Teorie rozwoju osobowości

TEORIE ROZWOJU OSOBOWOŚCI
Wykład I 07/10/2006

PSYCHOLOGIA OSOBOWOŚCI
OSOBOWOŚĆ to złożony zbiór własności psychologicznych, które wpływają na charakterystyczne wzorce zachowania jednostki, niezmienne czasowo i sytuacyjnie.
Psychologia osobowości stara się zintegrować wszystkie aspekty funkcjonowania jednostki. Taka integracja wymaga wykorzystania wiedzy ze wszystkich obszarów psychologii.

TEORIE OSOBOWOŚCI są to hipotetyczne twierdzenia na temat struktury i funkcjonowania indywidualnych osobowości.

CELE PSYCHOLOGII:
• Rozumienie struktury, genezy składu osobowości
• Przewidywanie zachowań i życiowych zdarzeń na podstawie tego, co wiemy o osobowości

Rożne teorie osobowości formułują różne przewidywania co do sposobów, sposobów jaki ludzie reagują i akceptują się do określania warunków.

Szczególne teorie różnią się:
 Punktem wyjścia
 Źródłami danych
 Zjawiskami, które próbują wyjaśnić

Teoretyków osobowości interesuje:
 Struktura indywidualnej osobowości
 Proces jej kształtowania się i rozwoju
 Tym co ludzie robią w sensie specyficznych zachowań lub ważnych wydarzeń życiowych
 Badają odczucia ludzi na ich własny temat

PSYCHOANALIZA Z. FREUDA
Teoria osobowości Freuda
Freudowskie poziomy osobowości
TEZA: Jednostki zazwyczaj nie są świadome ukrytych przyczyn własnego zachowania.

Aktywność umysłowa musi przebiegać na 3 poziomach:
[1] świadomy ( o czym człowiek myśli, czego doświadcza w danym momencie. Bezpośrednia świadomość własnego otoczenia jest krótkotrwała)
strumień świadomości- świadome myśli człowieka płyną jak woda w strumieniu.

[2] przedświadomy ( odnosi się do całej nagromadzonej przez jednostkę wiedzy w pamięci, która może zostać przesunięta na poziom świadomy)

[3] nieświadomy ( ogromny obszar:
 Irracjonalnych życzeń
 Wstydliwych popędów
 Nie akceptowanie społecznie pragnień seksualnych
 Lęków
 Uczuć agresywnych
 Wypartych {zepchniętych w nieświadomość nieświadomość celu zapomnienia} myśli, które są źródłem lęku)

Uczucia te są dla nas zagrażające, dlatego trzymamy je uwięzione w nieświadomym umyśle. Kiedy śpimy te uczucia i popędy są czasem ujawniane, ale zwykle w sposób tak zniekształcony, że ich nie rozpoznajemy. Jednak wszystkie one są czynnikami motywującymi zachowanie i wywierające na nas wpływ w nieświadomy sposób.
Freud wysunął hipotezę co do Id:
 Jest systemem pierwotnym dziedziczonym
 Stanowi instynktowny aspekt osobowości
 Zawiera prymitywne popędy aktywizujące nasze potrzeby fizjologiczne [takie jak potrzeba pokarmu, płynu, seksu]
 Mieszczą się tu wszystkie emocje, nadające nowy wymiar temu co FREUD opisał jako nieświadome czynniki motywujące
 Działa na zasadzie „przyjemności”

Opisał związek pomiędzy poziomem napięcia a natężeniem motywacji. Pozbawieni napięcia nie mamy żadnej motywacji, ale w miarę pojawiania się jakiejś biologicznej potrzeby…(?)



Za pośrednictwem Ego organizm nawiązuje kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Jego zadaniem jest zaspokojenie pragnień, wymagań Id, a później Superego.
Ego uczy się funkcjonowania na zasadzie „rzeczywistości”- ozn. to, że uczy się wybierać możliwe do osiągnięcia cele przed rozładowaniem napięcia lub energii, co sprawia, że Ego jest bardziej efektywne.

Ego pozostaje w służbie Id, nie stanowiąc ani oddzielnej, ani suwerennej jednostki.
Ego istnieje po to, aby zostały zrealizowane dodatkowe cele. Zachowanie akceptowane społecznie może okazać się bardziej korzystne dla organizmu, niż zachowanie dostarczające doraźnej gratyfikacji (nagrody).
Dojrzałość Ego jest częściowo procesem ograniczenia wymagań, dopóki nie będą one mogły zostać zaspokojone zgodnie z obyczajami, tradycjami, wartościami danej kultury.

Superego- trzeci komponent Freudowskiego systemu osobowości- pojawia się wtedy, kiedy dziecko ma ok. 5 lat. Działa ono w myśl zasady doskonałości (moralność).
Superego:
 Składa się z wewnętrznych nauk moralnych pierwotnie narzuconych przez daną religię, społeczeństwo i rodzinę
 Jest podobne do Id pod tym względem, iż wywiera przeważnie nieświadome naciski na Ego.


Wkład II 21/10/2006

MECHANIZMY OBRONNE EGO
Seks i agresja są podstawowymi instynktami Id. Popędy te nie wywołują konfliktów przedstawicieli zwierząt. Ale u ludzi pozostają one w skrajnej opozycji wobec wartości kulturowych.

Zaspokojenie podstawowych popędów prowadzi do walki pomiędzy Id, Ego i Superego, których racje dane zachowanie powinno uwzględniać. W trakcie tych zmagań u jednostki pojawia się lęk, który wywołuje wzrost poziomu napięcia.

