Zacznę od królestwa Monera. Do tego królestwa należą przede wszystkim bakterie – niewielkie, jednokomórkowe organizmy prokariotyczne o zróżnicowanym metabolizmie i trybie życia.
Jedną z cech różniących komórki bakteryjne od innych jest grubość ściany komórkowej. Z tego względu wyróżnia się trzy grupy bakterii właściwych:
- bakterie bez ściany komórkowej
- bakterie gramdodatnie
- bakterie gramujemne
Bakterie gramdodatnie posiadają grube ściany komórkowe, natomiast bakterie gramujemne posiadają cienkie ściany komórkowe pokryte dodatkowo od strony zewnętrznej białkowo – lipidową błonę. Bakterie nie posiadające ściany komórkowej są bardzo małe i mają nieregularne kształty. Bakterie gramdodatnie i gramujemne są znacznie większe niż mykoplazmy i występują w kilku podstawowych kształtach:
- ziarenkowiec – bakteria o kształcie kulistym
- pałeczka i laseczka – bakteria o kształcie cylindrycznym
- przecinkowiec i śrubowiec – bakterie o formie cylindrycznie skręconej
Bakterie rozmnażają się przez podział. Każda komórka potomna otrzymuje kopię materiału genetycznego komórki macierzystej, dlatego powstające na drodze podziału bakterie są identyczne z macierzystymi. Po podziale bakterie potomne zazwyczaj oddzielają się od siebie i funkcjonują jako niezależne, jednokomórkowe organizmy, istnieją jednak gatunki, które po podziale nie rozłączają się lecz tworzą wielokomórkowe układy.
Układami bakteryjnymi są np.: dwoinki, czworaczki, paciorkowce i gronkowce, charakterystyczne dla wielu bakterii chorobotwórczych oraz kule i długie nici, charakterystyczne dla większości sinic. Komórki bakteryjne dzielą się bardzo szybko i zawsze występują w dużych populacjach, zwanych kulturami bakteryjnymi.
Wśród bakterii wyróżnia się zarówno organizmy autotroficzne, jak i heterotroficzne. Bakterie autotroficzne odżywiają się na drodze fotosyntezy lub chemosyntezy natomiast bakterie heterotroficzne pobierają związki organiczne z martwych szczątków organicznych lub żywych organizmów. Fotosyntezę przeprowadzają sinice, bakterie zielone, bakterie purpurowe.
Sinice to sinozielone gramujemne bakterie, występujące powszechnie w zbiornikach wodnych. Wchodzą one razem z niektórymi glonami w skład fitoplanktonu i są najczęstszą przyczyną tzw. zakwitów wody.
Chemosyntezę (polegającą na redukcji dwutlenku węgla do cukrów prostych przy użyciu energii chemicznej pochodzącej z utleniania dostępnych w podłożu związków mineralnych) przeprowadzają liczne bakterie glebowe i wodne.
Teraz przejdę do królestwa Protista – należą do niego autotroficzne i heterotroficzne, proste eukarionty o zróżnicowanej budowie. Są wśród nich organizmy jednokomórkowe, kolonijne i plechowce. W królestwie Protista wyróżnia się dwie duże grupy:
- pierwotniaki
- glony
Grupy te nie mają określonej rangi systematycznej. Należy je raczej traktować jako zbiory organizmów o podobnym trybie życia. Pierwotniaki sposobami odżywiania się i trybem życia nawiązują do zwierząt, glony natomiast odżywiają się w sposób typowy dla roślin.
Oprócz pierwotniaków i glonów do królestwa Protista zalicza się proste eukarionty, budową i trybem życia przypominające grzyby. Są nimi śluzorośla i lęgniowce.
Czym konkretnie są pierwotniaki?
Pierwotniaki to jednokomórkowe, heterotroficzne eukarionty, zamieszkujące zbiorniki wodne, wilgotne gleby oraz inne wilgotne środowiska. Liczne gatunki prowadzą pasożytniczy tryb życia. Żyją one wewnątrz innych organizmów, odżywiając się ich kosztem. Wśród pierwotniaków znane są też gatunki symbiotyczne. Cały organizm pierwotniaka to jedna komórka eukariotyczna. Dla większości gatunków najbardziej zewnętrzną warstwą organizmu jest błona komórkowa. Może ona być pofałdowana i wzmocniona od strony cytoplazmy włóknami białkowymi oraz różnego typu strukturami błoniastymi. Utworzona w ten sposób powłoka nosi nazwę pellikuli. Niektóre gatunki odkładają na zewnątrz błony, celulozę, krzemionkę, węglan wapnia lub inne substancje tworzące wokół komórki pancerzyk. Pierwotniaki odżywiają się głównie bakteriami, jednokomórkowymi glonami oraz innymi pierwotniakami. Obiekty te pobierane są ze środowiska zewnętrznego na drodze fagocytozy. Mniejsze cząstki pokarmowe, takie jak pojedyńcze cząsteczki białek, pobierane są na drodze pinocytozy. Fagocytoza i pinocytoza to odmiany endocytozy, a więc transportu wraz z fragmentami błony. Są to sposoby pobierania stosunkowo dużych obiektów ze środowiska. Związki dorbnocząsteczkowe takie jak cukry proste, aminokwasy czy jony nieorganiczne pobierane są na drodze transportu aktywnego, bez naruszania ciągłości błony. Pierwotniaki oddychają głównie tlenowo. Wymiana gazowa odbywa się u nich przez błonę, całą powierzchnią komórki. Formy pasożytnicze mogą oddychać beztlenowo. Organellami ruchu pierwotniaków są wici i rzęski (noszące wspólnie miano undulipodiów) oraz nibynóżki zwane inaczej pseudopodiami.
