepis art. 132 1 i 2 pozwalający organowi pierwszej instancji na całkowite lub częściowe wycofanie się z zajętego stanowiska w wydanej decyzji, gdy wszystkie strony biorące udział w postępowaniu wniosły odwołanie od decyzji bądź gdy odwołanie wniosła jedna ze stron, a pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania. W takim przypadku organ pierwszej instancji może uznać, iż odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie i wydać inną decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję. Od tej nowej decyzji przysługuje odwołanie na zasadach ogólnych.
Organ administracji pierwszej instancji jest obowiązany przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie 7 dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie, jeżeli w tym terminie nie wydał nowej decyzji, o której była ostatnio mowa.

3. Postępowanie odwoławcze
Postępowanie odwoławcze rozpoczyna bieg od dnia, w którym organ odwoławczy otrzymał wraz z aktami sprawy. Od tego dnia rozpoczyna bieg termin do załatwienia sprawy przez organ drugiej instancji.
Postępowanie odwoławcze rozpoczyna się od badania przez organ drugiej instancji o dopuszczalności odwołania i zachowania terminu do jego wniesienia. Niedopuszczalność odwołania zachodzi wówczas, gdy odwołanie wniesiono od decyzji, od której odwołanie nie przysługuje, jak również wówczas, gdy odwołanie wniosła osoba nie będąca stroną w sprawie, czy też nie mająca zdolności do czynności prawnych. W razie wniesienia odwołania przez stronę, która utraciła zdolność do czynności prawnych, jej odwołanie nie może wywołać skutku prawnego; skutecznie może dokonać tej czynności działając przez przedstawiciela ustawowego. Niedopuszczalność odwołania nie powoduje natomiast zrzeczenia się przez stronę prawa do wniesienia odwołania, gdyż strona może wycofać się z wcześniejszego zrzeczenia się tego prawa. Ustalając niedopuszczalność odwołania trzeba więc uwzględnić zarówno charakter decyzji jak i legitymację osoby wnoszącej odwołanie.
Uchybienie terminu do wniesienia odwołania następuje, wówczas, gdy odwołanie złożono w urzędzie administracyjnym, polskim urzędzie konsularnym, w dowództwie jednostki wojskowej, kapitanowi statku morskiego lub w administracji zakładu karnego albo nadano w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego bądź wysłane w formie dokumentu elektronicznego po upływie terminu określonego przez k.p.a. lub przepisy szczególne do wniesienia odwołania. Niedopuszczalność odwołania i uchybienie terminu do jego wniesienia organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia, na które nie służy zażalenie (postanowienie ostateczne). Forma postanowienia tutaj wystarcza, gdyż chodzi o stwierdzenie, iż nie ma wstępnych przesłanek do merytorycznego rozpoznania sprawy w postępowaniu odwoławczym.
Co do decyzji polegającej natychmiastowemu wykonaniu, organ odwoławczy powinien rozważyć, czy nie należy wstrzymać jej natychmiastowego wykonania, zwłaszcza gdy istnieje prawdopodobieństwo, iż zaskarżona decyzja nie zostanie utrzymana w mocy. Trzeba pamiętać, iż przywrócenie stanu pierwotnego, w przypadku gdy wykonana decyzja w postępowaniu odwoławczym uchylona, jest często złożone i trudne, a niekiedy wprost niemożliwe.
Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy. Organ odwoławczy nie może uwzględnić cofnięcia odwołania, jeżeli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny. Inaczej mówiąc, cofnięcie odwołania przez stronę wymaga rozpatrzenia przez organ II instancji, czy wzgląd na zasadę praworządności i interes społeczny nie wymagają jednak rozpatrzenia sprawy przez organ II instancji.
Celem postępowania odwoławczego jest nie tylko rozpoznanie odwołania strony, lecz ponowne rozpatrzenie sprawy i jej rozstrzygnięcie. Wniesienie odwołania pociąga za sobą dewolucję kompetencji do rozpatrzenia sprawy z organu I instancji na organ II instancji. Odwołanie jest niezbędnym ogniwem łączącym postępowanie w I instancji z postępowaniem przed organem odwoławczym. W odwołaniu strona może podać, iż jest niezadowolona z decyzji I instancji, i to wystarcza do jego skuteczności prawnej, powoduje przeniesienie całej sprawy przed organ II instancji, a więc wspominaną dewolucję kompetencji.