Ego musi rozładować to napięcie,
jeśli nie może tego osiągnąć, to rolę przejmują nieświadome siły Ego.
Te sposoby ochrony nazywane są MECHANIZMAMI OBRONNYMI:
Stanowią nieświadome środki używane przez Ego, żeby zredukować konflikt i napięcie.
Np. wyparcie- myśli i doświadczenia wzbudzające lęk i napięcie są spychane na poziom nieświadomości
Kiedy myśli doświadczenia wywołujące lęk zostaną wyparte, mogą rozwinąć się poważniejsze zaburzenia zachowania.




Reasumując:
Zachowanie-rezultat interakcji trzech składników osobowości.
Przy czym każdy z komponentów dąży do osiągnięcia jakiegoś rodzaju satysfakcji psychicznej poprzez bezpośrednie wywieranie wpływu na zachowanie.

Psychodynamiczna teoria osobowości Freuda wskazuje nieświadome motywy i konflikty jako ważne determinanty zachowania. Do konfliktu dochodzi między trzema częściami osobowości:

Id (podlega zasadzie przyjemności)
Superego (podlega zasadzie moralności)
Ego (podlega zasadzie realizmu)

Aby rozwiązać konflikty i podtrzymać korzystny obraz własnej osoby,
Ego ucieka się do mechanizmów obronnych:
np. Ego może posłużyć się
wyparciem ,aby utrzymać nieakceptowane impulsy poza świadomością
lub
sublimacją, aby skierować energię seksualną Id na działania akceptowane społecznie.



PSYCHOSPOŁECZNA TEORIA ROZWOJU ERIKA H. ERIKSONA
 Erikson - freudowski psychoanalityk
- wybitny badacz i teoretyk

Jego koncepcja:
 Traktowana jako współczesna teoria psychoanalityczna
 Opiera się na założeniach Freuda
 Jest stadialna – określa, w jakim wieku nowe formy zachowania pojawiają się w odpowiedzi na nowe oddziaływania społeczne oraz w wyniku zmian związanych z dojrzewaniem
 Dotyczy całego okresu życia jednostki-ze starością włącznie

STADIA ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO
podstawowe założenia
• Kolejne stadia nie następują po sobie wg jakiegoś ściśle określonego rozkładu czasowego
• Każde dziecko ma własny „rozkład” :
o dokładne określanie czasu trwania każdego stadium byłoby mylące
• Nie jest tak, że dane stadium mija bez śladu, każde stadium przyczynia się do ukształtowania całej osobowości.

Rozwój przebiega w oparciu o zasadę epigenetyczną:
„wszystko, co się rozwija ma podłoże i z tego podłoża wyłaniają się części przy czym każda część ma swój czas szczególnej dominacji, dopóki nie wyłania się wszystkie części, tworząc funkcjonalną całość”

Kryteria, którymi kierował się Erikson:

[1] podstawowa ufność/nieufność
• Zostaje ukształtowana w niemowlęctwie
• Dziecko uczy się rozpoznać coraz więcej, więcej jego doznaniom towarzyszy dobre samopoczucie- rozpoznaje przyjemne sytuacje i ludzi, którzy są tego przyczyną
• Dzięki zapoznaniu się z osobą matki, zażyłości z nią i zaufaniu do niej, niemowlę osiąga stan akceptacji, w którym osoba ta może być przez pewien czas nieobecna.
• Możliwe jest to dzięki temu, że rozwija w nim wewn. ?
• Dzięki ciągłości doświadczeń z dorosłymi, dziecko uczy się polegać na nich i ufać im, a co ważniejsze, uczy się ufać sobie samemu
• Pewność siebie musi wziąć górę nad negatywnym odpowiednikiem podstawowej ufności- podstawową nieufnością, która w zasadzie jest niezbędna dla ludzkiego rozwoju
• Własne proporcje ufności i nieufności powodują wystąpienie nadziei
• Warunkiem jej powstania jest to, aby niemowlę miało od początku do czynienia z godnymi zaufania i macierzyńskimi rodzicami
• Jednocześnie rozwija się zdolność odrzucania niespełnionych nadziei w przyszłych celach i planach
• Jak dziecko dojrzewa, stwierdza, że nadzieje, które początkowo miały wyraźne pierwszeństwo zostają zastąpione przez zbiór nadziei na wyższym poziomie
• Rytualizacja: ubóstwienie- dotyczy poczucia wielbionej obecności matki
• Uznanie niemowlęcia przez matkę ozn. afirmację, potwierdzenie jego samego i jego związku z matką
• Brak uznania może spowodować w osobowości niemowlęcia wyobcowanie, poczucie oddzielenia, odrzucenia

Idolizm- bałwochwalczy kult bohaterów (bohaterów wieku dojrzałym)


Autonomia/Wstyd i zwątpienie

Przebieg w okresie 1-3 rok życia
Dziecko uczy się czego się od niego oczekuje, jakie są jego obowiązki ,przywileje, ograniczenia.
Dziecko dążąc do coraz bardziej aktywnych dośw. napotyka podwójne wymagania:
1. konieczność samokontroli
2. konieczność zaakceptowania kontroli ze str. innych osób w środowisku.

*dorośli próbują wspomagać dziecko poprzez zachęcanie, dodawanie poczucia pewności siebie, ale też poprzez zawstydzanie.
*jest to stadium sprzyjające rozwojowi swobodnej autoekspresji i zdolności okazywania miłości.
*poczucie samokontroli zapewnia dziecku trwałe uczucie życzliwości i dumy.
*jednakże poczucie utraty samokontroli może być przyczyną trwałego uczucia wstydu i niepewności.
*pojawiającą się wtedy cnotą jest wola.