Ze względu na tryb życia pierwotniaki przez długi czas klasyfikowane były jako jednokomórkowe zwierzęta. Wielu amatorów nadal zalicza je do królestwa zwierząt, nadając głównym taksonom tej grupy rangę typów. Zgodnie z systemem klasyfikacyjnym przyjęte w dzisiejszych czasach pierwotniaki, jako jednokomórkowe, proste eukarionty, zaliczane zostały do królestwa Protista. W grupie tej wyróżniono cztery typy: wiciowce, sporowce, zarodziowce oraz orzęski.
Schemat budowy pantofelka.
- rzęski
- cytoplazma
- makronukleus
- mikronukleus
- wodniczka pokarmowa
- wodniczka tętniąca
Królestwo: Rośliny
Do królestwa roślin należą wielokomórkowe, przeważnie lądowe, fototroficzne organizmy eukariotyczne o budowie tkankowej i wielokomórkowych organach rozrodczych.
Rośliny wykazują budowę osiową. Ich ciało składa się przeważnie z korzenia, łodygi i liści. Korzeń jest organem podziemnym i służy do utrzymywania rośliny w podłożu oraz pobierania wody i soli mineralnych. Łodyga i liście to organy nadziemne, których główną funkcją jest odżywianie rośliny. Łodyga wraz z liśćmi tworzy pęd. Tkanki roślinne tworzą całą roślinę. Tkanki to zespoły jednorodnych bądź niejednorodnych komórek, współdziałających w pełnieniu określonych funkcji w organizmie. Wśród tkanek roślinnych wyróżnia się tkanki twórcze i tkanki stałe.
Tkanki twórcze, inaczej merystemy, zbudowane są z komórek podlegających ciągłym podziałom.
Tkanki stałe dzieli się na jednorodne i niejednorodne. Tkanki jednorodne zbudowane są z podobnych do siebie komórek zaś tkanki niejednorodne – z różnie zbudowanych komórek.
W roślinie wyróżnia się także tkanki:
- miękiszowe
- okrywające
- wzmacniające
- przewodzące
Zgodnie z systemem klasyfikacji królestwo roślin dzieli się na siedem gromad:
- ryniofity
- mszaki
- widłakowe
- paprociowe
- nagozalążkowe
- okrytozalążkowe
- skrzypowe
Teraz opiszę budowę rośliny a konkretnie to dwie jej główne części: korzeń i pęd
Korzeń jest organem podziemnym, jego zadaniem jest pobieranie wody i soli mineralnych oraz utrzymywanie rośliny w podłożu. Pod powierzchnia gleby korzeń rozgałęzia się tworząc tzw. system korzeniowy. Wyróżnia się dwa typy systemów korzeniowych: palowy i wiązkowy. W systemie palowym występuje korzeń główny, który rozwija się z zawiązka korzeniowego zarodka i rośnie pionowo do dołu oraz znacznie cieńsze korzenie boczne, wyrastające pod pewnym kątem z korzenia głównego. W systemie wiązkowych wszystkie korzenie są podobnej wielkości, gdyż są to tzw. korzenie przybyszowe, wyrastające z pędu na skutek działalności merystemów bocznych. Wyrastają one na tej samej wysokości i tworzą rodzaj wiązki.
Pęd składa się z łodygi i liści. Łodyga stanowi oś pędu, liście zaś są organami bocznymi. Miejsca, w których z łodygi wyrastają liście noszą nazwę węzłów., a odcinki między węzłami to tzw. międzywęźla. W fazie rozmnażania generatywnego na pędzie znajdują się również kwiaty a później owoce.
Łodyga i liście to organy wegetatywne pędu, służące do odżywiania oraz w mniejszym stopniu do rozmnażania wegetatywnego. Kwiaty i owoce to organy generatywne, służące do rozmnażania płciowego. Na tym zakończę charakterystykę tego królestwa i przechodzę do ostatniego już królestwa jakim jest królestwo: zwierząt.