Jeżeli znajdujące się w aktach sprawy dowody, wyjaśnienia i inne materiały organ odwoławczy oceni jako wystarczające do wyjaśnienia wszystkich okoliczności mających istotne znaczenie do rozstrzygnięcia sprawy, a strona nie zwraca się o uzupełnienie tych dowodów, albo gdy żądanie strony dotyczące przeprowadzenia nowych dowodów nie zasługuje na uwzględnienia, to wówczas organ odwoławczy wydaje decyzję bez przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. Gdy zawarte w aktach sprawy materiały nie dają pełnego obrazu stanu faktycznego, to wówczas organ odwoławczy obowiązany jest przeprowadzić na żądanie strony lub z urzędu postępowanie wyjaśniające celem uzyskania uzupełniających dowodów i innych materiałów. Zwrot w art. 136 k.p.a. „organ odwoławczy może przeprowadzić...” należy rozumieć jako upoważnienie do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego na równi z organem I instancji. Obowiązek uzupełnienia postępowania wyjaśniającego ciąży na organie odwoławczym tylko w przypadku, gdyby zaniechanie takiego uzupełnienia prowadziło do załatwienia sprawy sprzecznego z zasadami prawdy obiektywnej oraz czynnego udziału strony.
Kodeks przewiduje dwie metody przeprowadzenia uzupełniającego postępowania wyjaśniającego w postępowaniu odwoławczym. I tak, organ odwoławczy może przeprowadzić je we własnym zakresie, albo zlecić przeprowadzenie takiego postępowania organowi I instancji. Wybór metody należy do organu odwoławczego. Kodeks nie podaje żadnych przesłanek dla zastosowania jednej bądź drugiej metody.
Niezależnie od metody przeprowadzenia uzupełniającego postępowanie wyjaśniające stanowi zawsze element postępowania odwoławczego, co m.in. oznacza, że ocena wyników postępowania wyjaśniającego – równię przeprowadzonego przez organ I instancji – należy wyłącznie do organu odwoławczego. W postępowaniu wyjaśniającym przed organem odwoławczym stosuje się przepisy o postępowaniu wyjaśniającym przed organem I instancji.

4. Decyzja organu odwoławczego
Przedmiotem postępowania odwoławczego jest sprawa administracyjna jako całość. Stąd też podstawowym zadaniem decyzji organu II instancji jest ponowne rozstrzygnięcie danej sprawy, i to jako całości.
Obrazowa można to przedstawić w ten sposób, iż z chwilą otrzymania odwołania wraz z aktami sprawy organ II instancji powinien przystąpić do rozpatrzenia sprawy tak, jak gdyby w sprawie nie zapadło żadne rozstrzygnięcie, jak gdyby nie było decyzji organu I instancji. Przy takim założeniu można oczekiwać, nowa decyzja będzie oparta na wszechstronnym rozważaniu całokształtu sprawy. Zadaniem organu odwoławczego jest więc rozważenie, jak należy rozstrzygnąć daną sprawę zgodnie z zasadą praworządności i zasadą prawdy obiektywnej, a nie tylko to, czy utrzymać lub zmienić decyzje I instancji. To, że decyzję I instancji trzeba będzie uchylić lub zmienić bądź utrzymać w mocy, stanowi dopiero konsekwencję stanowiska zajętego przez organ odwoławczy. „utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji” (art. 138 1 pkt 1) oznacza tylko to, ze organ odwoławczy rozstrzygnął sprawę w sposób identyczny jak organ I instancji. Gdy natomiast organ odwoławczy rozstrzyga sprawę w sposób odmienny od decyzji organu I instancji, zachodzi potrzeba odpowiedniej jej zmiany bądź całkowitego uchylenia.
Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której:
· Utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję, albo
· Uchyla zaskarżona decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy, bądź uchylając tę decyzję – umarza postępowanie pierwszej instancji, albo
· Umarza postępowanie odwoławcze (art. 138 1).
Organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub znacznej części, a więc może wydać decyzję kasacyjną. Przekazując sprawę do ponownego rozpatrzenia organ odwoławczy może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy jej ponownym rozpatrzeniu (art. 138 2).
Z powyższego wynika że k.p.a. sprowadza możliwość kasacyjnego orzekania tylko do sytuacji wyjątkowych, związanych z brakiem w całości lub znacznej części postępowania wyjaśniającego przeprowadzonego przez organ I instancji. W pozostałych przypadkach organ odwoławczy powinien podjąć decyzję merytoryczną rozstrzygającą sprawę albo decyzję o umorzeniu postępowania. Uciekanie się do orzecznictwa kasacyjnego jest – poza sytuacją wskazana w art. 138 2 – nieprawidłowością działania organu odwoławczego, prowadzącą do zbędnego przewlekania załatwienia sprawy i nie daje się pogodzić z zasadą ogólna szybkości i prostoty.