Wola jest niezbędna, by dziecko mogło stopniowo zaakceptować prawa i konieczności.
Elementy woli rozwijają się stopniowo dzięki dośw. Angażującym:
-świadomość i uwagę
-manipulacje
-werbalizację
-lokomocję
Wola jest ciągle rozwijającą się zdolnością:
-dokonywania swobodnych wyborów
-podejmowania decyzji
-ćwiczenia się w powściągliwości i wytrwałego działania.

Rytualizacja:
rozsądzająca-dziecko zaczyna oceniać siebie i innych oraz odróżniać dobro od zła, a także uczy się rozróżniać ludzi „naszego pokroju” od innych

Jest to źródło rytuału sądowego, którego przykładem w wieku dojrzałym są procesy sądowe oraz procedury służące do ustalania winy lub niewinności.

Wypaczonym rytualizmem wywodzącym się z tego stadium jest legalizm-stanowiący zwycięstwo litery prawa nad jego duchem.


Inicjatywa/Poczucie winy

Rozwija się w 4-5 r.ż.
Jest to wiek inicjatywy, rozwoju umiejętności i odpowiedzialności.
Inicjatywa w połączeniu z autonomią dają dziecku:
-zdolność realizowania
-planowania zadań
-ustalania celów
Dziecko w tym wieku jest chętne do nauki i uczy się dobrze.
Dąży do zwiększania zakresu swoich obowiązków i dokonań.
Niebezpieczeństwem w tym wieku jest poczucie winy, które może dręczyć dziecko z powodu zbyt gorliwego rozmyślania nad celami , z fantazjami genitalnymi włącznie oraz z powodu stosowania agresywnych, manipulacyjnych środków do osiągnięcia tych celów.

Cnotą, która się rozwija na plan 1 jest zdecydowanie.
Podstawową czynnością w tym wieku jest zabawa-a zdecydowanie jest efektem jego zabaw wypraw i przedsięwzięć badawczych ,prób ,porażek oraz eksperymentowania z zabawkami.
Zabawa dostarcza dziecku również „zastępczej” rzeczywistości-naśladując dorosłych uświadamia sobie w pewnym stopniu jak to jest , gdy jest się kimś podobnym do nich.

Tym samym dziecko uczy się :
-jakie jest przeznaczenie różnych rzeczy
-jaki jest związek między światem wew.i zew.
-jakie zastosowania mają wspomnienia przeszłości w odniesieniu do przyszłych celów.
Dlatego też pełna fantazja i nieskrępowana zabawa jest niezbędna dla rozwoju dziecka.
Rytualizacja :
dramatyczna-dziecko aktywnie uczestniczy w odgrywaniu ról:
-przebierając się w różne stroje
-naśladując dorosłych
-i udając wszelkiego rodz. istoty
Negatywnym odpowiednikiem dramatycznej rytualizacji jest rytualizm zwany
Wcielaniem się –który występuje w ciągu całego życia czyli człowiek dorosły odgrywa role –postępuje w ten sposób ,aby przekazać innym taki obraz siebie, który nie reprezentuje jego prawdziwej osobowości..

Pracowitość/poczucie niższości

-w tym okresie 6-12 r.ż.- dziecko musi opanować swą wybujałą wyobraźnię i poddać się kształceniu formalnemu
-uczy się pracowitości i poznaje nagrody ,jakie przynosi wytrwałość i pilność.
-występuje tu niebezpieczeństwo-u dziecka może rozwinąć się poczucie niższości jeśli jest ono niezdolne (jeśli ktoś sprawi że uważa się ono za takie)do uporania się z zadaniami, które podejmuje samo lub które stawiają przed nim nauczyciele i rodzice.

Kształtuje się cnota kompetencji-dziecko potrzebuje bowiem szczegółowego przeszkolenia w zakresie podstawowych metod , aby zaznajomić się ze sposobem życia w cywilizacji technicznej.
-jest ono gotowe i chętne zarówno do nauki o narzędziach ,maszynach i metodach przygotowujących do „dorosłej” pracy jak i do posługiwania się nimi
-jest ważne , aby dziecko , gdy osiągnie wystarczający poziom inteligencji i zdolności do pracy ,zabrało się do niego gorliwie
-chodzi o to, żeby nie dopuścić do wytworzenia się poczucia niższości i do regresji ego
-dziecko musi skierować swą inteligencję i swoją kipiącą energie na jakieś określone przedsięwzięcie i w określonym kierunku
-poczucie kompetencji osiąga się przez gorliwe prace i wykonywanie zadań, dzięki czemu w końcu dochodzi się do fachowości
-wiek szkolny to stadium rytualizacji formalnej, w którym dziecko uczy się metodycznej pracy
-wypaczonym rytualizmem w wieku dojrzałym jest
formalizm :powstanie bezsensownych formalności i pustych rytuałów

Tożsamość/pomieszanie tożsamości


-dotyczy okresu dorastania
-wtedy jednostka zaczyna mieć poczucie swej tożsamości-poczucie, że jest istotą ludzką jedyną w swoim rodzaju, a mimo to przygotowaną do jakiejś sensownej roli w społeczeństwie
-człowiek staje się świadomy swych specyficznych , indywidualnych cech takich jak:
*upodobania i antypatie
*przewidywane przyszłe cele
-jest to okres w życiu ,kiedy człowiek pragnie określić czym jest obecnie i czym pragnie być w przyszłości. Jest to czas układania planów zawodowych.
-czynnikiem wew. aktywizującym proces kształtowania tożsamości jest ego w swych aspektach świadomych i nieświadomych
-w tym stadium ego ma zdolność :
*selekcjonowania i integrowania talentów , uzdolnień i umiejętności w procesach identyfikacji z podobnie myślącymi ludźmi i adaptacji do środ.zew

