Upadek Polski

Moja praca będzie napisana w układzie chronologicznym. Ramy czasowe, jakie wezmę pod uwagę zawierają się w latach 1697-1795. W 1697r. na króla Polski koronował się August II Sas, a w 1795r. Rosja, Austria i Prusy dokonały 3 rozbioru Polski.
Jedną z wielu przyczyn rozpadu Polski jest na pewno ogromna władza znajdująca się w rękach szlachty. Tylko ona brała udział w życiu politycznym i decydowała o nim. Wybierała króla i posłów poszczególnych powiatów. Król nie mógł podjąć żadnej ważniejszej decyzji dotyczącej spraw wewnętrznych i zewnętrznych bez zgody szlachty. Ponadto pozycje króla osłabiał fakt, że był on władca elekcyjnym, a nie dynastycznym. Każdy szlachcic bez względu na posiadany majątek miał równe prawa i dodatkowo chroniły go przywileje. Ponadto od 1652r. codzienną praktyką stało się zrywanie obrad sejmowych przez słowa” liberum veto”. Polska stawała się państwem bardzo słabym, gdzie trudno było rządzić i podejmować nowe decyzje, gdyż to właśnie na sejmach powinno się je podejmować.
Po śmierci Jana III Sobieskiego na tron Polski było wielu kandydatów jednak ostatecznie zwyciężył Fryderyk August – elektor Saksonii, który w 1697r. koronował się na króla jako August II. Unia personalna między Polską mającą silną armię a Saksonią mocną ekonomicznie mogła przynieść -szczególnie RP -duże korzyści, ale niestety do tego nie doszło, gdyż polska szlachta bała się rządów absolutnych, a luterańscy Saksończycy przymusowej rekatolizacji. Magnaci i szlachta skorzystali z pierwszej okazji, która się nadarzyła, aby zdetronizować króla. Taka sytuacja nadarzyła się w czasie III wojny północnej między Rosją, Danią, Saksonią, Prusami a Szwecją rozpoczętej w 1700r. Niestety August II ponosił klęski i jego pozycja była bardzo osłabiona. W takim wypadku polska szlachta powołała najpierw antysaska konfederacje w Wielkopolsce, a potem w Warszawie konfederacje generalną, która w 1704r. ogłosiła detronizację saskiego króla. W 1705r. odbyła się kolejna koronacja- tym razem głową państwa polskiego został członek magnackiej rodziny- Stanisław Leszczyński. Jednak w 1709 r. August II powrócił na tron. Tym razem bezwarunkowo postanowił wprowadzić rządy absolutystyczne, co wywołało ogromny sprzeciw szlachty. W wyniku tych buntów i konfederacji szlacheckiej w Tarnogrodzie w 1717r. powołano jednodniowy Sejm Niemy, na którym miał tylko głos lektor,czytający traktat między królem a szlachtą.Zgodnie z postanowieniami związek między Saksonią a RP opierał się wyłącznie na unii personalnej i zniweczył plany Augusta na unię realną. Poza tym ustalono budżet, kwestie wojska polskiego i ograniczono rolę hetmanów. Klęski militarne i polityczne Augusta II w czasie III wojny północnej sprawiły, że pozycja Polski bardzo osłabła i ulegała wpływom Rosji i Prus. W 1733 r. zmarł August II i na jego miejsce ponownie wybrano Stanisława Leszczyńskiego. Niestety jego chęć przeprowadzania licznych reform i zainteresowanie mieszczaństwem oraz chłopstwem nie podobała się państwom ościennym, które doprowadziły do obalenia Leszczyńskiego i koronacji w 1736r. Augusta III Sasa. 29 lat rządów tego króla to pasmo niepowodzeń: ciągłe zrywanie sejmów oraz kupowanie posłów przez inne mocarstwa.
Rządy Sasów to kolejna przyczyny upadku Polski. Nie przeprowadzona w ich czasie żadnych większych reform ustrojowych czy ekonomicznych, szerzyła się korupcja , oszustwa i demoralizatorstwo. Szlachta się sprzedawała innym monarchom, przez co mogli ingerować w polską politykę.