Zachodzi pytanie, czy organ odwoławczy może w swej decyzji unormować pewne zagadnienia związane z rozstrzyganą sprawą, które nie były regulowane uchyloną decyzją organu I instancji z tego powodu znajdowały się poza zakresem rozstrzygnięcia. Czy np. udzielając pozwolenia organ odwoławczy może uzależnić w swej decyzji wykonanie tego pozwolenia od określonych warunków, podczas gdy decyzja organu I instancji zagadnienie warunków w ogóle pomijała. Na tak postanowione pytanie należy odpowiedzieć twierdząco, o ile przepisy materialnego prawa administracyjnego, stosowane w danej sprawie, na to pozwalają.
Należy jednak podkreślić, iż organ odwoławczy nie może wydać decyzji w innej sprawie niż ta, która była przedmiotem uchylonej (zmienionej) decyzji organu I instancji, np. gdy organ I instancji w ogóle nie zajął stanowiska co do żądania strony. Rozstrzygnięcie o tym żądaniu przez organ odwoławczy pozbawiłoby stronę jednej instancji. W takiej sytuacji należy sprawę przekazać do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji, zwłaszcza gdy organ I instancji nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Od decyzji wydanej po ponownym rozpatrzeniu sprawy przez organ I instancji przysługuje odwołanie na ogólnych zasadach.
Trzeba zająć stanowisko w sprawie, czy organ odwoławczy ma możliwość takiego rozstrzygnięcia sprawy, które z punktu widzenia interesu strony może okazać się mniej korzystne od rozstrzygnięcia przyjętego w decyzji organu I instancji, a więc czy dopuszczalna jest zmiana decyzji na niekorzyść strony odwołującej się (reformatio in peius). W literaturze prawniczej można spotkać stanowisko, że „Wprawdzie skutek wniesienia odwołania przejawia się w dewolucji kompetencji do załatwienia sprawy w całości na instancję odwoławczą, ale z drugiej strony osoba legitymowana korzystając ze środka prawnego – powinna to czynić bez narażenia się na niebezpieczeństwo pogorszenia swojej sytuacji”.
W k.p.a. instytucja zakazu reformationis in peius opiera się na zasadzie, iż organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny (art. 139). Ustawodawca wprowadza więc zakaz reformationis in peius z istotnymi ograniczeniami ze względu na zasadę praworządności. Z tej przyczyny zakaz reformationis in peius nie obowiązuje, gdy decyzja organu pierwszej instancji rażąco narusza prawo. Nie wydaje się potrzebny drugi wyjątek od zakazu reformationis in peius (rażące naruszenie interesu społecznego), gdyż przecież prawo powinno być wyrazicielem interesu społecznego.

5. Zażalenie
Zażalenie jest zwyczajnym, samoistnym i formalnym środkiem prawnym. Środek ten przysługuje tylko na niektóre postanowienia. Artykuł 141 1 k.p.a. stanowi, że „na wydane w toku postępowania postanowienia służy stronie zażalenia, gdy kodeks tak stanowi”. Oznacza to, iż zażalenie może być wnoszone tylko na postanowienia enumeratywne wyliczone w kodeksie. Jest to rozwiązanie procesowe odmienne niż w przypadku odwołania, które przysługuje w zasadzie do wszystkich decyzji wydanych w I instancji. Podkreślić należy, że postanowienia zaskarżalne w drodze zażalenia mogą być wydawane zarówno przez organ I instancji, jak i przez organ odwoławczy w danej sprawie administracyjnej (np. gdy organ odwoławczy w danej sprawie administracyjnej tej w toku postępowania odwoławczego). Podmiotem uprawnionym do wniesienia zażalenia może być nie tylko strona, ale również podmiot działający na prawach strony (organizacja społeczna, prokurator), jak w pewnych sytuacjach świadek, biegły, osoba wezwana do osobistego stawienia się w urzędzie, osoba zobowiązana do okazywania przedmiotu oględzin bądź osoba uczestnicząca w rozprawie, ale tylko wówczas, gdy postanowienie dotyczy jej praw bądź obowiązków. Termin do wniesienia zażalenia wynosi 7 dni od dnia doręczenia bądź ustnego ogłoszenia postanowienia stronie (art. 141 2). W przeciwieństwie do odwołania wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Jednakże organ administracji, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione. Może to też uczynić organ właściwy do rozpoznania zażalenia, którym jest organ wyższego stopnia. Podkreślić należy, że postanowienia, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć w odwołaniu od decyzji (art.142). W tym przypadku chodzi, oczywiście, o postanowienia wydawane przez organ I instancji. Zaskarżenie postanowienia w odwołaniu od decyzji stanowi skorzystanie z niesamoistnego środka prawnego. W sprawach nieuregulowanych w art. 141 – 143 k.p.a. do zażaleń mają odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu dotyczące odwołań.