Wszystkie te cechy wyselekcjonowane przez ego są przez nie łączone i integrowane tworząc tożsamość psychospołeczną danej osoby
-ze względu na wysoką wrażliwość na zmiany o charakterze społecznym zdarza się ,że dorastający cierpią wskutek pomieszania ról czyli pomieszania tożsamości
-ten stan może powodować ,że będą się czuli izolowani , puści ,niespokojni i niezdecydowani.
-czują, że muszą podjąć ważne decyzje ale nie są w stanie tego uczynić
-mogą mieć poczucie że społeczeństwo wywiera na nich nacisk i właśnie dlatego stają się bardziej oporni
-są głęboko zainteresowani co inni o nich sadzą i często przejawiają ogromną nieśmiałość i zakłopotanie
- w tej fazie chaosu zachowanie nastoletniego jest niekonsekwentne i nieprzewidywalne
Termin kryzys tożsamości odnosi się do konieczności uporania się z przejściowym niepowodzeniem w kształtowaniu stabilnej tożsamości.
-ten kryzys może być szczególnie niebezpieczny, gdyż cała przyszłość danej jednostki wydaje się od tego zależna
-szczególnie niepokojące jest wytworzenie się tożsamości negatywnej, czyli poczucia posiadania wielu potencjalnie złych lub bezwartościowych cech
-najbardziej rozpowszechnionym sposobem radzenia sobie ze swoją negatywną tożsamością jest projekcja złych cech u innych
-ta projekcja może być przyczyną wielu zjawisk z zakresu patologii społecznej m.in.uprzedzeń ,przestępstw

W tym zakresie rozwija się cnota wierności jest to szczególny zbiór wartości
-równowaga ego zostaje zagrożona przez trudne sytuacje:
1.oczekuje się od młodego człowieka ,że przystosuje się do dorosłego sposobu życia
2.musi on sobie odmawiać swobody seksualnej jak osoba dorosła

W tym trudnym okresie dąży do poznania i zrozumienia siebie i stara się formować zbiór wartości
Wierność jest fundamentem ,na którym budowane jest trwałe poczucie wartości
-przedmiot wierności zyskuje się przez „zatwierdzenie’ ideologii i prawd ,a także przez afirmację towarzyszy
-ewolucja tożsamości opiera się na nieodłącznej ludzkiej potrzebie ,że należy się do „szczególnego” rodz .ludzi
-tożsamość młodego człowieka decyduje o jego środ.

Rytualizacja :
ideologiczna-ideologia jest zespołem przekonań, który włącza rytualizację poprzednich stadiów w spójny zbiór idei i ideałów
-wyobcowaniem ,które wynika z braku zintegrowanej ideologii jest pomieszanie tożsamości

Możliwym wypaczeniem jest totalizm :fanatyczne, wyłączne zaabsorbowanie tym, co wydaje się bezsprzecznie słuszne czy idealne.

Bliskość/izolacja

*młodzi dorośli są gotowi i chętni do połączenia swej tożsamości z innymi
*poszukują bliskich związków ,partnerstwa i (afiliacji?)
*są przygotowani do ukształtowania w sobie siły potrzebnej do wywiązywania się z tych zobowiązań mimo poświęceń ,jakich może to wymagać
*po raz pierwszy w życiu mogą rozwinąć genitalność
*aby genitalność miała trwałe znaczenie społeczne :
-potrzebny jest ktoś kogo się kocha
-z kim ma się stosunki seksualne
-z kim można pozostać w związku opartym na zaufaniu

IZOLACJA(niebezpieczne)unikanie związków spowodowane niechęcią
CNOTA MIŁOŚCI-wczesne stadia ,różne postacie

Rozwój prawdziwej bliskości następuje dopiero po zakończeniu okresu dorastania
*chociaż we wspólnym bliskim związku zostaje zachowana indywidualna tożsamość danej osoby ,to jednak jej siła ego jest uzależniona od tego ,czy jest on przygotowany do uczestnictwa w wychowywaniu dzieci ,do wnoszenia swego wkładu w gospodarkę i ideologię ich związku

Rytualizacja –afiliacja-wspólne dzielenie ze sobą pracy ,przyjaźni i miłości
*odpowiadający jej rytualizm –elityzm-wyraża się w tworzeniu ekskluzywnych grup ,które są pewna formą zbiorowego narcyzmu.


TWÓRCZOŚĆ/STAGNACJA
*dotyczy średniego okresu dorosłości
*zainteresowanie tym, co się tworzy-potomstwem ,produktami ,ideami itd.-oraz formułowaniem i ogłaszaniem wskazówek dla pokoleń
*takie przekazywanie wartości społ. jest nieodzowne zarówno dla psychoseksualnych jak i psychospołecznych aspektów wzbogacenia osobowości
*gdy zdolność tworzenia jest słaba następuje regres osobowości i pojawia się poczucie zubożenia i stagnacji
Rozwija się CNOTA OPIEKUŃCZOŚCI-wyraża się ona:
-troską o innych
-pragnieniem ,aby opiekować się tymi ,którzy potrzebują
-w dzieleniu się z nimi swoją wiedzą i doświadczeniem
*Pragnienie to realizuje się w wychowywaniu dzieci ,nauczaniu ,pokazywaniu
*Ludzie osiągają satysfakcję i poczucie samorealizacji ucząc dzieci ,dorosłych ,pracowników ,a nawet zwierzęta
*opiekowanie się i nauczanie umożliwiają przetrwanie kultur ,dzięki przekazywaniu ich zwyczajów ,obrzędów ,legend.
*Nauczanie wpaja ludziom ,że są potrzebni innym-chroni ich to od pochłonięcia i zaabsorbowania samym sobą
RYTUALIZACJA;
generacyjna –odnosi się do rodzicielstwa ,wytwarzania ,nauczania ,uzdrawiania ,czyli ról ,w których dorosły przekazuje idealne wartości
Autorytyzm-uchwycenie lub nadużycie ,niemożliwe do pogodzenia z opiekuńczością.