W 1763 r. zmarł August III . Na sejmie elekcyjnym w 1764 r. wybrano na króla Stanisława Poniatowskiego, dzięki wsparciu Rosji. Jeszcze przed tym wyborem podczas sejmu konwokacyjnego, który obradował w latach 1763-1764 uchwalono około 200 ustaw, które miały być początkiem reformy Polski. Przede wszystkim zniesiono liberum veto na sejmach elekcyjnych, wprowadzono komisję dobrego porządku, komisje wojskowe oraz cła generalne obowiązujące cała szlachtę. Polityka S.Poniatowskiego była skoncentrowana na ustępstwach wobec Rosji i przekonaniu,że Katarzyna II- caryca Rosji, w zamian za lojalność pozwoli na przeprowadzenie reform, które zrobią z Polski monarchię parlamentarną. Szybko się okazało to złudne, magnateria i państwa ościenne były przeciwne wszelkim reformom, ponadto król stracił poparcie Czartoryskich. Zmiany Poniatowskiego dotyczące edukacji nie wywołały sprzeciwu Rosji, ale już całkowite zniesienie liberum veto tak. Doprowadziło to do dwóch konfederacji antykrólewskich i do uchwalenia praw kardynalnych, które m.i. zachowywały wolną elekcję i liberum veto w działalności ustawodawczej. Poniatowski wystraszony możliwościami Rosji właściwie oddał władzę w ręce Katarzynie II, w której imieniu rządy sprawował Mikołaj Repnin. Ogromna zależności Polski od cesarstwa wywołały sprzeciw szlachty. Grupy bardziej konserwatywne bały się zmian, a patrioci bronili suwerenności kraju. Konserwatyści w 1768r. w Barze zawiązali konfederację na czele z Adamem Krasińskiem oraz Józefem Puławskim. Walki trwały do 1772r.Po stronie konfederatów stanęła Francja i Turcja, które obawiały się nadmiernego wzrosty potęgi Rosji. Konfederaci w 1770r. ogłosili detronizację króla a w 1771r. próbowali go porwać. Jednak udało mu się uciec i ogłosić w Warszawie,że powstańcy chcieli do zabić. To doprowadziło, że szlachta odwróciła się od konfederatów. W 1772r. padła ostatnia twierdza konserwatystów- Jasna Góra. Konfederacja barska była pierwszym politycznym zrywem niepodległościowym konserwatywnej szlachty przeciwnej reformom bardzo potrzebnym ówczesnej Polsce.
To wydarzenie i wojna rosyjsko- turecka, sprawiły,że problemy Polski stały się międzynarodowe. Król Pruski – Fryderyk II był pomysłodawcą rozbioru, czemu początkowo się sprzeciwiała Katarzyna II, ale ostatecznie zaakceptowała, gdyż bała się porozumienia Prus i Austrii. W 1772 r. w Petersburgu podpisano akt rozbiorowy. Największy obszar zajęła Rosja, ale były to tereny słabo zaludnione. W 1773r. powołano sejm rozbiorowy. Obrady były bardzo burzliwe, ale ostatecznie powołano Radę Nieustającą, która kierowała państwem między sesjami sejmu, Komisję Edukacji Narodowej, uaktualniono prawa kardynalne. Gwarantem tych uchwał byli trzej zaborcy.
Zbliżenie Rosji, Prus i Austrii było bardzo krótkie. Bardzo szybko każde z tych państw zaczęło dbać o swoje sprawy i walczyć o nowe tereny. Już w latach 80-tych powstały dwa sojusze: Rosja i Austria oraz Anglia, Prusy i Holandia. Król Polski widzące zbliża się wybuch wojny liczył,że w takiej sytuacji Katarzyna II pójdzie na ustępstwa względem Polski. Katarzyna po spotkaniu z Poniatowskim w 1787r. zgodziła się na zwołanie sejmu skonfederowanego, który miał zatwierdzić sojusz Polski z Rosją przeciwko Turcji. Jednak caryca obawiając się nadmiernej samodzielności RP zgodziła się tylko na mały udział wojsk polskich w wojnie z Turcją. Ta decyzja rozczarowała Polskę i doprowadziła do zmiany układu sił politycznych. Sejm zebrany w 1788r. zawiązał konfederację i obradował aż do 1792r., więc przyjął nazwę Sejmu Czteroletniego. Sejm uchwalił wiele reform: likwidacja Rady Nieustającej, powiększenie armii polskiej, obłożenie szlachty i duchowieństwa stałymi podatkami, ograniczono prawa polityczne gołoty itd. Ponadto 3 maja 1791r. zatwierdzono przygotowaną przez S. Poniatowskiego i Ignacego Potockiego konstytucję. Przede wszystkim zniosła ona na Koronę i Litwę wprowadzając nazwę Polska, umocniła trójpodział władzy, chłopi byli pod opieką prawa, po śmierci Poniatowskiego tron polski miał być dziedziczony przez dynastię Wettinów.
Po uchwaleniu Konstytucji 3 maja mimo przeszkód kontynuowano reformy. Rosnąca niezależność Polski niepokoiła Prusy i Austrię. Rosja po unormowaniu spraw z Szwecją i Turcją skupiła się na kwestii polskiej. Szukała powodu do wszczęcia konfliktu zbrojnego i szybko znalazła- grupa magnatów przeciwna reformom zwróciła się do carycy o pomoc. W kwietniu 1792r. w Petersburgu podpisano akt konfederacji skierowanej przeciwko królowi i Konstytucji 3 maja. W maju wojska rosyjskie przekroczyły granicę Polski i ogłosili w osadzie w Targowicy akt konfederacji. Konfederaci liczyli na duże poparcie szlachty jednak się bardzo przeliczyli. Król nie mogąc liczyć na pomoc Prus i Austrii oraz obawiając się gróź carycy o utracie tronu, poddał się bez walnej bitwy i liczył na łaskawość Katarzyny. Po przystąpieniu króla do targowicy rządy objęli targowiczanie, którzy zredukowali wojsko i zniesie większości reform Sejmu Wielkiego. Caryca jednak do lojalnych nie należała i już w styczniu 1793 r. podpisali z Prusami konwencję rozbiorową. Austria, która walczyła z Francją nie wzięła udziału. Aby zalegalizować odebrane ziemie od czerwca do listopada obradował sejm w Grodnie- ostatni w dziejach I RP. Ten rozbiór wpłynął fatalnie na gospodarkę kraju, gdyż RP oddała najlepsze ziemie. Sytuacja ekonomiczna i międzynarodowa Polski po 1793r. była tragiczna. Król został praktycznie władzy pozbawiony, rządy sprawował ambasador Katarzyny II- Jakob Sievers.