6. Ograniczenia zasady trwałości decyzji ostatecznych
Zasada ogólna trwałości decyzji ostatecznych doznaje pewnych ograniczeń ze względu na przyczyny ogólnospołeczne jak i ściśle prawne. Uchylenie decyzji bądź stwierdzenie jej nieważności następuje z inicjatywy organów administracji publicznej, jak i na żądanie strony. Jeśli decyzję uchyla organ administracyjny wyższego stopnia z urzędu – mówimy o uchyleniu w trybie nadzoru, a gdy uchylenie następuje na żądanie strony – mówimy, iż strona skorzystała z nadzwyczajnego środka prawnego. Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje uchylenie bądź stwierdzenie nieważności decyzji w następujących przypadkach:
1) uchylenie decyzji z powodu wad powodujących wznowienie postępowania (art. 145 – 153),
2) stwierdzenie nieważności decyzji (art. 156 – 159),
3) odwołalności fakultatywnej, gdy strona nabyła praw (art. 154) i gdy strona nabyła prawo, lecz godzi się na zmianę lub uchylenie decyzji (art. 155),
4) odwołalności subsydiarnej (art. 161),
5) odwołalności na podstawie przepisów szczególnych (art. 163).
Trwałość decyzji ostatecznych jest więc pojęciem względnym w tym sensie, iż jego granice wyznaczają przepisy prawa, które stanowią o przesłankach i warunkach dopuszczalności uchylenia, zmiany i stwierdzenia nieważności takich decyzji. Im bardziej ograniczona jest ta możliwość – tym większa jest trwałość decyzji, i odwołanie, jeżeli decyzję można uchylić lub zmienić z każdego powodu i w każdym czasie – trwałość decyzji nie istnieje. Przesłanki dopuszczalności uchylenia, zmiany i stwierdzenia nieważności decyzji ujęte są w kodeksie w ramy instytucji proceduralnych, o których będzie mowa niżej.

7. Wznowienie postępowania
Wznowienie postępowania jest instytucja proceduralną, która ma na celu stwierdzenie prawnej możliwości przeprowadzenia ponownego postępowania wyjaśniającego i podjęcia ponownego rozstrzygnięcia takiej sprawy, w której została już wydana decyzja ostateczna (art.145 1). Konieczność istnienia takiej instytucji wynika z potrzeby rozwiązania takich sytuacji, gdy po wydaniu decyzji ostatecznej ujawnia się wadliwość postępowania wyjaśniającego, na którym oparto rozstrzygnięcie sprawy, bądź tez gdy później powstały okoliczności, które pozbawiają znaczenia przesłanki, na jakich oparto rozstrzygnięcie sprawy. W tych warunkach decyzje rozstrzygające daną sprawę stają się wadliwe, jednakże cechą charakterystyczną ich wadliwości jest to, że nie tkwi ona wyłącznie w decyzji jako takiej (jak w przypadku decyzji nieważnych), lecz wynika jako logiczny wniosek z zestawienia decyzji rozstrzygającej z pewnymi okolicznościami dotyczącymi danej sprawy. Inaczej mówiąc decyzja jest wadliwa ze względu na ujawnienie powstanie określonych faktów bądź ze względu na naruszenie obowiązujących norm prawnych postępowania administracyjnego.
Przyczyny wznowienia postępowania wynikają z art. 145 1 i art. 145a kodeksu i są następujące:
1) dowody na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,
2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,
3) decyzja została wydana przez pracownika lub organ administracji, który podlega wyłączeniu stosownie do artykułu 24 i 27 k.p.a.,
4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
5) wyjście na jaw istotnych dla sprawy nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów istniejących w dniu wydania decyzji, nieznanych organowi, który wydał decyzję,
6) decyzja została wydana bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,
7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjęty przy wydaniu decyzji (art. 100 2),
8) decyzja została wydana w oparciu o inna decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.
Ustawa z 1 VIII 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. nr 102, poz. 643) dodała art. 145a k.p.a., według którego „można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umowa międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja” (1).