INTEGRALNOŚĆ/ROZPACZ
*ma miejsce w późnym okresie dorosłości
*to stadium osiąga się po sprawowaniu opieki nad:
-rzeczami i ludźmi
-wytworzeniu i ideami
-i po przystosowaniu się do sukcesów i porażek życiowych
*dzięki takim dokonaniom jednostka może zbierać owoce pierwszych 7 stadiów życia
*ten ,kto osiągnął stan integralności ,jest świadomy różnych stylów życia innych ludzi , to jednak zachowuje z godnością swój własny styl życia i chroni go przed potencjalnymi zagrożeniami
*styl życia i integracja kultury-„dziedzictwo duszy”

*zasadniczym przeciwieństwem integralności jest rozpacz :
-nad zmiennymi kolejami cyklu życiowego jednostki
-nad warunkami społecznymi i historycznymi
-odnośnie kruchości egzystencji w obliczu śmierci
*spotęgowanie poczucia ,że życie pozbawione jest sensu ,że za późno by zawrócić i próbować odmiennych stylów życia
*między integralnością a rozpaczą rozwija się CNOTA MĄDROŚCI-jest to bezstronne zainteresowanie samym życiem ,w obliczu samej śmierci
*prosta mądrość umożliwia utrzymywanie i przekazywanie integralności doświadczeń zebranych w minionych latach.
*ludzie ,którzy osiągnęli stadium mądrości ,mogą zaprezentować młodszym generacjom styl życia charakteryzujący się poczuciem pełni i kompetentności.
*poczucie pełni może przeciwdziałać uczuciu rozpaczy i wstrętu oraz uczuciu ,że jest się już „skończonym” ,mimo ,że życie obok toczy się dalej.
* poczucie pełni łagodzi uczucia bezradności i zależności ,które znaczą sam koniec życia.
RYTUALIZACJA:
integralna- odbicie w mądrości starców
SAPIENTYZM: niemądre udawanie ,że jest się mądrym

PODSUMOWANIE:
Erikson uczynił dla rozwoju osobowości to ,co Piaget dla rozwoju intelektualnego.
Dla każdego stadium postulował pewien kryzys i specyficzny konflikt oznaczający lęk trwający całe życie.
Lęk ,konflikt i kryzys są niezbędne dla ukształtowania się w człowieku siły charakteru.


PSYCHOLOGIA ANALITYCZNA
Carla Gustawa Junga
Jung nigdy nie był uczniem Freuda i nigdy nie przyjął jego doktryny w całości.
Odszedł od jego poglądów dotyczących libido jako determinanty motywujące nasze zachowanie
*stworzył koncepcję ,której wpływy mamy okazję obserwować do dziś(np. rozwój psychologii transpersonalnej)
„KAŻDA TEORIA OSOBOWOŚCI JEST ODBICIEM PROBLEMÓW JEJ TWÓRCY”
*jest on bardzo wyraźnym przykładem tego ,jak wątki biograficzne przyczyniły się do powstania jego własnej teorii osobowości.
*Atmosferę domu rodzinnego tworzyły:
-dysputy teologiczne
-kultury mistyków
-doświadczenia okultystyczne i spirytystyczne
Miało to wpływ na kształtowanie się wrażliwości Junga.
Magię i mit traktował jako uniwersalny składnik wszystkich kultur i epok.
Tworzył teorię psychiki ludzkiej.
Praktyka kliniczna –źródło
Przyszłość -1 zwrócił na to uwagę

W jego koncepcji mieszały się różne zainteresowania:
-filozofia
-religioznawstwo
-antropologia kultur
-mitologia
-rytuały religijne

W jego koncepcji u podstaw stało autentyczne ,osobiste doświadczenie.
Starał się rozumieć psychikę człowieka w jej ogólnym wymiarze(badanie stosunków łączących psyche z szerszym środ. człowieka)
Jego teoria nosi cechy teorii systemowej.
Próbował wyjść poza deterministyczne ujęcie zjawisk.
Uważał ,że fakty i procesy psychiczne są powiązane ze sobą nie tylko przyczynowo lecz również bezprzyczynowo.
Był przekonany o rzeczywistym istnieniu wymiaru duchowego w życiu człowieka.
Podkreślał rolę uczuć i intuicji.
Zachowanie jest uwarunkowane przez cele i aspiracje ,własną historię osadzoną w dośw. Gatunku
CAŁOŚĆ PSYCHIKI –JAŹŃ
Proces indywiduacji -stawanie się oddzielną i niepodzielną psychologiczną całością w procesie godzenia.
Dążenie do samorealizacji .
Jaźń –świadomy i nieświadomy obszar psychiki.
Między tymi obszarami jest przepływ stałej ilości energii.