Sytuacja po II rozbiorze zrodziła silną opozycję działająca w kraju i na emigracji. Planowano nowe powstanie niepodległościowe, którego przywódcą miał być Tadeusz Kościuszko. Powstanie rozpoczęło się 24 marca, 1794r. aktem insurekcji w Krakowie ogłoszonym przez Kościuszkę. Ponadto złożył przysięgę i ogłosił się dyktatorem powstania. W maju, aby zachęcić chłopów do walki, Kościuszko wydał uniwersał zwany połanieckim, który regulował sprawę włościan, przyznawał im wolność osobistą, gwarantował nieusuwalność z ziem oraz zmniejszenie pańszczyzny. Niestety szlachta nie zgodziła się na wszystko i postanowienia zrealizowano częściowo, co sprawiło, że chłopi nie poparli masowo postania. Powstanie zakończyło się 16 listopada 1794r. klęską powstańców. Przywódców osadzono w więzieniach rosyjskich, pruskich i austriackich. Insurekcję kościuszkowską uznano za jeden z najbardziej przełomowych zdarzeń w historii społeczeństwa, narodu i państwa Polskiego. Powstanie kościuszkowskie objęło wszystkie dzielnice porozbiorowego państwa i skierowane było przeciwko dwóm zaborcom Rosji i Prusom. Po drugim rozbiorze likwidacja państwa polskiego była przesądzona. Powstanie 1794 r. było jedyną szansą ratowania Polski. Udział w walce o niepodległość stał się ważnym elementem wzmacniającym poczucie narodowe najszerszych warstw społecznych. Równocześnie perspektywa przemian społecznych deklarowana w uniwersałach kościuszkowskich odstręczała część szlachty od całkowitego zaangażowania się w walkę, co było jedną z przyczyn klęski. Upadek powstania był przede wszystkim wynikiem znacznej przewagi militarnej zaborców. Polska była w swojej walce całkowicie osamotniona. Za to Francja skorzystała na oporze Polski. Powstanie skłoniło Prusy do wycofania się z wojny na zachodzie i zawarcia separatystycznego pokoju z rewolucyjną Francją. Powstanie kościuszkowskie uratowało rewolucję francuską.
W 1795r. podpisano 3 rozbiór Polski, którego pomysłodawcą była Austria. Polska przestała istnieć na mapie, ponadto Stanisław Augusta Poniatowskiego abdykował i wyjechał do Rosji oddając się Katarzynie II. Ostatecznym ciosem była tajna konwencja państw rozbiorowych w 1797r., w której zobowiązali się nie używać nigdy nazwy Królestwo Polskie.
Upadek państwa polskiego był dla wielu Polaków szokiem. Zadawano sobie pytanie dlaczego do tego doszło. Jakie były przyczyny upadku Rzeczpospolitej? Jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie nie ma. Zbyt wiele czynników decydowało w ówczesnej Europie o istnieniu państw. Gdyby zapytano mnie jaka była przyczyna upadku Polski, czy była to niedoskonałość ustroju czy może ogromna zaborczość sąsiadów, odpowiedziałabym, że przyczyną było połączenie tych czynników. Likwidacja państwa polskiego była wydarzeniem w nowożytnych dziejach Europy. Naruszała ona wszystkie przyjęte reguły stosunków międzynarodowych. Tymczasem państwa europejskie przyjęty ten fakt całkowicie obojętnie.
Obecnie historiografia skłania się ku przekonaniu, że na upadek państwa polskiego złożyło się wiele przyczyn zewnętrznych i wewnętrznych. Wszystkie one dały w sumie zjawisko bezprecedensowe - upadek i zniknięcie z mapy na okres ponad stu lat jednego ze znaczących państw europejskich. Winę za zniknięcie Polski z Europy ponoszą oczywiście zaborcy, ale nie tylko. Po części winę ponosi nawet sam Stanisław August Poniatowski dając się uwodzić i spełniając zachciewajki Katarzyny II. Zaborcy sami nie daliby rady tak po prostu doprowadzić do rozbiorów, musieli mieć dogodną sytuację wewnątrz państwa Polskiego, a Polacy taką im udostępnili.
Uważam też, że nie da się jednoznacznie wskazać wydarzenia, które jednoznacznie wpłynęło na upadek Rzeczypospolitej, jedynie wszystkie razem spowodowały zniszczenie naszej ojczyzny. Moim zdaniem Polacy daliby radę zapobiec temu tragicznemu zdarzeniu, gdyby tylko w porę przewidzieli jakie mogą być skutki wcześniejszych wydarzeń.