Z dwóch pierwszych przyczyn (fałsz dowodów i wydanie decyzji w wyniku przestępstwa) postępowanie wznawia się w zasadzie po stwierdzeniu sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu. Można jednak wznowić postępowanie przed stwierdzeniem fałszu dowodu lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem organu państwowego, jeżeli zdarzenia te są oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego. Z tych dwóch przyczyn można wznowić postępowanie także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub innych przyczyn określonych w przepisach prawa (przedawnienie ścigania, amnestia, abolicja).
Uchylenie decyzji z przyczyn uzasadniających wznowienie postępowania jest ograniczone czasowo. I tak, z dwóch pierwszych przyczyn wznowienie postępowania może nastąpić tylko w okresie 10 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji, a z pozostałych przyczyn tylko w okresie 5 lat od tego momentu. Istnieje jeszcze jedno ograniczenie wznowienia postępowania. Według art. 146 2 k.p.a. nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej. Przepis ten może mieć pełne zastosowanie przy ocenie, czy wznawiać postępowanie z urzędu. Natomiast gdy strona domaga się wznowienia postępowania, skorzystanie z tego przepisu będzie mogło nastąpić tylko wyjątkowo, tj. gdy w pełni oczywiste jest, iż nie może zapaść inne rozstrzygnięcie sprawy niż już istniejące.
Również przepisy ustaw szczególnych mogą ograniczać wznowienie postępowania w określonych sprawach administracyjnych. I tak np. w myśl art. 53 ust. 8 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie uchyla się decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celi publicznego w przypadku wznowienia postępowania na podstawie art. 145 1 pkt 4 k.p.a., jeżeli upłynęło 12 miesięcy od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia.
Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony. Gdy strona nie brała udziału w postępowaniu bez własnej winy bądź gdy żądanie wznowienia postępowania ma nastąpić z powodu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą (art. 145a k.p.a.) wznowienie postępowania może nastąpić tylko na żądanie strony. Z pozostałych przyczyn wznowienia postępowania może nastąpić zarówno z urzędu, jak i na żądanie strony. Dodać należy, że również prokurator może w swoim sprzeciwie żądać wznowienia postępowania.
Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracyjnego, który wydał decyzję w pierwszej instancji. Termin do wniesienia takiego podania wynosi miesiąc od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę wznowienia postępowania, a gdy strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu – miesiąc od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji (art. 148 1 i 2). Zaś w przypadku, gdy żądanie wznowienia postępowania oparte jest na orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności aktu normatywnego z aktami wyższego rzędu podanie (ustawodawca mylnie nazwał to podanie skargą) o wznowienie wznosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art. 145a 2 k.p.a.).
Wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia. Odmowa wznowienia postępowania następuje w drodze decyzji. Na postanowienie o wznowieniu postępowania nie przysługuje zażalenia. Natomiast od decyzji odmawiającej wznowienia postępowania przysługuje odwołanie. W przypadku wznowienia postępowania zostanie przeprowadzone postępowanie kończące się wydaniem decyzji, do której przysługuje odwołanie na ogólnych zasadach.
Organem właściwym w sprawach o wznowienie postępowania jest organ administracji, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. Jeżeli jednak przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu, który wydał decyzję w ostatniej instancji, o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia, który równocześnie wyznacza organ właściwy do przeprowadzenia postępowania po jego wznowieniu. Nie dotyczy to przypadku, gdy decyzję w ostatniej instancji wydał minister, a w sprawach należących do zadań jednostek samorządu terytorialnego – samorządowe kolegium odwoławcze (art. 150 1-3). W tym ostatnim przypadku o wznowieniu postępowania rozstrzyga minister, a w sprawach należących do zadań jednostek samorządu terytorialnego – samorządowe kolegium odwoławcze.
Postanowienie o wznowieniu postępowania stanowi podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia o istocie sprawy. Po przeprowadzeniu tego postępowania organ administracji, który je przeprowadził, wydaje decyzję, w której:
· odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia z art. 145 1 lub art. 145a, albo
· uchyla dotychczasową decyzję, gdy stwierdza istnienie podstaw do jej uchylenia z art. 145 1 lub art. 145a i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy (art. 151 1).
W przypadku, gdy w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji na skutek upływu czasu (5 lub 10 lat) bądź gdy w wyniku wznowienia mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca swej w istocie decyzji dotychczasowej, organ administracji ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchyliły tej decyzji (art. 151 2).