Królestwo: Grzyby
Grzyby w przeciwieństwie do przedstawicieli królestwa Protista nie wytwarzają uwicionych komórek. Zastrzeżenie to dotyczy zarówno gamet jak i zarodników.
Plechy grzybów czyli grzybnia zbudowana jest z nitkowatych tworów mikroskopijnej wielkości, zwanych strzępkami. Strzępki jednej grzybni przeplatają się wzajemnie tworząc rodzaj gęstej sieci. Strzępki mogą mieć budowę komórczakową lub wielokomórkową. Zgodnie z systemem klasyfikacji do królestwa grzybów zalicza się cztery gromady:
- workowce
- sprzężniaki
- podstawczaki
- grzyby niedoskonałe
Grzyby pełnią niezwykle ważną funkcje w ekosystemach lądowych. Gatunki saprofityczne wraz z bakteriami rozkładają martwe szczątki organiczne do prostych związków chemicznych, przyczyniając się tym samym do obiegu materii w przyrodzie. Pełnią one rolę reducentów. Grzyby stanowią pokarm dla różnych zwierząt. Owocnikami wielu gatunków odżywiają się m.in. ślimaki, larwy owadów, wiewiórki, sarny i dziki. Znane są liczne przykłady symbiozy grzybów z innymi organizmami. Wynikiem symbiozy między grzybami i zielenicami lub sinicami są porosty. Grzybnie wielu gatunków podstawczaków współżyją z systemami korzeniowymi roślin nasiennych (przede wszystkim drzew). Ten rodzaj symbiozy nazywamy mikoryzą. Znane są liczne przykłady chorób roślinnych i zwierzęcych pochodzenia grzybiczego. Grzyby pasożytnicze wywołując choroby u swoich żywicieli wpływają ujemnie na liczebność ich populacji. Niektóre gatunki grzybów wykorzystywane są przez człowieka.
Pieczarki hodowane są na szeroką skalę w celach spożywczych.
Drożdże wykorzystywane są w przemyśle gorzelniczym do produkcji etanolu.
Grzyby wywierają też niekorzystny wpływ na człowieka. Gatunki pasożytnicze wywołują grzybicę różnych narządów. Gatunki saprofityczne niszczą produkty spożywcze, powodując ich pleśnienie. Poza tym unoszące się w powietrzu zarodniki grzybów wywołują u wielu ludzi reakcje alergiczne. Tym stwierdzeniem zakończę to królestwo i przejdę do następnego.
Królestwo: Zwierzęta
Królestwo: Zwierzęta – należą do niego wielokomórkowe, heterotroficzne eukarionty o zróżnicowanej budowie, rozmiarach ciała i trybach życia. Są wśród nich organizmy lądowe jak i wodne, swobodnie przemieszczające się jak i osiadłe, wolno żyjące jak i pasożytnicze lub symbiotyczne. Większość z nich wykazuje budowę tkankową i zdolność wykonywania ruchów za pomocą skurczów mięśni. Zwierzęta rozmnażają się przede wszystkim płciowo.
W cyklach życiowych większość z nich haplofaza zredukowana jest jedynie do gamet. Jak już wspomniałam tkanki to zespoły komórek współdziałających w pełnieniu określonych funkcji w organizmie. Wyróżnia się cztery zasadnicze typy tkanek zwierzęcych:
- tkankę nabłonkową
- tkankę mięśniową
- tkankę łączną
- tkankę nerwową
Jak już wspomniałam zwierzęta są organizmami heterotroficznymi. Ich pokarm stanowią inne organizmy lub martwe szczątki organiczne. Pokarm jest dla zwierzęcia źródłem wody, związków organicznych i soli mineralnych. Składniki pokarmowe wykorzystywane są m.in. jako:
- materiał energetyczny (cukier)
- materiał budulcowy (białka i lipidy)
- funkcja regulatorowa (witaminy i niektóre jony nieorganiczne).
Wymagania pokarmowe zwierząt są bardzo zróżnicowane. Ze względu na wielkość cząstek spożywanego pokarmu zwierzęta dzieli się na:
- makrofagi
- mikrofagi
- zwierzęta dożywiające się płynami
Zdecydowana większość zwierząt to organizmy oddychające tlenowo, u większości gatunków występują specjalne narządy oddechowe. Ze względu na różne warunki panujące w wodzie i na lądzie narządy oddechowe zwierząt wodnych i lądowych są inaczej zbudowane. U zwierząt wodnych występują różnego typu skrzela, u zwierząt lądowych – różnie wykształcone płuca lub tchawki.
Królestwo zwierząt dzieli się na dwa podkrólestwa: beztkankowce i tkankowce.
Do podkrólestwa beztkankowców należą zwierzęta nie wykazującej budowy tkankowej.
Do podkrólestwa tkankowców należą zwierzęta po budowie tkankowej np. parzydełkowce, płazińce, nicienie, pierścienice, stawonogi, mięczaki, szkarłupnie i strunowce.