Psychikę traktuje jak względnie zamknięty samoregulujący się system energetyczny.
• Energię psychiczną to intensywność procesów psychicznych a jej źródłem jest stałe napięcie między świadomością a nieświadomością.

• Czyli im < jest energii w obszarze świadomości, tym > jest jej w obszarze nieświadomości
• nieświadomości nie można do końca rozjaśnić.
• sposób widzenia nieświadomości Junga, wyróżniał w niej dwa poziomy:
• nieświadomość indywidualna - powstaje w toku rozwoju indywidualnego i zawiera treści stłumione lub zapomniane przez jednostkę.
• nieświadomość kolektywna – obejmuje formalne, beztreściowe formy zachowań (archetypy), wspólne grupom kulturowym lub w ogóle wszystkim ludziom


Dwa kierunki energii psychicznej wg Junga :
[a] skierowana ku przedmiotom, ku światu zewnętrznemu,
[b] bądź też ku samemu podmiotowi, ku jego wnętrzu.
• Czyli, mogą zachodzić dwa rodzaje postaw, które określał jako
- ekstrawertywną
- introwertywną.


Dwa rodzaje charakterów:
Charakter introwertywny oznacza skupianie się na własnym, subiektywnym świecie wewnętrznym.
Charakter ekstrawertywny jest orientacją na świat zewnętrzny, ludzie skupiają się na innych.
• Oba typy postaw występują u każdego człowieka, z tym, że:
- jedna z nich staje się w ciągu życia dominująca i wyraża się w zachowaniu,
w aktywności jednostki,
druga pozostaje stłumiona w jej nieświadomości indywidualnej.


Stopień introwersji - ekstrawersji zależy od przemieszczenia libido z obiektu zewnętrznego na ego i z ego na obiekt zewnętrzny.
-Wykorzystywanie obu postaw stanowi warunek pełnego uczestnictwa w świecie i stałej autorefleksji.
-Pogłębia przeżywanie świata i siebie, gwarantuje rozwój w kierunku harmonii zew. i wewnętrznej.
• Podstawę drugiej typologii (ekstrawersji) stanowi wyodrębnienie czterech podstawowych funkcji psychicznych, które są zaangażowane w obiór świata:

1)MYŚLENIE - ma charakter ideacyjny i intelektualny a jego funkcją jest rozumienie
świata i siebie.
2)UCZUCIA - odzwierciedlają wartość, jaka rzeczy mają dla podmiotu.
Ich funkcją jest dostarczanie jednostce subiektywnych przeżyć przyjemności, bólu, złości, strachu, smutku i radości.
3) WRAŻENIA - rejestrują konkretne fakty.
4) INTUICJA - nieświadoma percepcja, wychodząca poza fakty i konstruująca modele rzeczywistości.

Podziału tych funkcji: -racjonalne uznawał myślenie i uczucia,
-irracjonalne wrażenie, intuicję.
Uczucia stanowią władzę wydającą
sądy wartościujące (dobre- złe)
- Wszystkie cztery funkcje występują u każdego człowieka w trakcie życia jedna z nich staje się dominująca, któraś z pozostałych ją wspiera a dwie pozostają w nieświadomości.
To, która z postaw i jakie funkcje psychiczne są przez jednostkę wykorzystywane, zależy od podłoża biologicznego oraz od społecznych i kulturowych warunków oddziałujących na jednostkę w pierwszej fazie jej rozwoju.


Kompleks
Jung jest twórcą tego pojecia
Kompleks to konstelacja silnie zabarwionych idei czy też obrazów na dany temat, nawarstwionych na pojedynczą ideę, która stanowi rdzeń pozostałych, to konstelacja uczuć, myśli, spostrzeżeń, wspomnień, istniejącą w nieświadomości zbiorowej.

Jak Jung traktował zaburzenia emocjonalne i zaburzenia osobowości ?
-jako wynik dysharmonii pomiędzy różnymi systemami osobowości oraz pomiędzy nieświadomością a świadomością, nadmiar danego czynnika, krańcowość postawy, przewagę jednej z cech i tłumienie innych. Np. nerwicę traktował jako sygnał wskazujący na potrzebę rozszerzenia własnej osobowości.

Jak przebiega rozwój osobowości ?
To proces, który prowadzi od niedojrzałej formy psychicznego funkcjonowania do pełnej dojrzałości, który Jung nazwał indywiduacją.
Składa się z dwóch faz:

Faza I : od urodzenia do statystycznej połowy życia
-konieczność przystosowania się jednostki do warunków w jakich przyszło jej żyć.
-aktywność jednostki skierowana jest ku światu zewnętrznemu, a wszystko to, co przystosowaniu nie służy, jest tłumione.
-zaczyna kształtować się Ego jako centrum świadomości. (pod wpływem doznań cielesnych i społecznych doświadczeń jednostki)
-do tworzącego się Ego kształtuje się Persona
- Wyłania się dominujący jeden typ postawy, w obszarze indywidualnej nieświadomości jednostki tworzy się Cień- druga strona Ego.
Faza I jest naturalnym procesem rozwoju i dokonuje się u każdego.
-jest ściśle związana z biologicznym i społecznym przystosowaniem jednostki
-proces indywiduacji w I fazie zasadniczo nigdy się nie kończy.
Człowiek stale musi czuwać nad tym, aby obszary jego psychiki pozostawały pod kontrolą świadomości.