Organ administracji właściwy w sprawie o wznowienie postępowania ma obowiązek wstrzymać z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania. Na postanowienie w sprawie wstrzymania wykonania decyzji służy zażalenie, chyba że postanowienie wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze (art. 152 1 i 2).

8. Stwierdzenie nieważności decyzji
Decyzja administracyjna może być dotknięta wadą szczególnie ciężką (kwalifikowaną), taką, że nie może być ona uważana za ważny akt administracyjny, a więc wywołujący skutki prawne. Gdy taki przypadek wystąpi w praktyce, to ze względu na pewność obrotu prawnego i celu usunięcia wątpliwości, czy mamy do czynienia z aktem ważnym czy też nieważnym, następuje stwierdzenia (deklaracja) nieważności oznacza, iż decyzja, co do której takie stwierdzenie wydano, nie wywoła skutków prawnych, a więc również od chwili jej wydania do czasu stwierdzenia nieważności. Jest to akt nieważny ex tunc.
Kodeks postępowania administracyjnego wymienia w art. 156 1 siedem przyczyn nieważności decyzji. I tak stwierdza się nieważność decyzji w następujących sytuacjach:
1. Decyzja wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości, a więc z naruszeniem z naruszeniem przepisów o właściwości rzeczowej, instancyjnej i miejscowej.
2. Decyzja wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa. Wydanie decyzji bez podstawy prawnej nie budzi raczej wątpliwości interpretacyjnych, gdyż w tym przypadku chodzi o decyzją, do której wydania nie było żadnych podstaw prawnych. Natomiast rażące naruszenie prawa wymaga oceny, czy w danym przypadku naruszenie prawa jest czy nie jest rażące. Zwrot „rażące naruszenie prawa” świadczy o tym, iż nie każde naruszenie prawa pociąga za sobą nieważność decyzji. Jedynie niektóre przypadki oczywistego i ciężkiego naruszenia prawa pociąga za sobą taką konsekwencję. Decyduje o tym organ administracyjny w wydanej w tej sprawie decyzji administracyjnej.
3. Decyzja dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną. Przepis ten jest swoistą sankcją dla zasady ogólnej trwałości decyzji ostatecznych. Gdy sprawę raz rozstrzygnięto decyzją ostateczną, to dalsze decyzje w tej samej sprawie przy nie zmienionym stanie prawnym i faktycznym są nieważne. Nie dotyczy to przypadków, gdy kodeks dopuszcza ponowne rozpatrzenie sprawy, jak np. w przypadku wznowienia postępowania czy uchylenia decyzji za zgodą strony, bądź gdy żadne ze stron na mocy decyzji nie nabyła prawa.
4. Decyzja została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie, jak np. w przypadku omyłkowego skierowania decyzji do Jana Kowalskiego, który nie jest stroną, zamiast Józefa Kowalskiego, który jest stroną.
5. Decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały. Chodzi tutaj o niewykonalność z przyczyn natury prawnej, jak i faktycznej oraz o taką niewykonalność, która ma charakter stały, a nie jedynie przejściowy, a więc trwającą tylko przez pewien czas. Decyzja niewykonalna z przyczyn natury prawnej będzie z reguły pozbawiona podstawy prawnej lub wydana z rażącym naruszeniem prawa.
6. Decyzja, która w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą. W tym przypadku chodzi zarówno o karę sądową, jak i karę orzekaną przez inny upoważniony organ, oraz karę dyscyplinarną.
7. Decyzja zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że „art. 156 1 pkt 7 może być podstawą stwierdzenia nieważności decyzji jedynie wtedy, gdy przepis prawa materialnego wyraźnie stanowi, że określona w nim wadliwość decyzji powoduje jej nieważność (wyrok NSA z 21 I 1998 r. IV S.A.941/87 ONSA, z. 1 poz. 30)”. Ustaw przewidujących, iż określone w nich decyzje są z mocy prawa nieważne jest niewiele.
Stwierdzenie nieważności z przyczyn określonych w kodeksie postępowania administracyjnego jest obligatoryjne. Ta reguła doznaje jednak istotnych ograniczeń ze względu na znaczny upływ czasu bądź też na wywołanie nieodwracalnych skutków prawnych. Ta reguła doznaje jednak istotnych ograniczeń ze względu na znaczny upływ czasu bądź też na wywołanie nieodwracalnych skutków prawnych. Ograniczenia te dotyczą tylko czterech przyczyn nieważności decyzji. I tak, według art. 156 2 nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w pkt 1 (naruszenie przepisów o właściwości), 3 (uprzednie rozstrzygnięcie inną decyzją ostateczną), 4 (skierowanie decyzji do osoby nie będącej stroną w sprawie) i 7 (wada powodująca nieważność decyzji z mocy prawa), jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat, a także gdy decyzja wywołana nieodwracalne skutki prawne. W takich przypadkach następuje sanacja wad. Kwestią podlegającą ocenie jest to czy skutki prawne decyzji są „nieodwracalne” i kiedy następuje taka nieodwracalność. Według orzecznictwa NSA nieodwracalność skutków, w której mowa w art. 156 2 k.p.a. „oznacza w szczególności sytuację, w której poprzedni stan prawny nie może zostać przywrócony, gdy przestał istnieć przedmiot, którego prawo dotyczyło, lub też podmiot, któremu prawo przysługiwało, utracił zdolność do zachowania tego prawa albo wygasła instytucja stanowiąca źródło prawa”.
Również przepisy pozakodeksowe mogą stanowić o stwierdzeniu nieważności decyzji. I tak art.53 ust. 7 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym stanowi, że „nie stwierdza się nieważności decyzji ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 12 miesięcy”. W takim przypadku organ ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem, prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji.
Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest postępowaniem o nowej sprawie administracyjnej. Postępowanie to może być wszczęte na żądanie strony lub z urzędu. Może być też wszczęte na skutek sprzeciwu prokuratora. Odmowa wszczęcia postępowania w sprawie nieważności decyzji następuje w drodze decyzji (art. 157 3).
Organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja została wydana przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze – ten organ (art.157 1).
Załatwienie sprawy dotyczącej stwierdzenia nieważności decyzji następuje przez wydanie decyzji, odmownej albo pozytywnej, tj. stwierdzającej nieważność decyzji. Jeżeli nie można stwierdzić nieważności decyzji na skutek upływu czasu (10 lat) bądź wywołanie nieodwracalnych skutków prawnych, organ administracyjny ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji (art.158 2). Organ właściwy w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ma obowiązek wstrzymać z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta jedna z wad wymienionych w art. 156 k.p.a. Na postanowienie wstrzymujące wykonanie decyzji z wymienionej przyczyny służy stronie zażalenie (art. 159 1 i 2).

9.Odwołalność fakultatywna
Decyzja administracyjna może być uchylona, gdy na jej podstawie żadna ze stron nie była prawa. W tym przypadku zasada trwałości decyzji ostatecznych nie ma zastosowania, ponieważ nie ma przedmiotu ochrony, tzn. nie ma żadnego prawa nabytego przez stronę, którego ochronę ma na celu zasada trwałości decyzji. Zgodnie z art. 154 1 k.p.a. „decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie była prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony”.
W sprawach należących do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego do zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej, na mocy której żadna za stron nie była prawa, właściwe są organy tych jednostek.
Uchylenie decyzji, na mocy której żadna ze stron nie była prawa, następuje przez wydanie decyzji w sprawie uchylenia lub zmiany dotychczasowej decyzji. Taką decyzję należy traktować jako decyzję wydaną w pierwszej instancji, a więc decyzję, od której przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia.
Strona ma prawo zrezygnować z przyznanych jej mocą decyzji praw. Wychodząc z tego założenia kodeks dopuszcza uchylenie lub zmianę decyzji za zgodą strony. Według art.155 „decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególnie nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony”.
W sprawach należących do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego do zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej za zgodą strony właściwe są organy tych jednostek.
Również w wyżej opisanym przypadku uchylenie lub zmiana decyzji następuje przez wydanie decyzji administracyjnej, którą należy traktować jako decyzję wydaną w pierwszej instancji. Od takiej decyzji strona może wnieść odwołanie na ogólnych zasadach. I tak, np. strona wniesie odwołanie, gdy jej zgoda na zmianę decyzji została przez organ administracyjny niewłaściwie „zinterpretowana”.

10. Odwołalność subsydiarna i na podstawie przepisów szczególnych
W toku działalności administracyjnej mogą zdarzyć się takie sytuacji, iż zachodzi potrzeba cofnięcia lub ograniczenia prawidłowo przyznanych, tj. na mocy niewadliwej decyzji, uprawnień stronie, która nie godzi się na takie cofnięcie lub ograniczenie jej prawa. Względy ogólnospołeczne powodują, że ustawodawca stwarza organom administracyjnym możliwość cofnięcia prawidłowo przyznanych uprawnień w sytuacjach wyjątkowych, a więc z powodu nadzwyczajnych okoliczności. Z uprawnienia takiego mogą skorzystać tylko niektóre organy administracji publicznej. Uchylenie decyzji następuje w takich przypadkach za odszkodowaniem i dlatego można taki przypadek uchylenia decyzji określić jako wywłaszczenie prawa.