Faza II może dokonywać się u każdego człowieka, ale jej osiągnięcie nie jest dane każdemu.
- jest sprawą osobistej decyzji.
- niepodjęcie rozwoju zatrzymuje jednostkę na niższym poziomie moralnej dojrzałości.
- Wejście w II fazę indywiduacji, wiąże się z poważnymi trudnościami psychicznymi:
(rozbiciem,
dezintegracją wykształconych uprzednio struktur psychicznych,
utratą poczucia wewnętrznej stabilizacji,
lękiem, cierpieniem moralnym).
-powoduje to, że większość ludzi cofa się przed szansą rozwoju
-Jednostka może przeżyć resztę życia utrzymując swą psychologiczną pozycję w I fazie rozwoju i podejmując różne formy aktywności, które ułatwiłyby tłumienie tego, co wywołuje niepokój.
-możliwe jest też używanie środków ułatwiających tłumienie i redukcję niepokoju (alkohol, narkotyki)
- objawy nerwicowe
i nerwica może być tym czynnikiem, który zmusi człowieka do podjęcia rozwoju w II fazie (- nerwica może mieć pozytywną rolę) .
- człowiek staje wobec pytania: „kim jestem”, „jaki jestem naprawdę ”
-zmiana nastawienia z ekstraspekcyjnego na introspekcyjne, (zwrot do świata wew., ku własnemu wnętrzu).
- w II fazie ponownie budowane jest Ego: jest bardziej dojrzałe, wzbogacone
o doświadczenia animy i animusa.
- Jest też ono otwarte na nową wiedzę o sobie samym
- powinny zostać uświadomione
2 postawy - ekstrawertywna i introwertywna


Ego – Ja
Ego-to zespół wyobrażeń, który stanowi centrum pola świadomości i posiada wysoki stopień ciągłości i tożsamości.
- jest świadomym obszarem pełnej osobowości
-Ego posiada swą społeczną reprezentację - jest nią Persona (maska), czyli obraz Ja przedstawiany innym ludziom

Na czym polega funkcja Persony:
- na ochronie Ego przed światem,
- na tworzeniu więzi między Ego
i światem innych ludzi.
Wg Junga
- maska wyrażała esencjonalną prawdę o osobie (moralne oblicze człowieka jest tym, co decyduje o kontaktach międzyludzkich)
- maska powinna zawierać istotny komunikat o człowieku.
-może wyrażać coś czego nie ma,
jest konsekwencją nieprawidłowości rozwoju
- chodziło o to, aby człowiek używał maski zgodnie z jej pierwotnym znaczeniem
- stanowi wyraz korekty w obrazie własnej osoby

Koncepcja nieświadomości zbiorowej
-zakłada ona istnienie związku między jednostką a rodzajem ludzkim jako całością
-część naszej psychiki za pomocą której ujmujemy własne życie psychiczne, jest zaledwie częścią większej trudnej do określenia całości

W nieświadomości zbiorowej zawarte są archetypy –sposoby zachowania się, które z chwilą gdy stają się świadome, wydają się wyobrażeniami, jak wszystko, co staje się treścią świadomości
• Wyrazem tych archetypów
są mity i symbole, występujące w różnych kulturach i społeczeństwach ludzkich, niezależnie od czasu i miejsca.
• archetyp jest pewną formą, która występuje u wszystkich ludzi , lecz napełnia się indywidualną treścią odpowiednio do warunków, w jakich dana jednostka żyje.
• Archetypy, które jednostka napotyka wszedłszy w II fazę indywiduacji to:
• Anima i Animus,
• Stary Mędrzec
• Wielkiej Matki.

Anima to pierwiastek żeński w psychice mężczyzny(plotkowanie, uczciwość, emocjonalność)
-u mężczyzn, podstawową rolę w tworzeniu obrazu kobiety odgrywa matka.
-Animę wiąże z erosem (- miłością, przede wszystkim macierzyńską)
-anima ułatwia mężczyźnie wchodzenie w relacje
z innymi ludźmi,

Animus to pierwiastek męski w psychice kobiety (agresywność tendencją do dominacji)
Pierwiastek męski u kobiety decyduje o obrazie mężczyzny, jaki się u niej tworzy.
czerpie wzory z otoczenia społecznego, (doświadczenia z własnym ojcem).
Obraz taki jest rzutowany na mężczyznę realnie istniejącego (na przyszłego męża).
Animusa wiąże z logosem (-rozumem).
- animus uzdalnia kobiety do poznania.

Archetypy w niewielkim tylko stopniu poddają się uświadomieniu ( analiza marzeń sennych albo).

-Te dwa aspekty przejawiania się animy i animusa nakładają się na siebie, kształtując zachowania M i K we wzajemnych relacjach.
-zdrowe relacje mogą być tylko wtedy, gdy wycofane zostaną projekcje,
-gdy człowiek próbuje zapanować nad zachowaniami wynikającymi z pierwiastka żeńskiego i męskiego
-Jung przypisuje tym pierwiastkom duże znaczenie dla rozwoju osobowości i psychicznego życia jednostki, określa je „obrazem duszy”.
-Aktualne badania nad różnicami między obu płciami nie da się do końca utrzymać tego poglądu.
-Wg badań nie ma istotnych różnic między M a K w zakresie możliwości poznawczych w ogóle.

Podsumowanie teorii JUNGA:
-teoria dotyczy człowieka dorosłego, który przekroczył połowę życia.
- przed człowiekiem otwiera perspektywę rozwoju wew., duchowego, który wbrew przemijaniu, daje poczucie sensu własnego istnienia.