Art.161 1 k.p.a. stanowi, że „mister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzje ostateczna, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa”.
Według art. 161 2 k.p.a. uprawnienia wyżej wymienione w stosunku do decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej przysługuje również wojewodzie.
Stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji w omawianym trybie, przysługuje odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił tę decyzję. Organ ten, w drodze decyzji, orzeka również o odszkodowaniu. Roszczenie odszkodowawcze przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja uchylająca lub zmieniająca (art. 161 3 i 4).
Zgodnie z art. 163 „organ administracji publicznej może uchylić lub zmienić decyzję, na mocy której strona nabyła prawo, także w innych przypadkach oraz na innych zasadach niż określone w niniejszym rozdziale, o ile przewidują to przepisy szczególne”. Takich przepisów szczególnych przewidujących zasady i przypadki uchylenia lub zmiany decyzji administracyjnych niż przewidziane w rozdziale 13 k.p.a. jest wiele. Przykłady takich przepisów można znaleźć w ustawie z 1999r. O broni i amunicji, w prawie budowlanym, w prawie wodnym, w prawie ochrony środowiska, w ustawie o swobodzie gospodarczej i innych.

11 Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji oraz jej uchylenia z powodu niedopełnienia określonych czynności
Decyzje administracyjne mogą tracić ważność z różnych przyczyn. Decyzja taka może niekiedy stać się bezprzedmiotowa. Ustawodawca bierze te okoliczności pod uwagę i umożliwia albo nakazuje stwierdzenie wygaśnięcia decyzji albo jej uchylenia, gdy strona nie dopełni określonych czynności zastrzeżonych w decyzji. I tak organ administracyjny, który wydał decyzję w I instancji, stwierdza jej wygaśniecie, jeśli decyzja stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie jej wygaśnięcia nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub w interesie strony. I tak pozwolenie na wyprowadzenie do środowiska substancji lub energii wygasa, jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 193 ust. 1 ustawy z 27 IV 2001r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627). W takim przypadku organ właściwy do wydania pozwolenia stwierdza w drodze decyzji wygaśnięcie pozwolenia.
Według art. 65 ust. 1 i 2 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym „ organ, który wydał decyzję o warunkach zabudowy albo decyzję o ustaleniu lokalizacji celu publicznego (w cytowanym przepisie opuszczono chyba omyłkowo – wyraz „inwestycji” – E.O.), stwierdza jej wygaśnięcie jeżeli:
1) inny wnioskodawca uzyskał pozwolenie na budowę;
2) dla tego trenu uchwalono plan miejscowy, którego ustalenia są inne niż w wydanej decyzji”
- nie dotyczy to jednak przypadku, gdy została wydana ostateczna decyzja o pozwoleniu na budowę.
Podobnie decyzja wygasa, gdy została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez strony określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku ( art. 162 1). W tym przypadku moment rozpoczęcia obowiązywania decyzji administracyjnej jest uzależniony od przyszłego niepewnego zdarzenia, a więc od warunku zawieszającego. Niespełnienia tego warunku w określonemu terminie pociąga za sobą stwierdzenie wygaśnięcia decyzji z tego powodu.
Decyzja administracyjna może zawierać również zlecenie dla strony dopełnienia pewnych czynności. Od dopełnienia tego zlecenia w wyznaczonym terminie może być uzależniona aktu administracyjnego, a więc również decyzji administracyjnej. Gdy strona w wyznaczonym terminie nie dopełni zlecenia ( np. nie zainstaluje urządzeń gwarantujących bezpieczne warunki pracy zakłady predykcyjnego czy urządzeń chroniących środowisko naturalne przed szkodliwymi zanieczyszczeniami) organ administracyjny, który wydał decyzję w i instancji uchyla decyzję wydaną z zastrzeżeniem zlecenia (art. 162 2).
W sprawie wygaśnięcia decyzji jako bezprzedmiotowej lub jej uchylenia na skutek jej niedopełnienia zlecenia czy też wygaśnięcia z powodu niespełnienia warunków wydaje się decyzję administracyjną, którą należy traktować jako decyzję wydaną w nowej sprawie administracyjnej, tj. jako decyzję od której przysługuje odwołanie wyższego stopnia.