PSYCHOSPOŁECZNA TEORIA KAREN HORNEY

Neopsychoanaliza
-Nie było to zaprzeczenie psychoanalizy, lecz budowaniem na jej zrębach metodologicznych
- Zaliczani do niej są badacze, jak Murray, Fromm, Sullivan, Horney.
- odrzucali z psychoanalizy: teorię popędów i teorię koniecznego antagonizmu między kulturą i jednostką ludzką.

Wg Horney:
- centralnym przedmiotem swoich zainteresowań uczyniła jednostkę ludzką
- klasyczny problem psychoanalizy- nerwica
- wydała książki "Neurotyczna osobowość naszych czasów", "Nerwica a rozwój człowieka"
- kultura sama w sobie nie jest blokadą dążeń ludzkich.
- wady kultury powodują , że człowiekowi jest w niej źle
- Broniąc się przed złem kultury, człowiek sam wpada w zastawione przez siebie pułapki
- uczestniczymy w kulturze przez:
(współzawodnictwo,
miłość, posiadanie,
dawanie, władzę,
pomoc, rezygnacją, oraz inne formy współdziałania
z ludźm)
- To powinno być źródłem radości, z własnego istnienia i z bliskości innych ludzi.
- Ulepszanie kultury polegałoby na takich zmianach, aby dążenia człowieka mogły być realizowane przez niego w myśl uświadamianych sobie przez niego założeń.
- Przeszkodą jest defekt kultury , polega na tym, że:
zmusza do fałszu,
człowiek realizuje różne społeczne zachowania w celach egocentrycznych,
musi myśleć tylko o sobie, swym bezpieczeństwie, musi bać się innych ludzi.

Obawa staje się osią naszych działań, powodując fiksację na jednym z nich ,
-Społeczeństwo jest winne temu, że człowiek musi:
(-bać się i ze strachu kochać, -współzawodniczyć lub być ambitnym)
-Kultura odzwierciedla się w nerwicy nie tylko swymi defektami
- Są środki obrony przeciw lękom, które podwyższają zdolność człowieka do pokonywania trudności
- Zdrowy człowiek odczuwając w trudnej sytuacji lęk , może zredukować go rozwiązując trudny problem
• Podsumowanie: jeżeli frustrowane są działania nie mające na celu redukcji lęku, to frustracja ta nie musi mieć destrukcyjnego charakteru.
Np. człowiek dobrze znosi abstynencję seksualną , gdy czynności seksualne nie mają na celu redukcji lęku.

- wyrażenie wrogości wobec otoczenia nie musi mieć skutków destrukcyjnych
- protest ten może po prostu doprowadzić do zmiany stosunków społecznych na bardziej sprzyjające człowiekowi

Neopsychoanaliza wg Horney
-była całkowicie odrębnym kierunkiem (człowiek jest taki jakie są stosunki społeczne i ludzie, wśród których żyje)
- miłość, władza, posiadanie czy dawanie nie muszą mieć patogennych skutków dla osobowości
- formy kultury nie są ani złe ani dobre
- Zły jest sposób realizacji związanych z nią dążeń i cel
- świat, w którym wzrasta dziecko, nie musi wywoływać w nim poczucia niepełnowartościowości.
- człowiek zdaje obie sprawę, że w jego otoczeniu mogą zdarzyć się takie wobec których będzie bezradny, bez szans obrony tego, co stanowi dla niego największą wartość,
-to lęk podstawowy, a reszta jest wtórna.
- Odczucie zagrożenia może prowadzić do nerwicy.
-człowiek nie jest w sytuacji bez wyjścia.
- Ma do wyboru różne strategie działania, których skuteczność zależy: od niego samego, od charakteru środowiska społecznego, od ludzi jacy są wokół niego,
jak się odnoszą do niego,
do jego potrzeb, obaw czy nadziei.
- wybór strategii przezwyciężania lęku podstawowego zależy od tego , jaki jest nasz własny obraz samego siebie

• Horney podaje, że w naszej kulturze spotykamy 4 głównie sposoby obrony przed lękiem podstawowym:
1. miłość zapewnienie sobie miłości może skutecznie chronić przed lękiem.
„Jeśli mnie kochasz, nie skrzywdzisz mnie”
2. uległość zależy od tego, czy dotyczy konkretnych osób lub instytucji , czy nie.
„Jeśli poddam się, nie zostanę skrzywdzony”
3. władza chodzi o wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa przez osiągnięcie władzy lub sukcesu, stanu posiadania, podziwu
„Jeśli będę miał władzę, nikt nie może mnie skrzywdzić”
4. wycofanie się
wycofanie się oznacza uniezależenienie się od innych w takim zakresie, w jakim wpływają oni na zaspokojenie zew. czy wew. potrzeb jednostki, lęk jest zwykle zbyt duży
„Jeśli się wycofam, nic mi nie może sprawić przykrości”

Strategie obrony przed lękiem podstawowym,
trzy możliwości:
[1] do ludzi - to droga zbliżenia uczuciowego
do innych, włączenie się w ich sprawy , nawiązywanie związków opartych na miłości
i wzmocnieniu poczucia bezpieczeństwa
[2] od ludzi - to droga polegania na sobie samym, wyrobienia własnej odporności na zagrożenie,
[3] przeciw ludziom - to droga wykorzystywania innych ludzi, podporządkowania ich swoim interesom tak, aby bronili nas.

Środowisko społeczne może sprzyjać pozytywnemu rozwiązaniu problemów, które budzą lęk
Czyli: wzorce kultury mogą mieć istotny wpływ na kształtowanie się struktury osobowości.
Człowiek nie jest skazany na nerwicę - może bowiem konstruować różne strategie postępowania ze światem i nie jest bez szans.

